Οι εκτιμήσεις του οικονομολόγου της UBS Π. Ντόνοβαν για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και της Ευρωζώνης
Ο Πολ Ντόνοβαν, Βρετανός οικονομολόγος στον ελβετικό τραπεζικό όμιλο UBS, θεωρεί ότι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους είναι αναπόφευκτη. Η Ελλάδα βρίσκεται σε θέση να διαπραγματευτεί μια αλλαγή των όρων αποπληρωμής προς τα τέλη του 2012, δηλαδή πριν από τη δημιουργία του μηχανισμού ελεγχόμενης χρεοκοπίας που συζητά η Ε.Ε. Εως τότε «η ΕΚΤ θα διατηρεί το 80% του ελληνικού χρέους», αν και θεωρεί ένα κούρεμα στην αξία των ομολόγων μάλλον ανέφικτο. Η αποχώρηση της Ελλάδας ή οποιασδήποτε άλλης χώρας από την Ευρωζώνη είναι ένα εξαιρετικά απίθανο σενάριο με καταστροφικές συνέπειες όχι μόνο για την εθνική οικονομία αλλά την ευρύτερη περιφέρεια της Ευρωζώνης, τον τραπεζικό κλάδο και τον ιδιωτικό τομέα. Πάντως, σύμφωνα με τον ίδιο, ιδανικά το ευρώ θα έπρεπε να το μοιράζονται αποκλειστικά έξι χώρες: η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Αυστρία το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο, λόγω της έδρας της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες.
Προσεκτικός στον λόγο του, αλλά ευθύς στη διατύπωση των απόψεών του, ο κ. Ντόνοβαν μίλησε αποκλειστικά στην «Κ» για όλες τις πτυχές της κρίσης, σε μια εκτενή συζήτηση.
– Η αναδιάρθρωση χρέους της Ελλάδας συζητείται πλέον εντόνως. Εχει τα χρονικά περιθώρια η περιφέρεια της Ευρωζώνης μέχρι να δημιουργηθεί ο μηχανισμός ελεγχόμενης χρεοκοπίας το 2013, για να γίνει αναδιάρθρωση χρέους κρατών-μελών;
– Υπάρχει χρόνος, εφόσον η χώρα παραμένει εκτός αγορών. Το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της Ελλάδας δεν μπορούσε να εξυπηρετείται με τα επιτόκια της αγοράς. Η κατάσταση δεν θα ήταν βιώσιμη. Κάτι έπρεπε να γίνει. Ετσι και έγινε με την απομάκρυνση της Ελλάδας από τις αγορές. Εάν τα πράγματα ήταν διαφορετικά, με την Ελλάδα να πρέπει να καταβάλει επιτόκια 12%, τότε θα επέρχονταν η ολοκληρωτική κατάρρευση. Το ζήτημα είναι εάν τα συμφέροντα της Ελλάδας και κατ’ επέκταση της Ευρώπης εξυπηρετούνται με τον καλύτερο τρόπο με την υπάρχουσα κατάσταση. Τα οικονομικά δεδομένα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η κατάσταση ελλείμματος και χρέους της Ελλάδας δεν θα είναι βιώσιμη ακόμη και μέχρι το 2013. Οπότε, ίσως, είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας να διαπραγματευτεί με τους πιστωτές της για μια αναδιάρθρωση, με αναπροσαρμογή των επιτοκίων και του χρόνου αποπληρωμής.
– Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η κατάσταση σε πρακτική βάση;
– Μέχρι τα τέλη του επόμενου έτους, το 80%, περίπου, του χρέους της Ελλάδας θα βρίσκεται στα χέρια της ΕΚΤ και κατ’ επέκταση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Επειδή το χρέος της Ελλάδας είναι βραχυπρόθεσμο, μια γερμανική τράπεζα, για παράδειγμα, αποφεύγει εύκολα την επαναγορά του, με την ΕΚΤ να αναλαμβάνει τη συμπλήρωση αυτού του κενού. Οπότε οι προϋποθέσεις για μια διαπραγμάτευση θα είναι πολύ πιο εύκολες. Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορεί να διαπραγματευθεί απευθείας με την ΕΚΤ αντί με έναν αριθμό τραπεζών, ασφαλιστικών εταιρειών και επενδυτών. Αυτή η συγκέντρωση του χρέους θα διευκολύνει μια αναδιάρθρωση. Εν ολίγοις, η Ελλάδα είναι προτιμότερο να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση χρέους πριν από το 2013.
– Θεωρείτε, λοιπόν, ισχυρή την πιθανότητα να υπάρξουν εξελίξεις σε αυτό το μέτωπο έως τα τέλη του 2012...
– Ως οικονομολόγος θα σας έλεγα ότι αυτό θα έπρεπε να συμβεί, αλλά το πρόβλημα είναι ότι οι πολιτικοί αγνοούν, δυστυχώς, τους οικονομολόγους. Και όταν συμβαίνει αυτό, ακολουθεί η καταστροφή. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τη χώρα σας, αλλά και για τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και ίσως την Ισπανία. Εμπλέκεται το ΔΝΤ, γεγονός που σημαίνει ότι ρόλο διαδραματίζει, επίσης, η πολιτική των ΗΠΑ με έμμεσο τρόπο. Εχουν εγερθεί ερωτήματα στο Κογκρέσο για την αμερικανική στήριξη σε ένα, από τη δική τους σκοπιά, ευρωπαϊκό πρόβλημα. Ελπίζω να υπάρξει μια ξεκάθαρη λύση μέχρι τα τέλη του 2012 προς το συμφέρον όλων.
– Ευσταθούν σενάρια για μια «αποβολή» της Ελλάδας από την Ευρωζώνη ή για κούρεμα στο χρέος;
– Το κούρεμα των ομολόγων είναι μια πιθανότητα, αλλά απόμακρη λόγω του ρόλου που έχει αναλάβει η ΕΚΤ. Εχει επαναληφθεί κάτι τέτοιο στη Λατινική Αμερική. Μην ξεχνάτε ότι η ΕΚΤ είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής, αλλά δεν αγοράζει τίτλους χρέους σε τιμές αγοράς. Λαμβάνει υπόψη την ονομαστική αξία (face value) των ελληνικών ομολόγων. Υποθετικά, εάν υπήρχε παράταση αποπληρωμής ενός γραμματίου τρίμηνης διάρκειας σε 30ετές ομόλογο, μειώνοντας το επιτόκιο από 10% σε 2%, τότε δεν θα χρειαζόταν να υπάρξουν αλλαγές στην ονομαστική αξία των ομολόγων.
– Το ενδεχόμενο της «αποβολής» της Ελλάδας από την Ευρωζώνη είναι ένα ακόμη σενάριο που αρέσει στους καταστροφολόγους να συζητούν...
– Πρώτα απ’ όλα, ένα κράτος-μέλος θα πρέπει να συναινέσει στην αποχώρησή του. Ως οικονομολόγος εκτιμώ ότι θα ήταν μια ανεπανάληπτη καταστροφή. Θεωρώ ότι η Ελλάδα ή η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία δεν έπρεπε να είχαν ενταχθεί στην Ευρωζώνη. Σήμερα, ωστόσο, μια αποχώρηση είτε μονομερώς είτε κατόπιν διαπραγματεύσεων με τους εταίρους θα προκαλούσε μεγάλη ζημιά στην Ελλάδα. Παράλληλα, θα αποτελούσε προηγούμενο στην Ευρωζώνη, εντείνοντας την αβεβαιότητα, τουλάχιστον σε ορισμένα της τμήματα.
Χρειάζεται αποτελεσματική νομισματική ένωση
– Tι θα γινόταν αν η Ελλάδα εγκατέλειπε την Ευρωζώνη;
– Υποθετικά, η Ελλάδα θα υιοθετούσε μια νέα ισοτιμία δραχμής έναντι του ευρώ. Η κυβέρνηση θα προχωρούσε σε ολοκληρωτική αθέτηση πληρωμής των πιστωτών της, εφόσον οι υποχρεώσεις θα ήταν σε ευρώ και τα φορολογικά έσοδα σε δραχμές, καθιστώντας αβάσταχτη την αποπληρωμή του χρέους. Βεβαίως, αυτό το ενδεχόμενο ισχύει και με τα σημερινά δεδομένα, αλλά σε αυτό το σενάριο δεν θα χρεοκοπούσε μόνον η εθνική οικονομία, αλλά και ο επιχειρηματικός τομέας. Μια ελληνική εταιρεία θα είχε έσοδα σε δραχμές, αλλά χρέη σε μία, για παράδειγμα, γερμανική τράπεζα. Κύμα χρεοκοπιών εκ μέρους ελληνικών επιχειρήσεων θα απέκλειε την πρόσβαση σε νέα δάνεια και άρα τη συμβολή του ιδιωτικού κλάδου στην ανάκαμψη της οικονομίας. Χωρίς πίστωση, οι επιχειρήσεις δεν θα μπορούν να επενδύσουν εκτός εάν έχουν μια ισχυρή ροή εσόδων σε δολάρια. Μια κατάσταση με χρέη σε ευρώ και έσοδα σε δραχμές μεταφράζεται σε αποβολή της χώρας από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου. Μια ακόμη διάσταση αφορά τον τραπεζικό κλάδο. Η υποψία και μόνον ότι η Ελλάδα αποχωρεί από την Ευρωζώνη θα προκαλούσε μαζικές αναλήψεις εκ μέρους των καταθετών, οι οποίοι θα υποθέσουν ότι η αξία των περιουσιακών τους στοιχείων στη δραχμή θα είναι αρκετά χαμηλότερη σε σχέση με το ευρώ.
– Απώλειες δεν θα επωμίζονταν και οι ξένες τράπεζες που έχουν επενδύσει σε ελληνικά ομόλογα στην υποθετική αποχώρηση της χώρας από την Ευρωζώνη;
– Εξαρτάται πόσο εκτεθειμένες θα παρέμεναν σε τίτλους ελληνικού χρέους όταν θα συνέβαινε κάτι τέτοιο. Μια αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα συνεπαγόταν, επίσης, την έξοδό της από την Ε.Ε., μια νομική διάσταση που είχε εξετασθεί από την ΕΚΤ. Η συνθήκη του Μάαστριχ είναι μέρος της νομοθεσίας που διέπει την Ε. Ε. Μια μονομερής αποχώρηση θα αποτελούσε παραβίαση της συνθήκης της Ρώμης. Η διαπραγμάτευση μιας αποχώρησης με τους εταίρους της Ε.Ε. σημαίνει ότι η χώρα θα πρέπει να συμφωνήσει με τους υπόλοιπους «27» για τη χάραξη νέας συνθήκης, με στόχο την αποκατάσταση των εμπορικών σχέσεων σε νέα βάση. Αυτό δεν έχει ξανασυμβεί. Μπορούμε, εν πάση περιπτώσει, να υποθέσουμε σειρά αντιδράσεων από την Ε. Ε.
– Δηλαδή μια σειρά αρνητικών αντιδράσεων....
– Μπορεί η Ε.Ε. να προσπαθήσει να στηρίξει την Ελλάδα. Είναι πιθανό, όμως, να υπάρξει μεγάλη δυσαρέσκεια. Θα εγειρόταν ζήτημα επιβολής δασμών εάν η Ελλάδα προχωρούσε στην υποτίμηση της δραχμής έναντι του ευρώ για να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις. Στην Ευρώπη, πάντως, δεν επιδοκιμάζεται αυτή η εκδοχή εξελίξεων. Οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες εάν οποιοδήποτε κράτος-μέλος εγκαταλείψει την Ευρωζώνη. Η ζημία θα είναι τεράστια στη χώρα, θα αποσταθεροποιούσε την Ευρώπη, με τεράστιο κύμα καταθέσεων να πορεύεται εκτός περιφέρειας Ευρωζώνης, στην Ελβετία ή τη Βρετανία. Είναι εξαιρετικά απίθανο και καταστροφικό για την ευρωπαϊκή ιδέα. Ομως, ποτέ δεν πρέπει να λες ποτέ. Παρά το ότι είμαι Βρετανός, όμως, θεωρώ ότι είναι προς το πολιτικό και οικονομικό συμφέρον όλων να διασφαλιστεί η ενότητα της Ευρωζώνης.
– Ποιο θα ήταν μακροπρόθεσμα το αντίδοτο για την καλύτερη λειτουργία της Ευρωζώνης;
– Εξ αρχής, ανήκα στους οικονομολόγους που πίστευαν ότι η Ευρωζώνη θα έπρεπε να απαρτιζόταν από έξι ευρωπαϊκές χώρες: τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο. Σήμερα, το ζητούμενο είναι να υπάρχει μια νομισματική ένωση που να λειτουργεί αποτελεσματικά. Μια λύση θα ήταν να υπάρχει μεγαλύτερη κινητικότητα εργατικού δυναμικού μεταξύ των κρατών-μελών. Συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων, με βάση τις ικανότητές τους, όμως, περιορίζονται με συγκεκριμένες χώρες. Μια δεύτερη επιλογή είναι η ευρύτερη ευελιξία εργατικού δυναμικού, αλλά δεν είναι εύκολο. Μεταξύ του 1999 και 2008, η αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στη Γερμανία ήταν μηδαμινή, στην Ελλάδα και την Ισπανία έφθασε το 38%, στη Γαλλία κυμάνθηκε στο 20%.
– Ωστόσο, το χάσμα μισθών μεταξύ των δύο χωρών είναι τεράστιο...
– Αυτό είναι το πρόβλημα. Η υποτίμηση του γερμανικού μάρκου στο εσωτερικό της χώρας δεν σημαίνει ότι το κόστος εργασίας είναι χαμηλότερο από αυτό της Ελλάδας. Ηταν σχετικά εύκολο να γίνει σε μια χώρα όπως η Γερμανία όπου οι εργαζόμενοι απολάμβαναν ήδη υψηλούς μισθούς. Δεν άρεσε στους Γερμανούς, αλλά το αποδέχτηκαν. Είναι πολύ διαφορετικό να προτείνεις κάτι ανάλογο στην Ελλάδα ή την Πορτογαλία, με μηδενική, ουσιαστικά, βελτίωση, στο βιοτικό επίπεδο επί μια δεκαετία. Το πρόβλημα είναι ότι οι Γερμανοί είδαν πως είχε αποτέλεσμα στη χώρα τους και θεωρούν ότι μπορεί να είναι μια υπέροχη ιδέα και για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης.
– Κατά πόσο εφικτή είναι η δημιουργία μιας ομοσπονδίας για τη διαχείριση της δημοσιονομικής κατάστασης των «17» στην Ευρωζώνη;
– Σε μια δημοσιονομική ομοσπονδία θα πραγματοποιούνταν μια από κοινού διαχείριση τμήματος των φορολογικών εσόδων από τα κράτη-μέλη. Η Ελβετία λειτουργεί έτσι, λίγο έως πολύ, μεταξύ των διαφορετικών καντονίων. Μια δημοσιονομική ένωση απαιτεί μεγαλύτερο έλεγχο από μια κεντρική διοίκηση. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να επιτευχθεί αυτό, όπως η δημιουργία μιας κοινής υπηρεσίας διαχείρισης χρέους ή η είσπραξη του πρώτου 5% από τον συνολικό ΦΠΑ με αντάλλαγμα ένα επίδομα ανεργίας 200 ευρώ από την Ε. Ε., με το επιπλέον ποσό να καταβάλλεται από τις κυβερνήσεις. Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι δεν είναι δίκαιο να πληρώνει η Γερμανία επίδομα ανεργίας στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, όμως, γιατί η Ελλάδα να επωμίζεται το κόστος υψηλότερων επιτοκίων από την ΕΚΤ; Επειδή το επιθυμεί η Γερμανία; Προς το παρόν, η πολιτική της ΕΚΤ χαράσσεται με γνώμονα τις εξελίξεις στη γερμανική οικονομία. Εάν η νομισματική πολιτική χαράσσεται για μια χώρα εις βάρος των υπολοίπων, τότε θα πρέπει να αποζημιώνονται σε δημοσιονομικό επίπεδο.
Παράδειγμα ψυχραιμίας και συλλογικότητας
Ο κ. Ντόνοβαν συνυπογράφει το νέο βιβλίο «From Red to Green», το οποίο πραγματεύεται το πώς η χρηματοπιστωτική κρίση μπορεί να οδηγήσει στη χρεοκοπία το περιβάλλον, με την Τζούντι Χάτσον, αρμόδια για ζητήματα κοινωνικής ευθύνης στον τομέα περιβάλλοντος του ομίλου. Αφορά τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί τα τελευταία δύο χρόνια και την επίδραση που έχουν στη συμπεριφορά των καταναλωτών, με τις επιπτώσεις ή όχι που προκαλούνται στο περιβάλλον. Για παράδειγμα, οι καταναλωτές γίνονται πιο προσεκτικοί ως προς την αξιοποίηση των χρημάτων τους, αλλά, την ίδια ώρα, δεν θα αγοράσουν ένα αυτοκίνητο πιο φιλικό ως προς το περιβάλλον για να αντικαταστήσουν ένα παλαιότερο μοντέλο.
Στη συνάντηση με την «Κ» σχολίασε, μεταξύ άλλων, την εντυπωσιακή ψυχραιμία των Ιαπώνων στον καταστροφικό σεισμό που χτύπησε τη χώρα στις 11 Μαρτίου. Θυμήθηκε μάλιστα μία ομιλία που είχε δώσει σε κτίριο του ’30 στο νότιο Τόκιο, όπου η σεισμική δόνηση ήταν 6,5 Ρίχτερ, και είπε ότι είχε εντυπωσιαστεί από την ήρεμη αντίδραση του κοινού κάτω από τεράστιους και πολύ νευρικούς πολυελαίους. «Σκέφτηκα ότι δεν μπορώ να σταματήσω και να φύγω μπροστά σε αυτό το ακίνητο ακροατήριο». Αναφέρεται στη συλλογικότητα της κοινωνίας, την έλλειψη πανικού και την κοινή αντιμετώπιση αυτής της τραγωδίας, προσόντα που θεωρεί απαραίτητα, επίσης, στην επίλυση της δημοσιονομικής κρίσης στην Ευρωζώνη. «Ηταν πράγματι εντυπωσιακό», καταλήγει.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_1_16/04/2011_439161
Ο Πολ Ντόνοβαν, Βρετανός οικονομολόγος στον ελβετικό τραπεζικό όμιλο UBS, θεωρεί ότι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους είναι αναπόφευκτη. Η Ελλάδα βρίσκεται σε θέση να διαπραγματευτεί μια αλλαγή των όρων αποπληρωμής προς τα τέλη του 2012, δηλαδή πριν από τη δημιουργία του μηχανισμού ελεγχόμενης χρεοκοπίας που συζητά η Ε.Ε. Εως τότε «η ΕΚΤ θα διατηρεί το 80% του ελληνικού χρέους», αν και θεωρεί ένα κούρεμα στην αξία των ομολόγων μάλλον ανέφικτο. Η αποχώρηση της Ελλάδας ή οποιασδήποτε άλλης χώρας από την Ευρωζώνη είναι ένα εξαιρετικά απίθανο σενάριο με καταστροφικές συνέπειες όχι μόνο για την εθνική οικονομία αλλά την ευρύτερη περιφέρεια της Ευρωζώνης, τον τραπεζικό κλάδο και τον ιδιωτικό τομέα. Πάντως, σύμφωνα με τον ίδιο, ιδανικά το ευρώ θα έπρεπε να το μοιράζονται αποκλειστικά έξι χώρες: η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Αυστρία το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο, λόγω της έδρας της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες.
Προσεκτικός στον λόγο του, αλλά ευθύς στη διατύπωση των απόψεών του, ο κ. Ντόνοβαν μίλησε αποκλειστικά στην «Κ» για όλες τις πτυχές της κρίσης, σε μια εκτενή συζήτηση.
– Η αναδιάρθρωση χρέους της Ελλάδας συζητείται πλέον εντόνως. Εχει τα χρονικά περιθώρια η περιφέρεια της Ευρωζώνης μέχρι να δημιουργηθεί ο μηχανισμός ελεγχόμενης χρεοκοπίας το 2013, για να γίνει αναδιάρθρωση χρέους κρατών-μελών;
– Υπάρχει χρόνος, εφόσον η χώρα παραμένει εκτός αγορών. Το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της Ελλάδας δεν μπορούσε να εξυπηρετείται με τα επιτόκια της αγοράς. Η κατάσταση δεν θα ήταν βιώσιμη. Κάτι έπρεπε να γίνει. Ετσι και έγινε με την απομάκρυνση της Ελλάδας από τις αγορές. Εάν τα πράγματα ήταν διαφορετικά, με την Ελλάδα να πρέπει να καταβάλει επιτόκια 12%, τότε θα επέρχονταν η ολοκληρωτική κατάρρευση. Το ζήτημα είναι εάν τα συμφέροντα της Ελλάδας και κατ’ επέκταση της Ευρώπης εξυπηρετούνται με τον καλύτερο τρόπο με την υπάρχουσα κατάσταση. Τα οικονομικά δεδομένα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η κατάσταση ελλείμματος και χρέους της Ελλάδας δεν θα είναι βιώσιμη ακόμη και μέχρι το 2013. Οπότε, ίσως, είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας να διαπραγματευτεί με τους πιστωτές της για μια αναδιάρθρωση, με αναπροσαρμογή των επιτοκίων και του χρόνου αποπληρωμής.
– Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η κατάσταση σε πρακτική βάση;
– Μέχρι τα τέλη του επόμενου έτους, το 80%, περίπου, του χρέους της Ελλάδας θα βρίσκεται στα χέρια της ΕΚΤ και κατ’ επέκταση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Επειδή το χρέος της Ελλάδας είναι βραχυπρόθεσμο, μια γερμανική τράπεζα, για παράδειγμα, αποφεύγει εύκολα την επαναγορά του, με την ΕΚΤ να αναλαμβάνει τη συμπλήρωση αυτού του κενού. Οπότε οι προϋποθέσεις για μια διαπραγμάτευση θα είναι πολύ πιο εύκολες. Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορεί να διαπραγματευθεί απευθείας με την ΕΚΤ αντί με έναν αριθμό τραπεζών, ασφαλιστικών εταιρειών και επενδυτών. Αυτή η συγκέντρωση του χρέους θα διευκολύνει μια αναδιάρθρωση. Εν ολίγοις, η Ελλάδα είναι προτιμότερο να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση χρέους πριν από το 2013.
– Θεωρείτε, λοιπόν, ισχυρή την πιθανότητα να υπάρξουν εξελίξεις σε αυτό το μέτωπο έως τα τέλη του 2012...
– Ως οικονομολόγος θα σας έλεγα ότι αυτό θα έπρεπε να συμβεί, αλλά το πρόβλημα είναι ότι οι πολιτικοί αγνοούν, δυστυχώς, τους οικονομολόγους. Και όταν συμβαίνει αυτό, ακολουθεί η καταστροφή. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τη χώρα σας, αλλά και για τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και ίσως την Ισπανία. Εμπλέκεται το ΔΝΤ, γεγονός που σημαίνει ότι ρόλο διαδραματίζει, επίσης, η πολιτική των ΗΠΑ με έμμεσο τρόπο. Εχουν εγερθεί ερωτήματα στο Κογκρέσο για την αμερικανική στήριξη σε ένα, από τη δική τους σκοπιά, ευρωπαϊκό πρόβλημα. Ελπίζω να υπάρξει μια ξεκάθαρη λύση μέχρι τα τέλη του 2012 προς το συμφέρον όλων.
– Ευσταθούν σενάρια για μια «αποβολή» της Ελλάδας από την Ευρωζώνη ή για κούρεμα στο χρέος;
– Το κούρεμα των ομολόγων είναι μια πιθανότητα, αλλά απόμακρη λόγω του ρόλου που έχει αναλάβει η ΕΚΤ. Εχει επαναληφθεί κάτι τέτοιο στη Λατινική Αμερική. Μην ξεχνάτε ότι η ΕΚΤ είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής, αλλά δεν αγοράζει τίτλους χρέους σε τιμές αγοράς. Λαμβάνει υπόψη την ονομαστική αξία (face value) των ελληνικών ομολόγων. Υποθετικά, εάν υπήρχε παράταση αποπληρωμής ενός γραμματίου τρίμηνης διάρκειας σε 30ετές ομόλογο, μειώνοντας το επιτόκιο από 10% σε 2%, τότε δεν θα χρειαζόταν να υπάρξουν αλλαγές στην ονομαστική αξία των ομολόγων.
– Το ενδεχόμενο της «αποβολής» της Ελλάδας από την Ευρωζώνη είναι ένα ακόμη σενάριο που αρέσει στους καταστροφολόγους να συζητούν...
– Πρώτα απ’ όλα, ένα κράτος-μέλος θα πρέπει να συναινέσει στην αποχώρησή του. Ως οικονομολόγος εκτιμώ ότι θα ήταν μια ανεπανάληπτη καταστροφή. Θεωρώ ότι η Ελλάδα ή η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία δεν έπρεπε να είχαν ενταχθεί στην Ευρωζώνη. Σήμερα, ωστόσο, μια αποχώρηση είτε μονομερώς είτε κατόπιν διαπραγματεύσεων με τους εταίρους θα προκαλούσε μεγάλη ζημιά στην Ελλάδα. Παράλληλα, θα αποτελούσε προηγούμενο στην Ευρωζώνη, εντείνοντας την αβεβαιότητα, τουλάχιστον σε ορισμένα της τμήματα.
Χρειάζεται αποτελεσματική νομισματική ένωση
– Tι θα γινόταν αν η Ελλάδα εγκατέλειπε την Ευρωζώνη;
– Υποθετικά, η Ελλάδα θα υιοθετούσε μια νέα ισοτιμία δραχμής έναντι του ευρώ. Η κυβέρνηση θα προχωρούσε σε ολοκληρωτική αθέτηση πληρωμής των πιστωτών της, εφόσον οι υποχρεώσεις θα ήταν σε ευρώ και τα φορολογικά έσοδα σε δραχμές, καθιστώντας αβάσταχτη την αποπληρωμή του χρέους. Βεβαίως, αυτό το ενδεχόμενο ισχύει και με τα σημερινά δεδομένα, αλλά σε αυτό το σενάριο δεν θα χρεοκοπούσε μόνον η εθνική οικονομία, αλλά και ο επιχειρηματικός τομέας. Μια ελληνική εταιρεία θα είχε έσοδα σε δραχμές, αλλά χρέη σε μία, για παράδειγμα, γερμανική τράπεζα. Κύμα χρεοκοπιών εκ μέρους ελληνικών επιχειρήσεων θα απέκλειε την πρόσβαση σε νέα δάνεια και άρα τη συμβολή του ιδιωτικού κλάδου στην ανάκαμψη της οικονομίας. Χωρίς πίστωση, οι επιχειρήσεις δεν θα μπορούν να επενδύσουν εκτός εάν έχουν μια ισχυρή ροή εσόδων σε δολάρια. Μια κατάσταση με χρέη σε ευρώ και έσοδα σε δραχμές μεταφράζεται σε αποβολή της χώρας από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου. Μια ακόμη διάσταση αφορά τον τραπεζικό κλάδο. Η υποψία και μόνον ότι η Ελλάδα αποχωρεί από την Ευρωζώνη θα προκαλούσε μαζικές αναλήψεις εκ μέρους των καταθετών, οι οποίοι θα υποθέσουν ότι η αξία των περιουσιακών τους στοιχείων στη δραχμή θα είναι αρκετά χαμηλότερη σε σχέση με το ευρώ.
– Απώλειες δεν θα επωμίζονταν και οι ξένες τράπεζες που έχουν επενδύσει σε ελληνικά ομόλογα στην υποθετική αποχώρηση της χώρας από την Ευρωζώνη;
– Εξαρτάται πόσο εκτεθειμένες θα παρέμεναν σε τίτλους ελληνικού χρέους όταν θα συνέβαινε κάτι τέτοιο. Μια αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα συνεπαγόταν, επίσης, την έξοδό της από την Ε.Ε., μια νομική διάσταση που είχε εξετασθεί από την ΕΚΤ. Η συνθήκη του Μάαστριχ είναι μέρος της νομοθεσίας που διέπει την Ε. Ε. Μια μονομερής αποχώρηση θα αποτελούσε παραβίαση της συνθήκης της Ρώμης. Η διαπραγμάτευση μιας αποχώρησης με τους εταίρους της Ε.Ε. σημαίνει ότι η χώρα θα πρέπει να συμφωνήσει με τους υπόλοιπους «27» για τη χάραξη νέας συνθήκης, με στόχο την αποκατάσταση των εμπορικών σχέσεων σε νέα βάση. Αυτό δεν έχει ξανασυμβεί. Μπορούμε, εν πάση περιπτώσει, να υποθέσουμε σειρά αντιδράσεων από την Ε. Ε.
– Δηλαδή μια σειρά αρνητικών αντιδράσεων....
– Μπορεί η Ε.Ε. να προσπαθήσει να στηρίξει την Ελλάδα. Είναι πιθανό, όμως, να υπάρξει μεγάλη δυσαρέσκεια. Θα εγειρόταν ζήτημα επιβολής δασμών εάν η Ελλάδα προχωρούσε στην υποτίμηση της δραχμής έναντι του ευρώ για να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις. Στην Ευρώπη, πάντως, δεν επιδοκιμάζεται αυτή η εκδοχή εξελίξεων. Οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες εάν οποιοδήποτε κράτος-μέλος εγκαταλείψει την Ευρωζώνη. Η ζημία θα είναι τεράστια στη χώρα, θα αποσταθεροποιούσε την Ευρώπη, με τεράστιο κύμα καταθέσεων να πορεύεται εκτός περιφέρειας Ευρωζώνης, στην Ελβετία ή τη Βρετανία. Είναι εξαιρετικά απίθανο και καταστροφικό για την ευρωπαϊκή ιδέα. Ομως, ποτέ δεν πρέπει να λες ποτέ. Παρά το ότι είμαι Βρετανός, όμως, θεωρώ ότι είναι προς το πολιτικό και οικονομικό συμφέρον όλων να διασφαλιστεί η ενότητα της Ευρωζώνης.
– Ποιο θα ήταν μακροπρόθεσμα το αντίδοτο για την καλύτερη λειτουργία της Ευρωζώνης;
– Εξ αρχής, ανήκα στους οικονομολόγους που πίστευαν ότι η Ευρωζώνη θα έπρεπε να απαρτιζόταν από έξι ευρωπαϊκές χώρες: τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο. Σήμερα, το ζητούμενο είναι να υπάρχει μια νομισματική ένωση που να λειτουργεί αποτελεσματικά. Μια λύση θα ήταν να υπάρχει μεγαλύτερη κινητικότητα εργατικού δυναμικού μεταξύ των κρατών-μελών. Συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων, με βάση τις ικανότητές τους, όμως, περιορίζονται με συγκεκριμένες χώρες. Μια δεύτερη επιλογή είναι η ευρύτερη ευελιξία εργατικού δυναμικού, αλλά δεν είναι εύκολο. Μεταξύ του 1999 και 2008, η αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στη Γερμανία ήταν μηδαμινή, στην Ελλάδα και την Ισπανία έφθασε το 38%, στη Γαλλία κυμάνθηκε στο 20%.
– Ωστόσο, το χάσμα μισθών μεταξύ των δύο χωρών είναι τεράστιο...
– Αυτό είναι το πρόβλημα. Η υποτίμηση του γερμανικού μάρκου στο εσωτερικό της χώρας δεν σημαίνει ότι το κόστος εργασίας είναι χαμηλότερο από αυτό της Ελλάδας. Ηταν σχετικά εύκολο να γίνει σε μια χώρα όπως η Γερμανία όπου οι εργαζόμενοι απολάμβαναν ήδη υψηλούς μισθούς. Δεν άρεσε στους Γερμανούς, αλλά το αποδέχτηκαν. Είναι πολύ διαφορετικό να προτείνεις κάτι ανάλογο στην Ελλάδα ή την Πορτογαλία, με μηδενική, ουσιαστικά, βελτίωση, στο βιοτικό επίπεδο επί μια δεκαετία. Το πρόβλημα είναι ότι οι Γερμανοί είδαν πως είχε αποτέλεσμα στη χώρα τους και θεωρούν ότι μπορεί να είναι μια υπέροχη ιδέα και για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης.
– Κατά πόσο εφικτή είναι η δημιουργία μιας ομοσπονδίας για τη διαχείριση της δημοσιονομικής κατάστασης των «17» στην Ευρωζώνη;
– Σε μια δημοσιονομική ομοσπονδία θα πραγματοποιούνταν μια από κοινού διαχείριση τμήματος των φορολογικών εσόδων από τα κράτη-μέλη. Η Ελβετία λειτουργεί έτσι, λίγο έως πολύ, μεταξύ των διαφορετικών καντονίων. Μια δημοσιονομική ένωση απαιτεί μεγαλύτερο έλεγχο από μια κεντρική διοίκηση. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να επιτευχθεί αυτό, όπως η δημιουργία μιας κοινής υπηρεσίας διαχείρισης χρέους ή η είσπραξη του πρώτου 5% από τον συνολικό ΦΠΑ με αντάλλαγμα ένα επίδομα ανεργίας 200 ευρώ από την Ε. Ε., με το επιπλέον ποσό να καταβάλλεται από τις κυβερνήσεις. Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι δεν είναι δίκαιο να πληρώνει η Γερμανία επίδομα ανεργίας στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, όμως, γιατί η Ελλάδα να επωμίζεται το κόστος υψηλότερων επιτοκίων από την ΕΚΤ; Επειδή το επιθυμεί η Γερμανία; Προς το παρόν, η πολιτική της ΕΚΤ χαράσσεται με γνώμονα τις εξελίξεις στη γερμανική οικονομία. Εάν η νομισματική πολιτική χαράσσεται για μια χώρα εις βάρος των υπολοίπων, τότε θα πρέπει να αποζημιώνονται σε δημοσιονομικό επίπεδο.
Παράδειγμα ψυχραιμίας και συλλογικότητας
Ο κ. Ντόνοβαν συνυπογράφει το νέο βιβλίο «From Red to Green», το οποίο πραγματεύεται το πώς η χρηματοπιστωτική κρίση μπορεί να οδηγήσει στη χρεοκοπία το περιβάλλον, με την Τζούντι Χάτσον, αρμόδια για ζητήματα κοινωνικής ευθύνης στον τομέα περιβάλλοντος του ομίλου. Αφορά τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί τα τελευταία δύο χρόνια και την επίδραση που έχουν στη συμπεριφορά των καταναλωτών, με τις επιπτώσεις ή όχι που προκαλούνται στο περιβάλλον. Για παράδειγμα, οι καταναλωτές γίνονται πιο προσεκτικοί ως προς την αξιοποίηση των χρημάτων τους, αλλά, την ίδια ώρα, δεν θα αγοράσουν ένα αυτοκίνητο πιο φιλικό ως προς το περιβάλλον για να αντικαταστήσουν ένα παλαιότερο μοντέλο.
Στη συνάντηση με την «Κ» σχολίασε, μεταξύ άλλων, την εντυπωσιακή ψυχραιμία των Ιαπώνων στον καταστροφικό σεισμό που χτύπησε τη χώρα στις 11 Μαρτίου. Θυμήθηκε μάλιστα μία ομιλία που είχε δώσει σε κτίριο του ’30 στο νότιο Τόκιο, όπου η σεισμική δόνηση ήταν 6,5 Ρίχτερ, και είπε ότι είχε εντυπωσιαστεί από την ήρεμη αντίδραση του κοινού κάτω από τεράστιους και πολύ νευρικούς πολυελαίους. «Σκέφτηκα ότι δεν μπορώ να σταματήσω και να φύγω μπροστά σε αυτό το ακίνητο ακροατήριο». Αναφέρεται στη συλλογικότητα της κοινωνίας, την έλλειψη πανικού και την κοινή αντιμετώπιση αυτής της τραγωδίας, προσόντα που θεωρεί απαραίτητα, επίσης, στην επίλυση της δημοσιονομικής κρίσης στην Ευρωζώνη. «Ηταν πράγματι εντυπωσιακό», καταλήγει.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_1_16/04/2011_439161
No comments:
Post a Comment