Το σύνδρομο των αναξιόπιστων προβλέψεων για την οικονομία

Οταν οι βαρύγδουπες ανακοινώσεις, που γίνονται με τη σφραγίδα της... αυθεντίας, αποτυγχάνουν

Ασχολούμαστε με προβλέψεις που ουδέποτε έχουν επαληθευτεί. Μέχρι σήμερα κανένας κρατικός προϋπολογισμός του ελληνικού κράτους δεν έχει τηρηθεί, ενώ διεθνείς οργανισμοί, κεντρικές τράπεζες και αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν έχουν αποδείξει ότι μπορούν να προβλέψουν την πορεία βασικών μεγεθών για διάστημα μερικών μηνών ή να προειδοποιήσουν για μία επερχόμενη κρίση.
Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η πρόσφατη πιστωτική κρίση, η οποία ξεκίνησε από την αγορά στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ (subprime) και που απειλεί με ύφεση ολόκληρο τον πλανήτη. Τα πρώτα σημάδια της κρίσης ξεκίνησαν από τις αρχές του 2007. Μέχρι το 2006 στις εκθέσεις των διεθνών οργανισμών, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) δεν υπήρξε η λέξη subprime, ενώ το 2007 προέβλεπαν συνέχιση των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης και για το 2008.
Η αποτυχία στις προβλέψεις αρμοδίων οργάνων έχει αποτελέσει αντικείμενο ακαδημαϊκών ερευνών. Αποτέλεσε και αντικείμενο έντονης κριτικής που ασκήθηκε στις αρχές του έτους στο Νταβός, όπου κατηγορήθηκαν οι «οικονομικοί εγκέφαλοι» και η ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται τους κινδύνους. Από την πλευρά του, ο ΟΟΣΑ είχε προβλέψει το 2006 ότι δεν πρόκειται να δούμε υψηλά επιτόκια, λόγω της αξιόπιστης νομισματικής πολιτικής που έχει καταφέρει να μειώσει τις πληθωριστικές προσδοκίες παγκοσμίως...
Προϋπολογισμοί
Στην Ελλάδα η αποτυχία των προβλέψεων εμφανίζεται έκδηλη στην κατάρτιση και την τήρηση των κρατικών προϋπολογισμών. Οι αποκλίσεις μεταξύ του προϋπολογισμού και του απολογισμού ξεπερνούν το 100%. «Δεν είναι κάτι καινούργιο αυτό. Απ' όσο μπορώ να θυμηθώ, κανένας προϋπολογισμός δεν έχει τηρηθεί τα τελευταία 30 χρόνια», ανέφερε στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών!
Παρ' όλα αυτά, κυβέρνηση και κόμματα της αντιπολίτευσης κάθε χρόνο δίνουν μάχες στη Βουλή, χύνονται τόνοι μελάνης με σχόλια και αναλύσεις για τον νέο κάθε φορά προϋπολογισμό που καταρτίζεται και με χαρακτηρισμούς, όπως «φορομπηχτικός», «άδικος» κλπ. Ολα αυτά δεν έχουν καμιά σημασία, αφού στο τέλος δεν πρόκειται να τηρηθεί ο προϋπολογισμός. Οι δαπάνες θα διαμορφωθούν σε υψηλότερο επίπεδο από ό,τι είχαν προβλεφθεί, τα έσοδα σε χαμηλότερο και το έλλειμμα σχεδόν στο διπλάσιο. Η χαρακτηριστικότερη, ίσως, περίπτωση, είναι η πρόβλεψη για το έλλειμμα. Από το 2002 μέχρι το 2004 προέκυπτε διπλάσιο από ό,τι είχε ψηφισθεί στη Βουλή. Σταδιακά από το 2005 παρατηρείται μείωση των αποκλίσεων. Σημειώνεται ότι στις συγκρίσεις έχει ληφθεί υπόψη η αναθεώρηση του ΑΕΠ.
Οι προβλέψεις της Τραπέζης της Ελλάδος για τον πληθωρισμό έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς αποτελεί αρμόδια νομισματική αρχή. Από τη σύγκριση των προβλέψεων που αναφέρονται στις ενδιάμεσες εκθέσεις νομισματικής πολιτικής και του τελικού αποτελέσματος κάθε έτους προκύπτει ότι η Τράπεζα της Ελλάδος σε γενικές γραμμές πραγματοποιεί τις καλύτερες προβλέψεις για πληθωρισμό και για έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών ως ποσοστό του ΑΕΠ. Αρκετά συνεπείς είναι οι προβλέψεις που αφορούν τον μέσο ετήσιο πληθωρισμό. Εμφανίζει, όμως, αποκλίσεις στις προβλέψεις για τον πληθωρισμό τέλος έτους, ενώ δεν φαίνεται να εκτιμά με επιτυχία τις ενδιάμεσες διακυμάνσεις του δείκτη τιμών καταναλωτή στη διάρκεια του έτους. Αυτό οφείλεται, μάλλον, στην αδυναμία που έχει η ΤτΕ και άλλοι διεθνείς οργανισμοί, στην πρόβλεψη εξωγενών παραγόντων, όπως είναι οι τιμές των εμπορευμάτων και οι ισοτιμίες.
Οι διεθνείς οργανισμοί, όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και ΟΟΣΑ, αλλά και ευρωπαϊκά όργανα (ΕΚΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή) παρουσιάζουν αδυναμία στις προβλέψεις όσον αφορά τις τιμές εμπορευμάτων, ισοτιμιών και επιτοκίων! Από το 2002 μέχρι σήμερα μόνο το 2003 ήταν ακριβής η εκτίμηση για το πετρέλαιο και το 2004 για την ισοτιμία ευρώ/δολαρίου από το ΔΝΤ. Σημειώνεται ότι οι προβλέψεις άλλων διεθνών οργανισμών ήταν παρόμοιοι. Για παράδειγμα, το ΔΝΤ είχε στηρίξει τις προβλέψεις για το 2007 στην υπόθεση ότι η μέση τιμή του πετρελαίου θα διαμορφωνόταν στα 60,75 δολάρια το βαρέλι. Τελικά η μέση τιμή το 2007 διαμορφώθηκε στα 72,23 δολάρια. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ για το 2008 στηρίζονται στην υπόθεση ότι η μέση τιμή φέτος θα διαμορφωθεί στα 95,50 δολάρια το βαρέλι. Δεδομένου ότι σήμερα η τιμή του πετρελαίου βρίσκεται κοντά στα 130 δολάρια και η μέση τιμή από την αρχή του έτους στα 104 δολάρια, θα πρέπει να μειωθεί κάτω των 90 δολαρίων μέχρι το τέλος του έτους για να επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη.
Πιστωτική κρίση
H αδυναμία των διεθνών οργανισμών να προβλέψουν την κρίση -ιδιαίτερα τη στιγμή που ακαδημαϊκοί και αναλυτές προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο των subprime από το 2006- είναι παροιμιώδης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην ετήσια έκθεση του 2007 το ΔΝΤ κατέληγε στο εξής συμπέρασμα: «Παρά την πρόσφατη νευρικότητα των αγορών, η παγκόσμια οικονομία φαίνεται ότι είναι σε θέση να διατηρήσει τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης τόσο το 2007 όσο και το 2008». Βεβαία σημείωνε ότι οι κίνδυνοι από τη στεγαστική αγορά των ΗΠΑ έχουν αυξηθεί και ότι αυτό θα αποτελέσει παράγοντα μείωσης του ρυθμού ανάπτυξης. Μέχρι εκεί.
Εγκέφαλοι στο στόχαστρο...
Oι μομφές περί της αδικαιολόγητης αισιοδοξίας που εκφράστηκε πέρσι τον Ιανουάριο στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός κυριάρχησαν στη φετινή συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στις αρχές του έτους. Αμυνόμενος ο ιδρυτής του, Κλάους Σουάμπ, προσπάθησε να αποκαταστήσει την τιμή των οικονομικών εγκεφάλων και του ίδιου του Φόρουμ. Επιχείρησε να αποστομώσει όσους επέκριναν τους οικονομικούς εγκεφάλους πως δεν διέβλεψαν εγκαίρως τους κινδύνους από την ιλιγγιώδη αύξηση της αγοράς στεγαστικών δανείων, όταν τόνισε πως το περασμένο έτος (2007) εκφράσθηκαν στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ προειδοποιήσεις σχετικές με το πόσο εύθραυστο είναι το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και ήσαν εκεί για όσους έτειναν ευήκοον ους ώστε να τις ακούσουν. Ομως, δεν εισακούστηκε ούτε ο καθηγητής οικονομικών, Νουριέλ Ρουμπίνι, ο οποίος είχε προειδοποιήσει για κίνδυνο ύφεσης από το 2006.
Και ο ΟΟΣΑ δεν είχε δώσει, από ό,τι φαίνεται, την απαραίτητη προσοχή στα σημεία των καιρών. Το Νοέμβριο του 2006 σε έκθεση για τις τάσεις στις διεθνείς αγορές ο Οργανισμός σημείωνε τα εξής: τα μακροπρόθεσμα επιτόκια θα παραμείνουν χαμηλά και δεν θα επιστρέψουν στο επίπεδο της δεκαετίας του 1980 ή των αρχών της δεκαετίας του 1990, καθώς πολλοί από τους παράγοντες που τα έφεραν χαμηλά θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Διότι η αξιοπιστία της νομισματικής πολιτικής, που δημιουργήθηκε μέσα από μια μακρά διαδικασία, κατάφερε να χαμηλώσει τις πληθωριστικές προσδοκίες και να εμφυσήσει εμπιστοσύνη ότι δεν θα υπάρχουν πολύ έντονες διακυμάνσεις των επιτοκίων. Επίσης, η παγκοσμιοποίηση και ο ανταγωνισμός κράτησαν χαμηλά τον πληθωρισμό και τις προσδοκίες για τη μελλοντική εξέλιξή του... Περιττό, ίσως, να διευκρινισθεί ότι τίποτα από αυτά δεν επαληθεύθηκε μέχρι σήμερα.
Συνέβησαν τα αντίθετα.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_24/05/2008_271184

Οι αστοχίες των διεθνών οργανισμών και οι πολλαπλές αναθεωρήσεις
Δεν είναι η πρώτη φορά που αμφισβητούνται οι προβλέψεις διεθνών οργανισμών. Η έκθεση της Goldman Sachs που εξήρε την οικονομική ευρωστία της Enron λίγες ημέρες πριν από τη χρεοκοπία της το 2001 είναι μνημειώδης...
Από την άλλη, η Goldman είχε προβλέψει εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο ότι η τιμή του πετρελαίου θα ξεπερνούσε τα 100 δολάρια το βαρέλι, όπως και έγινε. Τώρα προβλέπει τιμή πετρελαίου στα 150-200 δολάρια ενός δύο ετών.
Το ίδιο προβλέπει τώρα και ο υπουργός Ενέργειας της Αλγερίας, Σακίμπ Χελίλ: «Ως και τα 200 δολάρια το βαρέλι μπορούν να φτάσουν οι τιμές του πετρελαίου και ο ΟΠΕΚ δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να τις ανακόψει», είχε δηλώσει στις 29 Απριλίου. Είχε φαίνεται ξεχάσει παλαιότερη πρόβλεψη (Νοέμβριος 2007), όταν είχε δηλώσει: «περιμένουμε να πέσει η τιμή του πετρελαίου λόγω της μείωσης της ζήτησης σε Κίνα και ΗΠΑ από το δεύτερο τρίμηνο του 2008»...
Ενα πρόβλημα με τις προβλέψεις είναι το πλήθος τους και οι συχνές αναθεωρήσεις. Πόσες φορές έχει αναθεωρήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ΔΝΤ και άλλοι οργανισμοί τις προβλέψεις για ανάπτυξη, πληθωρισμό, τιμή πετρελαίου κ.ά φέτος; Για το λόγο αυτό η «Κ» συνέκρινε τις τελευταίες κάθε φορά προβλέψεις σε σχέση με τα μεγέθη που τελικά πραγματοποιήθηκαν. Διότι εάν συγκριθούν οι αρχικές, τότε οι αποκλίσεις είναι μεγαλύτερες. Αλλά και πάλι οι προβλέψεις απέχουν από την πραγματικότητα. Για παράδειγμα οι εαρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα το 2006 και το 2007 δεν είχαν καμιά επιτυχία. Παρ’ όλα αυτά, οι φετινές προβλέψεις που δόθηκαν στη δημοσιότητα πρόσφατα αποτέλεσαν πάλι αντικείμενο αναλύσεων και σχολιασμών.
Πάντως, το θέμα της αστοχίας των προβλέψεων και ιδιαίτερα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει αποτελέσει αντικείμενο επιστημονικών μελετών.
Δύο επιστημονικές μελέτες, που χρησιμοποίησαν τις πιο πρόσφατες οικονομετρικές μεθόδους για την ανάλυση των προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το 1970-2004 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι μακροοικονομικές προβλέψεις της Επιτροπής αποδεικνύονται συχνά περισσότερο αισιόδοξες από όσο θα επέβαλε μια συνετή προσέγγιση του ζητήματος. Επίσης, η οικονομετρική ανάλυση των προβλέψεων σε σύγκριση με τα μακροοικονομικά μεγέθη που τελικά καταμετρήθηκαν δείχνει σε αρκετές περιπτώσεις «μεροληψία» υπέρ των μεγαλύτερων χωρών. Συγγραφείς από κοινού και των δύο μελετών είναι οι κ. Γιώργος Χριστοδουλάκης του Manchester Business School και Μανώλης Μαματζάκης του Πανεπιστημίου της Μακεδονίας. Αναλύθηκαν οι προβλέψεις για το ΑΕΠ, τον πληθωρισμό, την ανεργία, το δημοσιονομικό έλλειμμα, τις επενδύσεις και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Ο μηχανισμός
Πώς γίνονται οι προβλέψεις; Σημαντικό ρόλο στις προβλέψεις παίζουν τα στοιχεία που δίνουν οι χώρες στους διεθνείς οργανισμούς. Στην περίπτωση, για παράδειγμα, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το βασικό μέρος της εργασίας για τις προβλέψεις γίνεται από αρμόδιες ομάδες εργασίας (country desk) κάθε χώρα-μέλος ξεχωριστά. Στη συνέχεια από το άθροισμα προκύπτουν οι προβλέψεις για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι προβλέψεις από κάθε ομάδα εργασίας των χωρών διασταυρώνονται με τις οικονομετρικές προβλέψεις που δίνει το μοντέλο QUEST της Διεύθυνσης αλλά δεν δεσμεύονται από αυτό το μοντέλο. Στη συνέχεια διασταυρώνονται με ένα μοντέλο για το διεθνές εμπόριο, προκειμένου να διασφαλιστεί συνέπεια σε πανευρωπαϊκό όσο και παγκόσμιο επίπεδο. Το τελικό αποτέλεσμα προκύπτει από μια διαδικασία διαβούλευσης μεταξύ των country desk και της Γενικής Διεύθυνσης ΙΙ στο πλαίσιο της Ομάδας Εργασίας Οικονομικών Προβλέψεων και τελικά δημοσιεύεται. Δεν πρόκειται για μια αυτοματοποιημένη διαδικασία ενός οικονομετρικού μοντέλου αλλά εμπεριέχει την κρίση των αναλυτών.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100047_24/05/2008_271183