19.5.14

Κ. Σημίτης: Ελάχιστα πιθανό ένα νέο κούρεμα - Καθυστερεί η απόφαση για το χρέος


Δεν βλέπει ο Κώστας Σημίτης τακτοποίηση του ελληνικού χρέους πολύ σύντομα.
Παρουσιάζοντας το βιβλίο του «Η ευρωπαϊκή κρίση χρέους» στην αγγλική του έκδοση στο πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, ο πρώην πρωθυπουργός ανέφερε πως η τακτοποίηση του ελληνικού χρέους δεν είναι πιθανή πολύ σύντομα, ενώ παράλληλα έκρινε πως είναι ελάχιστα πιθανό ένα νέο κούρεμα.
Δεδομένου ότι από το φθινόπωρο θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών Βορρά - Νότου, ο κ. Σημίτης επισήμανε την ανάγκη η Ελλάδα να έχει λόγο, επιχειρήματα και συμμετοχή σε αυτή τη συζήτηση.
Όπως είπε, είναι δεδομένο ότι μέσα από αυτή τη συζήτηση θα υπάρξουν σημαντικές μεταβολές στις θεσμικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που μας αφορούν, αφού το κεντρικό ερώτημα θα είναι πώς θα εξασφαλιστεί μελλοντικά η σύγκλιση και η συνοχή.
Αναφορικά με τις ευρωεκλογές, επισήμανε τον κίνδυνο του έντονου ευρωσκεπτικισμού, που κινδύνευσε στην Αγγλία να καταλάβει την πρώτη θέση αλλά δείχνει ευτυχώς να υποχωρεί.
Ο κ. Σημίτης αναφέρθηκε και σε χώρες όπως η Ελλάδα όπου μια  έντονη εσωστρέφεια «δεν επιτρέπει στη συζήτηση να λάβει πιο ουσιαστικές διαστάσεις γύρω από τα μεγάλα ευρωπαϊκά διλήμματα».
Σύμφωνα με τον πρώην πρωθυπουργό, είναι χαρακτηριστικό ότι η πολιτική ενοποίηση, καθώς και  η επίτευξη κοινωνικής δικαιοσύνης συζητιόνται δυστυχώς ελάχιστα.
«Τα εκατομμύρια άνεργοι, η θεαματική πτώση εισοδημάτων, η αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και η δραματική μείωση των πόρων για τις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας ήταν αποτέλεσμα της ανέλεγκτης λειτουργίας της αγοράς και της πολιτικής λιτότητας που ακολούθησε.  Χρειάζεται λοιπόν και στο ευρωπαϊκό επίπεδο ένα πλαίσιο κανόνων, που θα διασφαλίζει κοινωνική δικαιοσύνη», πρόσθεσε.

http://www.naftemporiki.gr/story/808680/k-simitis-elaxista-pithano-ena-neo-kourema

Υπογράμμισε, επίσης, και τη συστημική πλευρά της κρίσης, για την οποία, όπως είπε, «ο διαχωρισμός μεταξύ οικονομικής πολιτικής, που υπάγεται στην αρμοδιότητα της υπερεθνικής οντότητας και κοινωνικής πολιτικής που είναι πεδίο δραστηριοποίησης των κρατών δεν ευσταθεί».

http://www.kathimerini.gr/767399/article/epikairothta/politikh/shmiths-ka8ysterei-h-apofash-gia-to-xreos

___________________________________

απόλυτα λογικό ένα πειραματόζωο να μην έχει λόγο
μόνο όσοι το παρατηρούν έχουν δυνατότητες ελέγχου

ορθή η παρατήρηση περί σημερινού διαχωρισμού οικονομικής -κοινωνικής πολιτικής
(απο τα δυσνόητα της εποχής)



16.5.14

Η Μέρκελ, ο Ομπάμα και το... μπαζούκα

Όταν η Άγκελα Μέρκελ πήρε στα χέρια της το έγγραφο που είχε μόλις μοιράσει ο Μπαράκ Ομπάμα στο τραπέζι πέρασε στην αντεπίθεση. «Τι είναι αυτό;» ρώτησε. «Δεν το έχω ξαναδεί».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ χαρακτήρισε το έγγραφο λίστα από θέματα προς συζήτηση τα οποία μπορούσαν να εξετάσουν αυτός και οι επτά Ευρωπαίοι ομόλογοί του στην αίθουσα, όταν θα τελείωνε το απόγευμα η σύνοδος του G20 στο Λος Κάμπος του Μεξικού.
Tα περισσότερα επαναλάμβαναν όσα είχαν ήδη συμφωνηθεί. Αλλά το τελευταίο σημείο ήταν κάτι καινούργιο, ανέφεραν αξιωματούχοι που είχαν διαβάσει το κείμενο: μια πλήρη αποδοχή ενός σχεδίου που είχε κυκλοφορήσει άτυπα στη σύνοδο από τον άνθρωπο που καθόταν δίπλα στην Α. Μέρκελ, τον Μάριο Μόντι, τον Ιταλό πρωθυπουργό. Το σχέδιο, το οποίο προετοίμαζαν ο κ. Μόντι και οι συνεργάτες του μήνες πριν από τη σύνοδο του Ιουνίου, καλούσε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να προστατέψει τις χώρες της ευρωζώνης όταν θα δέχονταν επίθεση από τις αγορές, μέσω της αυτόματης αγοράς των ομολόγων τους.
Μόνο οι «ενάρετες» χώρες που υπάκουαν στους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε. θα είχαν δικαίωμα στη βοήθεια. Αλλά το σχέδιο Μόντι θα διασφάλιζε ότι το κόστος δανεισμού, που στην περίπτωση της Ιταλίας και της Ισπανίας ανέβαινε και πάλι σε επικίνδυνα επίπεδα, θα έμενε σε ελεγχόμενα επίπεδα.
«Θέλαμε να κάνουμε να εξελιχθεί κάτι που δεν θα ήταν επικίνδυνο για τον έλεγχο της προσφοράς χρήματος στην Ευρώπη, δεν θα προσέβαλε τη γερμανική αυστηρότητα, θα βοηθούσε στον μετριασμό των spreads των ομολόγων, αλλά θα μπορούσε να αποκτηθεί μόνο ως αντάλλαγμα στην πειθαρχία», ανέφερε ο κ. Μόντι στους Financial Times.
Kαθώς διάβαζε το χαρτί που είχε μπροστά της, ο εκνευρισμός της Α. Μέρκελ μεγάλωνε. «Ήταν πραγματικά εξαγριωμένη» ανέφερε πρόσωπο που βρισκόταν στην αίθουσα. Αν και οι αντιρρήσεις της ήταν διαδικαστικές, ήταν ξεκάθαρο ότι οι αντιπροσωπίες της Ιταλίας και των ΗΠΑ είχαν συνεργαστεί για να την κάνουν να αποδεχτεί ένα σχέδιο αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ που θα άλλαζε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο η ευρωζώνη καταπολεμούσε την κρίση.
H Ουάσιγκτον ήταν υπέρ της δημιουργίας ενός τείχους προστασίας με τη στήριξη της ΕΚΤ από την έναρξη σχεδόν της κρίσης, υποστηρίζοντας ότι η Fed είχε αποδειχθεί αναντικατάστατη στην αντιμετώπιση του τραπεζικού πανικού στις ΗΠΑ. Ο Λευκός Οίκος αντιμετώπιζε τον κ. Μόντι ως τον πιο ισχυρό του σύμμαχο, ειδικά αφότου ο Νικολά Σαρκοζί, ο Γάλλος πρόεδρος, δεν επανεξελέγη έναν μήνα νωρίτερα.
Ο Μ. Ομπάμα πίεσε την Α. Μέρκελ να αποδεχθεί τον συγκρατημένο Ιταλό. Σε μια μεταξύ τους συνομιλία κατά τη διάρκεια γεύματος στην εξοχική του κατοικία στο Καμπ Ντέιβιντ, ο Μ. Ομπάμα της είπε: «Πρέπει να συνεργαστείς μαζί του».
Ωστόσο, όταν ήρθε αντιμέτωπος με τις έντονες αντιρρήσεις της θυμωμένης Μέρκελ στο Λος Κάμπος, στράφηκε στον συνεργάτη του, τον επικεφαλής διεθνών οικονομικών του Λευκού Οίκου, Μάικλ Φρόμαν, για να ρωτήσει αν δεν το είχε μοιραστεί με τις υπόλοιπες αντιπροσωπείες, κίνηση που πολλοί εξέλαβαν ως έναν ευγενικό τρόπο για να λήξει τη μονομαχία. Όταν ο κ. Φρόμαν αναγνώρισε την παράλειψη, η συζήτηση έληξε.
Εκείνη την ώρα, η διαμάχη έμοιαζε να είναι το τελευταίο επεισόδιο σε μια σειρά αποτυχημένες προσπάθειες του Μπ. Ομπάμα και των συνωμοτών του στην Ε.Ε. να πιέσουν τη Μέρκελ να αποδεχθεί ένα μεγαλύτερο τείχος προστασίας για τις πολιορκούμενες χώρες της ευρωζώνης. Την προηγούμενη χρονιά, είχε ενώσει δυνάμεις με τον Σαρκοζί στη σύνοδο του G20 στις Κάννες. Αυτήν τη φορά ήταν με τον Μ. Μόντι.
Εκ των υστέρων, φαίνεται ότι σηματοδοτήθηκε η αρχή της τελευταίας καμπής της κρίσης. Τρεις μήνες μετά την έντονη αντιπαράθεση, η Α. Μέρκελ θα έδινε τη συγκατάθεσή της σε ένα εξίσου φιλόδοξο σχέδιο αγοράς ομολόγων που είχε σχεδιαστεί από έναν άλλο Ιταλό τεχνοκράτη, τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι. Αυτό θα έβαζε τέλος στην υπαρξιακή κρίση που αντιμετώπιζε το ευρώ για πάνω από τρία χρόνια.
Το σχέδιο αυτό -το οποίο αποκαλύφθηκε αφότου οι υπάλληλοι της ΕΚΤ πέρασαν ένα δύσκολο καλοκαίρι για να το προετοιμάσουν, μετά τη δήλωση του Ντράγκι ότι θα κάνει «whatever it takes» για να διασφαλίσει την επιβίωση του ευρώ- αντιμετωπιζόταν για καιρό ως το τελειωτικό χτύπημα στην κρίση της ευρωζώνης. Αλλά το πρόγραμμα του Ντράγκι δεν θα ηρεμούσε τις αγορές χωρίς τη συγκατάθεση της Μέρκελ, η οποία δόθηκε παρά τις δημόσιες αντιρρήσεις της πανίσχυρης Bundesbank. Αυτή ήταν η σιωπηρή πολιτική νίκη, που αποδείχτηκε ο ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχίας της ΕΚΤ.

Mια χρονιά νέων ιδεών

Όσοι μίλησαν εκείνη την εποχή με την Α. Μέρκελ είπαν ότι οι δισταγμοί της για το σχέδιο του Μ. Μόντι προέρχονταν από την άποψή της για το πώς πρέπει να λειτουργεί η ευρωζώνη. Δεν ήταν δουλειά των πολιτικών να θέτουν τα επιτόκια των ομολόγων. Από την άλλη πλευρά, η απόφαση ενός τέτοιου σχεδίου από την ΕΚΤ ήταν μια ακατάλληλη απόφαση για μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα. Αλλά πολλοί αξιωματούχοι, ειδικά αυτοί που εργάζονταν στην ομάδα της σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, υποστήριξαν ότι η αποδοχή του προγράμματος του Ντράγκι από την ίδια ήρθε μετά από στροφή στον τρόπο σκέψης του Βερολίνου. Αν το αρχικό όραμα της Γερμανίας για την ευρωζώνη -χωρίς προγράμματα διάσωσης, κοινό χρέος και σε ορισμένους κύκλους χωρίς Ελλάδα- γινόταν ανεφάρμοστο, το Βερολίνο έπρεπε να διασφαλίσει ότι η κοινή ανάληψη των βαρών θα συνοδεύεται και από μεγαλύτερη συγκέντρωση των εξουσιών.
Τον Δεκέμβριο η Α. Μέρκελ είχε κερδίσει τη συμφωνία για ένα δημοσιονομικό σύμφωνο που απαιτούσε από τις χώρες της ευρωζώνης να εγγράψουν αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες στα συντάγματά τους. Και δύο εβδομάδες μετά την πτήση στο Λος Κάμπος πέτυχε μια συμφωνία που θα σηματοδοτούσε τη μεγαλύτερη στροφή όσον αφορά την εθνική κυριαρχία από τότε που δημιουργήθηκε το ευρώ: ως αντάλλαγμα στο να επιτραπεί στα κοινά ταμεία της ευρωζώνης να σώσουν τις χρεοκοπημένες τράπεζες της Ευρώπης, η εποπτεία και η εκκαθάριση των θεσμών αυτών θα πήγαινε από τα έθνη κράτη στον έλεγχο της Ε.Ε. Και στις δύο πρωτοβουλίες βρήκε έναν ενεργητικό σύμμαχο στον Μ. Ντράγκι.
Γερμανοί αξιωματούχοι επιμένουν ότι η Α. Μέρκελ δεν στήριξε τις πολιτικές αυτές για να ανοίξει τον δρόμο στην ανάληψη δράσης από την ΕΚΤ. Παρομοίως, ο Μ. Ντράγκι δεν υποσχέθηκε ποτέ ρητά στους πολιτικούς της Ε.Ε. ότι θα λάμβανε μέτρα αν αυτοί έσφιγγαν το ζωνάρι. «Έχετε ακούσει ποτέ δύο Ιησουίτες να μιλάνε μεταξύ τους;» ανέφερε πρόσωπο που έλαβε μέρος σε συναντήσεις όπου ο Ντράγκι πίεζε για κυβερνητική δράση. «Πρέπει να ακούς όχι αυτά που λένε, αλλά αυτά που δεν λένε».
Ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΚΤ που εργάστηκαν με τον Ντράγκι υποστηρίζουν ότι η εξασφάλιση της στήριξης της Μέρκελ για το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων, γνωστό ως «απευθείας νομισματικές συναλλαγές» ή OMT, ήταν το αποτέλεσμα μιας προσεκτικά σχεδιασμένης προσπάθειας αντιμετώπισης της καγκελαρίου.
«Η πραγματική διαφορά ήταν η σχέση του με τη Μέρκελ», ανέφερε πρώην αξιωματούχος της ΕΚΤ που εργάστηκε στενά με τον Ντράγκι. «Ήξερε ότι αν μια μέρα έπρεπε να αποφασιστεί κάτι δύσκολο, έπρεπε να έχει την εμπιστοσύνη της».
Ανώτατοι αξιωματούχοι που βρίσκονται κοντά στους δύο ηγέτες αναγνώρισαν ότι ο Μ. Ντράγκι ήταν πολύ πιο πρόθυμος να συζητήσει μαζί της και με άλλους πολιτικούς ηγέτες από τον προκάτοχο του, Ζαν Κλοντ Τρισέ, ο οποίος ήταν πιο πιθανό να κρατήσει τους προβληματισμούς του μόνο για τους συναδέλφους του στην τράπεζα.
Χωρίς να υπονομεύσει την ανεξαρτησία της ΕΚΤ, ο Ντράγκι εργάστηκε άτυπα με τη Μέρκελ, ελέγχοντας προσεκτικά τι θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό, ενώ ο Τρισέ προτιμούσε πιο τυπικές συναντήσεις όπως οι σύνοδοι της Ε.Ε., ανέφεραν αξιωματούχοι.
Όμως άλλοι επιμένουν ότι η επίθεση γοητείας από τον Μ. Ντράγκι είναι μια εξαιρετικά απλοϊκή εξήγηση για τη συμφωνία της Μέρκελ. Ακόμα και οι επικριτές του Ντράγκι εντός της γερμανικής κυβέρνησης αποκλείουν κάθε συζήτηση για συμφωνία μεταξύ των δύο ηγετών. «Δεν ήταν μια συμφωνία» τόνισε Γερμανός αξιωματούχος. «Δεν πήραμε τίποτα ως αντάλλαγμα».
Αντίθετα, σύμφωνα με διάφορους αξιωματούχους η προθυμία της Μέρκελ να στηρίξει το ΟΜΤ αποτελούσε μια αντανάκλαση για το πόσο είχε διογκωθεί η κρίση εκείνο το καλοκαίρι. Ακόμα περισσότερο αποτελούσε την τελευταία κίνηση σε μια συνεργασία μεταξύ πολιτικών και κεντρικών τραπεζιτών που ήταν απαραίτητη σε κάθε κρίσιμη καμπή της κρίσης.

Ομάδα καταπολέμησης κρίσεων

Από τότε που ξεκίνησε η κρίση, οι πυροσβεστικές δυνάμεις της ΕΚΤ περιορίζονταν πολιτικά από τη Γερμανία. Την ιδέα του Μόντι για αγορές ομολόγων προβληματικών οικονομιών από την ΕΚΤ θεωρούσαν επί μακρόν λύση στην κρίση οι ρυθμιστές από την Ουάσιγκτον ως το Παρίσι.
Αν η ΕΚΤ έπαιρνε τέτοια δέσμευση, ιδιαίτερα αν ήταν για απεριόριστα ποσά, κανένας trader ομολόγων δεν θα τολμούσε να αμφισβητήσει τις απύθμενες «τσέπες» της. Οι πανικόβλητες πωλήσεις θα τελείωναν μέσα σε μια νύχτα, έλεγαν οι υποστηρικτές.
Υπήρχαν όμως πολλοί στο Βερολίνο που θεωρούσαν ανάρμοστη για την ΕΚΤ μια τέτοια κίνηση. Οι αγορές ομολόγων της ευρωζώνης ήταν, στην ουσία, σαν να δανείζουν σε αυτές τις κυβερνήσεις χρήματα που τύπωνε η κεντρική τράπεζα, πρακτική γνωστή ως νομισματική χρηματοδότηση. Κι αυτό όχι μόνο θα ανέβαλλε την ημέρα που θα αποφάσιζαν οι υπουργοί να ασχοληθούν με τον ισοσκελισμό των προϋπολογισμών τους, αλλά και θα πυροδοτούσε πληθωρισμό.
Ο κ. Τρισέ είχε τραβήξει δύο φορές το ευρώ από το χείλος του γκρεμού - όταν συμφώνησε να αγοράσει ελληνικά ομόλογα στο ξεκίνημα της κρίσης τον Μάιο του 2010 και όταν επέκτεινε το πρόγραμμα αγορών ομολόγων στην Ιταλία και στην Ισπανία το ταραγμένο καλοκαίρι του 2011.
Αλλά τα σχέδιά του πάντα χαρακτηρίζονταν περιορισμένα. «Ήταν ένας τρόπος για να κερδίσουν χρόνο οι κυβερνήσεις», σχολίασε ο Λορέντζο Μπίνι Σμάγκι, στέλεχος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ υπό τον κ. Τρισέ. «Δεν ήταν κάτι που θα έσωζε το ευρώ».

Η εμφάνιση του Ντράγκι

Όταν ανέλαβε ο Ντράγκι την ηγεσία της ΕΚΤ τον Νοέμβριο του 2011, η κεντρική τράπεζα έμοιαζε με ξένο φυλάκιο σε εχθρικό έδαφος. Η γερμανική κοινή γνώμη, που ποτέ δεν ενθουσιάστηκε με τις διασώσεις, ήταν εξαρχής εχθρική με τις αγορές ομολόγων του κ. Τρισέ.
Οι προσπάθειές του, επισήμως γνωστές ως το πρόγραμμα αγορών χρεογράφων SMP, είχαν προσβληθεί στο γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο, αλλά επέζησαν. Οδήγησαν όμως επίσης στην παραίτηση του Άξελ Βέμπερ, επικεφαλής της Bundesbank. Η απόφαση του κ. Τρισέ τον Αύγουστο του 2011 να επεκτείνει το SMP στην Ισπανία και την Ιταλία οδήγησε στην απώλεια ενός δεύτερου Γερμανού ο οποίος, μέχρι τότε, κρατούσε για τον εαυτό του τις αντιρρήσεις του: του Γιούργκεν Σταρκ.
Μοναδικός Γερμανός στο εκτελεστικό συμβούλιο της ΕΚΤ, ο κ. Σταρκ, δεν ένιωθε άνετα με την προσέγγιση του κ. Τρισέ, αλλά απέφευγε τις δημόσιες αντιρρήσεις. «Έμεινα πιστός ίσως για υπερβολικά μεγάλο διάστημα στην ΕΚΤ», είπε ο κ. Σταρκ. Την εποόμενη ημέρα από την έγκριση της αγοράς ομολόγων Ιταλίας και Ισπανίας από την ΕΚΤ, ο κ. Σταρκ παραιτήθηκε.
Δεν υπήρχε αμφιβολία στο Βερολίνο ποιος θα ήταν ο επόμενος: Ο Γιοργκ Άσμουσεν, ο οικονομολόγος με το ξυρισμένο κεφάλι, που υπήρξε ο άνθρωπος κλειδί του υπουργείου Οικονομικών από τότε που ξέσπασε η κρίση.
Μοναδική σχεδόν περίπτωση μεταξύ των Γερμανών αξιωματούχων, ο κ. Άσμουσεν είχε διατηρήσει εγκάρδιες σχέσεις σε όλη την ευρωζώνη, παρά τις διαμαρτυρίες για γερμανική υπεροψία από τον καταπονημένο Νότο, που θα έπρεπε να εγκρίνει τον διορισμό του.
Οι κοντινοί του άνθρωποι, δηλώνουν ότι ο Γ. Άσμουσεν έτρεμε τη δουλειά του, αφού ήξερε ότι εν τέλει θα αντιμετωπίσει την ίδια επιλογή με τους Σταρκ και Βέμπερ: να συμφωνήσει σε ένα πρόγραμμα που θεωρείτο ραδιενεργό στην πατρίδα του ή να παραιτηθεί.
«Είτε θα κάνεις το σωστό για την Ευρώπη και θα σε σταυρώσουν στη Γερμανία είτε θα γίνεις ο ήρωας της [συντηρητικής εφημερίδας] Frankfurter Allgemeine Zeitung και θα καταστρέψεις την Ευρώπη», είπε σε έμπιστό του.
Όταν ανακοινώθηκε η γερμανική επιλογή του, οι Γάλλοι αξιωματούχοι συνειδητοποίησαν ότι χρειάζονταν έναν υποψήφιο που θα μπορούσε να δουλέψει στενά με έναν άνθρωπο ο οποίος πίστευαν ότι θα δώσει στον Ντράγκι τη γερμανική κάλυψη που χρειαζόταν για να γίνει πιο επιθετικός. Κατέληξαν στον Μπενουά Κερέ, έναν οικονομολόγο της γενιάς και της πολιτικής κλίσης του Άσμουσεν που γνώριζε καλά τους Γερμανούς.
Όπως ο Ντράγκι, που πέρασε το μεγαλύτερο τμήμα της κυβερνητικής καριέρας του ως υπουργού Οικονομικών στην Ιταλία, πριν αναλάβει την κεντρική τράπεζα της Ιταλίας, ο Άσμουσεν και ο Κερέ δεν ήταν παραδοσιακοί κεντρικοί τραπεζίτες. Και οι δύο είχαν αναρριχηθεί μέσα από τα αντίστοιχα υπουργεία Οικονομικών, όπου συνήθισαν τη σκληρότητα και τα σκαμπανεβάσματα της πολιτικής. Οι τόνοι στη Φρανκφούρτη άρχισαν να αλλάζουν.
«Οι κεντρικοί τραπεζίτες είναι πολύ ευαίσθητοι. Αν υπάρχει μισή πρόταση σε μια εφημερίδα με επικριτικό περιεχόμενο, νιώθουν εντελώς προσβεβλημένοι», σχολίασε αξιωματούχος που γνωρίζει καλά και τους τρεις άνδρες. «Όταν προέρχεσαι από το υπουργείο Οικονομικών, το ζεις αυτό κάθε μέρα... Και οι τρεις ήταν συνηθισμένοι σε πολύ μεγαλύτερη κοινωνική πίεση και σε πιο 'βρόμικο' περιβάλλον».
Οι δύο ορθολογιστές θα γίνονταν η καρδιά της νέας ομάδας καταπολέμησης της κρίσης του Μ. Ντράγκι, χτίζοντας γέφυρες στο Παρίσι και στο Βερολίνο, έτσι όπως δεν τα είχαν καταφέρει οι προκάτοχοί τους.

Νέα ομάδα στην ΕΚΤ

Ντράγκι, Άσμουσεν και Κερέ έκαναν σκληρό λόμπινγκ για την αποδοχή του νέου σχεδίου έναντι της κρίσης
Εν μέσω του χάους των δύο εκλογών στην Ελλάδα που σχεδόν οδήγησαν στο Grexit και νέους φόβους για τις ισπανικές τράπεζες ο πανικός επέστρεψε στις αγορές ομολόγων τον Μάιο. Η Bankia, που δημιουργήθηκε από τη συγχώνευση ισπανικών αποταμιευτικών τραπεζών που γονάτισαν από το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων στη χώρα, έφτασε στα όρια και αυτή, γεγονός που απαίτησε μερική κρατικοποίηση. Η ανησυχία απλώθηκε για την κατάσταση όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών.
Ο Ντράγκι ήξερε ότι η ΕΚΤ έπρεπε να κάνει περισσότερα. Στις αρχές Ιουνίου ξεκίνησε να συζητά με μια μικρή έμπιστη ομάδα, περιλαμβανομένων των Άσμουσεν και Κερέ την ανάγκη για ένα νέο πρόγραμμα κατά της κρίσης, λένε αξιωματούχοι.
Πληροφορίες για το σχέδιο Μόντι έφτασαν στους αξιωματούχους της ΕΚΤ πριν το παρουσιάσει στο Λος Κάμπος, αλλά αυτοί το έκριναν ανεφάρμοστο. Καθώς ξεκίνησαν να συζητούν το δικό τους σχέδιο, οι κεντρικοί τραπεζίτες στη Φραγκφούρτη ήξεραν ότι οποιοδήποτε πρόγραμμα αγοράς ομολόγων θα προκαλούσε πολιτικά προβλήματα στον Άσμουσεν. Μοιράστηκε την οικονομική κοσμοθεωρία των Σταρκ και Βέμπερ, αλλά πίστευε ότι μια ακραία κρίση απαιτούσε έκτακτα μέτρα.
«Οι άνθρωποι παραβιάζουν αρχές κάθε μέρα. Πρέπει να αντιστέκεσαι στο 99% των περιπτώσεων και να πεις: αυτό δεν είναι μια έκτακτη κατάσταση», είπε ο Άσμουσεν. «Έχεις καιρό ειρήνης και μετά έχεις καιρό πολέμου. Στην ειρήνη είμαι στη γραμμή της Bundesbank, αλλά η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη».
Μαζεύονταν αποδείξεις ότι η περίοδος του πολέμου είχε έρθει. Εταιρείες κατέστρωναν έκτακτα σχέδια για ενδεχόμενη διάλυση του ευρώ. Οι τράπεζες της ευρωζώνης κρατούσαν μέρα προς μέρα μετρητά σε απομακρυσμένες θυγατρικές, ακριβή στρατηγική, η οποία όμως θα τις προστάτευε αν διαλυόταν η ευρωζώνη. Το κόστος δανεισμού της Ιταλίας και της Ισπανίας εκτοξευόταν.
Στην ΕΚΤ οι συζητήσεις για το πώς θα σταματήσει ο πανικός είχαν ενταθεί. Αλλά ακόμα και αυτοί που ήταν κοντά στον Ντράγκι ξαφνιάστηκαν όταν, στα τέλη Ιουλίου, δήλωσε πως η ΕΚΤ θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να αποτρέψει το ευρώ.
Η δήλωση λειτούργησε άμεσα κατευναστικά για τις αγορές. Τώρα οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ έπρεπε να αναπτύξουν μια στρατηγική ώστε να την καλύψουν, στρατηγική που θα περνούσε το τεστ εκεί που ήταν δυσκολότερο: στη Γερμανία.
Στη Φρανκφούρτη οι σύμμαχοι του Ντράγκι δούλεψαν σκληρά για να εξαλείψουν αντιδράσεις στο σχέδιο, με μικροαλλαγές ώστε να κερδίσουν τους συντηρητικούς του συμβουλίου της ΕΚΤ, περιλαμβανομένων του Άσμουσεν και των επικεφαλής κεντρικών τραπεζιτών της Ολλανδίας και της Φινλανδίας. Μόλις πέτυχαν, ο πρόεδρος της Bundesbank Γ. Βάιντμαν είχε απομονωθεί με την άρνησή του.
Ως τότε η Μέρκελ είχε πλέον πειστεί για την αίσθησή της ότι το να αφήσει το ευρώ να διαλυθεί μπορούσε να είναι πολύ επικίνδυνο. Το να αποσπάσει την έγκρισή της το πλάνο απαιτούσε κάτι το οποίο επιδίωκε από την αρχή: το αντάλλαγμα για βοήθεια απαιτούσε οι προβληματικές χώρες να συμφωνήσουν σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Αυτή η «προϋπόθεση» έπρεπε να είναι λεπτομερής και νομικά δεσμευτική.
Όταν ο Ντράγκι παρουσίασε το τελικό σχέδιο τον Σεπτέμβριο οι πολιτικοί άνεμοι είχαν αλλάξει στο Βερολίνο. Έχοντας εξασφαλίσει την τραπεζική της ένωση, η Μέρκελ έδωσε στον Ντράγκι δημόσια τις ευλογίες της. Μιλώντας μία μέρα μετά την ανακοίνωση του Ντράγκι τόνισε την προϋπόθεση της οικονομικής μεταρρύθμισης. «Οι δεσμεύσεις είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι», είπε. «Ελεγχος και βοήθεια πάνε χέρι-χέρι».

Τα ομόλογα

Τη μέρα που μίλησε, τα επιτόκια στα 10ετή ιταλικά ομόλογα έπεσαν κάτω από το 5,1% για πρώτη φορά σε πέντε μήνες. Της Ισπανίας έπεσαν κάτω από το 6% για πρώτη φορά σε τέσσερις μήνες. Αυτά τα επίπεδα δεν θα εμφανίζονταν ξανά. Η κρίση στην Ευρώπη είχε τελειώσει
Δύο χρόνια μετά είναι ξεκάθαρο ότι οι φρενήρεις, αυτοσχέδιες δράσεις την τελευταία χρονιά της κρίσης έσωσαν το ευρώ. Κι όμως, η ευρωζώνη απέχει από το να είναι πλήρως υγιής. Τα επίπεδα χρέους στον Νότο είναι υπερβολικά. Η ανεργία παραμένει κοντά σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, παρενέργεια από το πικρό φάρμακο που επέβαλαν αυτοί που πολέμησαν κατά της κρίσης. Τα αντιευρωπαϊκά κόμματα μπορεί να είναι οι κερδισμένοι από τις ευρωπαϊκές εκλογές που έρχονται.
Το ήδη 15 ετών ευρωπαϊκό νόμισμα, όμως, πέρασε το πιο σημαντικό τεστ: την πιο δύσκολη στιγμή οι ηγέτες έκαναν ό,τι έπρεπε για να το κρατήσουν. Και κανείς δεν είχε μεγαλύτερη σημασία από την Άγκελα Μέρκελ, την αναθρεμμένη στην Ανατολική Γερμανία καγκελάριο της ενωμένης Γερμανίας και, εξαιτίας εν μέρει και της κρίσης, ισχυρότερης ηγέτιδος της Ευρώπης.
Επέλεξα για την Ευρώπη και το ευρώ και γι' αυτό για την Ελλάδα, είπε κοντά στο τέλος της κρίσης. «Αν το ευρώ πέσει, τότε πέφτει κι η Ευρώπη».

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί το τρίτο μέρος της έρευνας των Financial Times για την κρίση και τη σωτηρία του ευρώ. Δείτε το πρώτο και το δεύτερο μέρος της έρευνας εδώ και εδώ.
ΠΗΓΗ: FT.com

________________________________ 

ας έχουμε εμπιστοσύνη στους τραπεζίτες!!!

15.5.14

Ολο το μυστικό σχέδιο «Ζ» για το Grexit

Κάθε εργάσιμη ημέρα από τότε που ξέσπασε η κρίση, ο Γιώργος Προβόπουλος, ο γκριζομάλλης διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ελλάδας, συγκαλούσε στις 6 μ.μ. στο γραφείο του μια μικρή ομάδα έκτακτης ανάγκης για την επιθεώρηση της κατάστασης των ελληνικών τραπεζών. Αυτό που άκουσε στις 15 Ιουνίου 2012 ήταν αρκετό για να τον κάνει να χλομιάσει.
Ήταν την Παρασκευή πριν από τις βουλευτικές εκλογές -τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα- και η χώρα φαινόταν να βυθίζεται στον πανικό. Εκείνη την ημέρα, οι Έλληνες απέσυραν πάνω από 3 δισ. ευρώ από τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς ή περίπου 1,5% του ΑΕΠ. Η Τράπεζα της Ελλάδος παρακολουθούσε τους πολίτες να μεταφέρουν χρήματα από τις τράπεζες στα στρώματά τους τα τελευταία τρία χρόνια, αλλά ποτέ σε τέτοια κλίμακα.
«Μέσα σε λίγες ημέρες, θα μπορούσε να είχε ξεσπάσει μια κανονική τραπεζική κρίση», ανέφερε σε συνέντευξή του ο κ. Προβόπουλος. Με τον ρυθμό αυτό η Ελλάδα θα είχε ξεμείνει από χαρτονομίσματα μέσα σε μία ή δύο μέρες.
Ωστόσο, εν αγνοία σχεδόν ολόκληρου του ελληνικού πολιτικού κατεστημένου, μια μικρή ομάδα αξιωματούχων της Ε.Ε. και του ΔΝΤ εργαζόταν μυστικά για μήνες προετοιμαζόμενη για την κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών. Το μυστικό τους πρόγραμμα δράσης, γνωστό και ως σχέδιο «Ζ», ήταν ένα λεπτομερές κείμενο για το πώς θα αναδομούνταν η οικονομική και η τραπεζική υποδομή της Ελλάδας σε περίπτωση που έφευγε από το ευρώ.
Το σχέδιο συγκροτήθηκε από είκοσι περίπου αξιωματούχους, σε μικρές ομάδες εργασίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες, στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στη Φρανκφούρτη και στο ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον. Αξιωματούχοι που εργάστηκαν στο μέχρι πρότινος κρυφό σχέδιο επέμειναν ότι δεν ήταν ένας χάρτης για να αναγκαστεί η Ελλάδα να φύγει από το ευρώ. Ήταν ακριβώς το αντίθετο.
Οι ίδιοι φοβούνταν ότι το Grexit θα είχε εκρηκτικές συνέπειες για τις ευρωπαϊκές χρηματοπιστωτικές αγορές, προκαλώντας μαζικές τραπεζικές αναλήψεις σε άλλες δοκιμαζόμενες οικονομίες της ευρωζώνης και δημιουργώντας ερωτήματα για το ποια θα είναι η επόμενη χώρα που θα φύγει από το ευρώ.
Αλλά από τις αρχές τους 2012, πολλοί εξ αυτών των αξιωματούχων πίστευαν πως ήταν ανεύθυνο να μην είναι προετοιμασμένοι για έξοδο της Ελλάδας. «Πάντα λέγαμε: είναι στόχος μας να τους κρατήσουμε μέσα», ανέφερε ένας εκ των μελών της ομάδας. «Είναι μηδενική η πιθανότητα να φύγουν; Όχι. Αν είναι κανείς στο συμβούλιο μιας εταιρείας και έχει πιθανότητα μόλις 10% για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, προετοιμάζεται για το χειρότερο», σημείωσε.
Τους τελευταίους έξι μήνες, οι Financial Times έχουν πάρει συνεντεύξεις από δεκάδες αξιωματούχους που είχαν άμεση εμπλοκή στην καταπολέμηση της κρίσης της ευρωζώνης, για να εξετάσουν πώς στο τελευταίο επεισοδιακό της έτος οι ηγέτες αυτοί μεταμόρφωσαν το ευρωπαϊκό σχέδιο σε κάτι εντελώς νέο: σε μια πολύ πιο συγκεντρωτική ευρωζώνη όπου οι θεσμοί της Ε.Ε. έχουν αναλάβει ευρύτατες οικονομικές και χρηματοπιστωτικές εξουσίες, που κάποτε ανήκαν στις εθνικές κυβερνήσεις. Οι ψηφοφόροι που τάσσονται κατά αυτής της συγκέντρωσης εξουσιών στις Βρυξέλλες και στη Φρανκφούρτη μπορεί να αποτελέσουν μια σημαντική δύναμη στις ευρωεκλογές της επόμενης εβδομάδας.

Μια νέα αίσθηση επείγοντος

Ήταν ωστόσο άλλη μία παρ' ολίγον καταστροφή για την Ελλάδα -η οποία ως τα μέσα του 2012 είχε αντιμετωπίσει τις εξεγέρσεις, την εκτίναξη της ανεργίας και τη λιτότητα που είχαν προκαλέσει τα τέσσερα χρόνια οικονομικής συρρίκνωσης στα πρότυπα της Μεγάλης Ύφεσης-, η οποία θα ανάγκαζε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναλάβουν άμεση δράση. Από το 2009, η οικονομία της χώρας είχε συρρικνωθεί 20%.
Σε καμία άλλη στιγμή της κρίσης το ενιαίο νόμισμα της Ευρώπης δεν βρισκόταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο κατάρρευσης από τις εβδομάδες πριν και μετά τις ελληνικές βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου. Ο σχεδιασμός του Grexit έγινε πιο επιτακτικός όταν άρχισε να φαίνεται ότι το αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ -καθοδηγούμενο από τον αντιμνημονιακό «επαναστάτη» Αλέξη Τσίπρα- βρισκόταν μια ανάσα από τη νίκη. «Αυτή ήταν η στιγμή που είπα στον εαυτό μου: Πρέπει να τελειώσουμε αυτήν τη δουλειά», είπε πρόσωπο που συμμετείχε στο σχέδιο «Ζ».

Η κρίση παίρνει κεφάλια

Την ώρα που η πλειονότητα των ηγετών του κόσμου πετούσε για το Λος Κάμπος του Μεξικού για το ετήσιο συνέδριο του G20 που γινόταν το ίδιο Σαββατοκύριακο με τις ελληνικές εκλογές, κάποιοι Ευρωπαίοι -μια μικρή ομάδα αξιωματούχων- βρίσκονταν στα γραφεία τους σε περίπτωση που το σχέδιο «Ζ» έπρεπε να ενεργοποιηθεί.
Εργάζονταν υπό τις εντολές του Όλι Ρεν, του επιτρόπου για οικονομικά θέματα, ο οποίος είχε ακυρώσει την πτήση του για το Μεξικό για να παραμείνει στις Βρυξέλλες. Ο Μάριο Ντράγκι, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έμεινε στη Φρανκφούρτη και ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου και επικεφαλής του Eurogroup, ήταν και αυτός σε επιφυλακή.
Το σχέδιο «Ζ» δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. Ο ΣΥΡΙΖΑ του κ. Τσίπρα ήρθε δεύτερος, επιτρέποντας στα δύο μεγάλα κόμματα και στη ΔΗΜΑΡ να σχηματίσουν έναν άβολο συνασπισμό και να συμφωνήσουν τελικά να συνεχίσουν στο μονοπάτι του προγράμματος διάσωσης.
Όμως ανώτατοι αξιωματούχοι ανέφεραν πως το παρ' ολίγον ατύχημα εκείνου του καλοκαιριού και οι συνεχείς συζητήσεις για την παραμονή της Ελλάδας συνέβαλαν στο να ξεκαθαρίσει η στάση των πολιτικών της ευρωζώνης - ειδικά στο Βερολίνο όπου οι διαμάχες για το αν έπρεπε να φύγει η Ελλάδα μαίνονταν για πάνω από τρεις μήνες, προτού αποφασίσει να τις τελειώσει η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ.

Μια εντυπωσιακή αναστροφή

Η συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ είναι ένα επίμαχο ζήτημα από τη στιγμή που η χώρα υιοθέτησε το κοινό νόμισμα το 2001. Μετά από χρόνια προειδοποιητικών μηνυμάτων, η Eurostat, η στατιστική υπηρεσία της Ε.Ε., ξεκίνησε έρευνα το 2004 από την οποία βρήκε ότι η Ελλάδα είχε δώσει λανθασμένα στοιχεία, ανακοινώνοντας νούμερα που παρουσίαζαν πιο θετική εικόνα για την κατάσταση των δημοσιονομικών της.
Παρά την ενδημική κακοδιαχείριση, η Αθήνα κατάφερε να εκμεταλλευτεί τα χαμηλά επιτόκια που έφερε η συμμετοχή στην ευρωζώνη για να συνεχίσει την ξένοιαστη πορεία με δανεικά. Οι ηγέτες της Ε.Ε. δεν έδωσαν σημασία στα προειδοποιητικά μηνύματα των λογιστών των Βρυξελλών.
Αλλά όταν το 2011 το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας άρχισε να ταλανίζεται, το ζήτημα μεταφέρθηκε από τις σκονισμένες εκθέσεις της Ε.Ε. σε συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών μεταξύ των πιο ισχυρών Ευρωπαίων ηγετών. Σύμφωνα με πολλούς αξιωματούχους της Ε.Ε., ο Σόιμπλε, ο πανίσχυρος Γερμανός υπουργός Οικονομικών, έγινε ο πιο ένθερμος συνήγορος του Grexit.
Mέχρι τις αρχές του 2012 ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης γινόταν σε θεωρητικό επίπεδο, κυρίως από οικονομολόγους και διάφορα υπουργεία Οικονομικών, καθώς και από το οικονομικό διευθυντήριο της Επιτροπής, που προσπάθησε να υπολογίσει τον αντίκτυπο που θα είχε το Grexit στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη ευρωζώνη.
Επί της ουσίας, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ο σχεδιασμός εναλλακτικών σχεδίων ήταν περιορισμένος, ίσως και ανύπαρκτος. Ο Ζαν Κλοντ Τρισέ, ο επικεφαλής της ΕΚΤ ως τον Νοέμβριο του 2011, απέκλεισε κάθε συζήτηση για Grexit από φόβο πως ακόμα και μία υποψία ότι το σκέφτεται η κεντρική τράπεζα θα οδηγούσε σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία, ανέφεραν πρώην αξιωματούχοι της ΕΚΤ.
Στις Βρυξέλλες, μια ομάδα υπό τις οδηγίες του Μάρκο Μπούτι, επικεφαλής του οικονομικού διευθυντηρίου της Κομισιόν, είχε συγκεντρώσει στα κρυφά δεδομένα, με στόχο να πείσει τη Γερμανία και τους συμμάχους ότι το Grexit θα προκαλούσε πολύ μεγαλύτερο χάος από αυτό που υπολόγιζαν. Όμως δεν υπήρξαν πιο συγκροτημένες κινήσεις σχεδιασμού, από φόβο ότι θα υπάρξουν διαρροές.
Μόνο στο ΔΝΤ, το οποίο είχε τεράστια εμπειρία από κάθε είδους καταστροφές, είχε αρχίσει να γίνεται σοβαρή δουλειά.
Όταν το θέμα του Grexit θίχτηκε για πρώτη φορά δημοσίως κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του G20 στις Κάννες τον Νοέμβριο του 2011-οπότε η Μέρκελ και ο Σαρκοζί πίεζαν για δημοψήφισμα εξόδου ή όχι από το ευρώ- δεν υπήρχε σχέδιο αν η Ελλάδα επέλεγε να αποχωρήσει.

Αρκετοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Ε.Ε. δήλωναν έκπληκτοι που η Μέρκελ και ο Σαρκοζί είχαν προβάλει την ιδέα της εθελοντικής εξόδου από την Ε.Ε., την οποία προηγουμένως αρνούνταν επίμονα. Ακόμη και αξιωματούχοι που εργάζονταν στενά με τους δύο ηγέτες αιφνιδιάστηκαν. «Έπεσα από την καρέκλα μου», δήλωσε ένας από αυτούς που συμμετείχαν στις κλειστές συζητήσεις με τους δύο ηγέτες.

Η επεξεργασία του σχεδίου «Ζ» ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2012 υπό την επίβλεψη τεσσάρων ανδρών. Ο Άσμουνσεν, ο Γερμανός που συμμετείχε στο εκτελεστικό συμβούλιο της ΕΚΤ, είχε αναλάβει μετά από εντολή Ντράγκι να είναι επικεφαλής του «project» στο πλαίσιο της ΕΚΤ.

Ο Τ. Βίζερ, επικεφαλής του Euro Working Group ανέλαβε τον συντονισμό με τις Βρυξέλλες. Επίσης συμμετείχε και ο κ. Μπούτι, ενώ ο Π. Τόμσεν, επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ, στην Αθήνα, παρείχε στοιχεία από το ΔΝΤ.
Οι προσπάθειες να κρατηθούν μυστικές οι πληροφορίες από τα μικρά επιτελεία των τεσσάρων ανδρών ήταν ισχυρές για τον ίδιο λόγο που ο Τρισέ είχε απαγορεύσει έναν τέτοιο σχεδιασμό: η δημόσια αποκάλυψη του σχεδίου θα προκαλούσε τέτοιο πανικό που θα τους ανάγκαζε να το θέσουν σε λειτουργία.
Σύμφωνα με έναν παράγοντα των συνομιλιών, δεν συντάχθηκε ποτέ ούτε ένα έγγραφο του σχεδίου και οι συνομιλητές δεν αντάλλαξαν ούτε ένα email σχετικά με το έργο τους. «Ήταν απολύτως προστατευμένο, ακόμη και εντός των θεσμών», δήλωσε ο αξιωματούχος. «Ακόμη και ανάμεσα στις ομάδες υπήρχε τείχος προστασίας». Αποφασίστηκε να μη συμμετέχουν Έλληνες αξιωματούχοι, λόγω του φόβου διαρροών.
Τα τείχη προστασίας απέδωσαν. Κατά τη διάρκεια δείπνου μεταξύ του προέδρου της Κομισιόν Μ. Μπαρόζο και της Α. Μέρκελ στην καγκελαρία στο Βερολίνο δύο εβδομάδες σχεδόν πριν από τις ελληνικές εκλογές, η Α. Μέρκελ ζήτησε από τον Μπαρόζο να της επιβεβαιώσει ότι υπάρχει σχέδιο στην περίπτωση που η Ελλάδα απορρίψει τις προϋποθέσεις της διάσωσης και επέλθει το Grexit.
Ο κ. Μπαρόζο παραδέχτηκε την ύπαρξη του σχεδίου και προσφέρθηκε να της το παρουσιάσει, εκείνη όμως απάντησε ότι της φτάνει ο λόγος του, σύμφωνα με τις πληροφορίες. Στο γερμανικό σύστημα, η Bundestag έχει δικαίωμα να απαιτήσει να δει τέτοιου είδους έγγραφα και οι ανώτατοι Γερμανοί αξιωματούχοι φοβούνταν ότι θα υποχρεωνόταν να αποκαλύψει το σχέδιο αν το είχε σε χαρτί.

Από τα λόγια στην πράξη

Αν και οι F.T. δεν απέκτησαν πρόσβαση στα αρχεία του σχεδίου «Ζ», αξιωματούχοι που τα είδαν σχολιάζουν ότι αντιστοιχούσε σε ένα λεπτομερές σενάριο για το πώς θα δημιουργηθεί ένα νέο χρηματοπιστωτικό σύστημα από το μηδέν.
Στην Ουάσιγκτον, παράγοντες του ΔΝΤ ετοίμασαν μια 20σέλιδη προσομοίωση δράσεων. Αντλώντας από την εμπειρία τους σε τραπεζικές καταρρεύσεις και νομισματικές κρίσεις, είπαν ότι το λεπτομερές σχεδιάγραμμα του ΔΝΤ περιελάμβανε δραματικές κινήσεις, όπως κλείσιμο όλων των ΑΤΜs και επιβολή ελέγχων στα σύνορα για την αποτροπή μαζικής εξόδου κεφαλαίων.
Στην ΕΚΤ, οι αξιωματούχοι μελέτησαν την εμπειρία της Αργεντινής με την έκδοση IOU  (από το αγγλικό «I owe you» που σημαίνει «σου χρωστάω»), ανεπίσημου εγγράφου ανάληψης μιας υποχρέωσης πληρωμής σε αντικατάσταση των χαρτονομισμάτων κατά τη διάρκεια της νομισματικής κρίσης 2001, αφού τα νομίσματα και τα χαρτονομίσματα που θα κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα δεν θα είχαν πλέον νόμιμη ισχύ. Ανάμεσα στις επιλογές ήταν η έκδοση ελληνικών υποσχετικών χρέους IOU σε αξία περίπου μισή από τα ευρώ που θα υπήρχαν, καθώς η εκτύπωση νέων τραπεζογραμματίων στην Ελλάδα θα ήταν διαδικαστικός εφιάλτης.
Οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ μελέτησαν επίσης την εισαγωγή νέων δηναρίων στο Ιράκ από τον αμερικανικό στρατό το 2003, αλλά πάλι φοβήθηκαν την τεχνική πρόκληση. Οι ΗΠΑ έκαναν τρεις μήνες για το έργο, αλλά είχαν πίσω τους τον μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο και τα εργαλεία του. Η Ελλάδα είχε πολύ περιορισμένες δυνατότητες εκτύπωσης και μετά την εισαγωγή του ευρώ τύπωνε σχεδόν μόνο χαρτονομίσματα των 10 ευρώ.
Αναλόγως περίπλοκο ήταν το βασικό «υδραυλικό σύστημα» της ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα, όπως κάθε χώρα της ευρωζώνης, συνδέεται μέσω του δικτύου Target 2, ένα κολοσσιαίο εσωτερικό σύστημα ηλεκτρονικών υπολογιστών που λειτουργεί η ΕΚΤ και οι εθνικές τράπεζες και επιτρέπει τις περισσότερες εμπορικές συναλλαγές. Αν αποσυνδεόταν από το Target 2, δεν θα μπορούσαν να γίνουν οι εκκαθαρίσεις συναλλαγών και η οικονομία θα έμενε παγωμένη. Το δε σύνολο του συστήματος θα έπρεπε να ξαναστηθεί.
Ανάλογος όγκος εργασίας έπεφτε στις Βρυξέλλες. Κάποια κομμάτια έφταναν σε αδιέξοδο λόγω της νομοθεσίας της Ε.Ε.: Πώς θα μπορέσει μια μαντρωμένη οικονομία να παραμείνει πλήρως ενταγμένο μέλος της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε., που απαιτεί ελεύθερη κίνηση αγαθών; Ποιες νομικές αρχές θα αναλάμβαναν τον έλεγχο κεφαλαίων; Άλλες προετοιμασίες ήταν πολύ πιο πρακτικές, όπως ποιοι αξιωματούχοι θα εμφανιστούν στον κόσμο να ανακοινώσουν το νέο στάτους της Ελλάδας.
Για πολλούς που εργάστηκαν στο έργο, το «σχέδιο Ζ» ήταν μια άσκηση τόσο επιχειρημάτων, όσο και πράξεων. Ήθελαν να δείξουν στους υπέρμαχους του Grexit ότι ήταν ένας ηράκλειος άθλος, κάτι που δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν, όταν καταλάβουν πόσο δύσκολο είναι. Αλλά το καλοκαίρι του 2012 οι Έλληνες ψηφοφόροι σχεδόν τους υποχρέωσαν.

Μια σκληρή χρεοκοπία

Με την προσοχή της Ευρώπης στραμμένη στη Γαλλία, όπου ο Σαρκοζί διεξήγαγε έναν αποτυχημένο αγώνα επανεκλογής την ίδια ημέρα με τις πρώτες κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα, λίγοι ήταν εκείνοι εκτός Ελλάδας που περίμεναν την καταιγίδα που πλησίαζε. Ακόμη και εντός αυτής, πολλοί πολιτικοί ηγέτες έμειναν έκπληκτοι όταν άρχισαν να βγαίνουν τα αποτελέσματα το απόγευμα της Κυριακής 6 Μαΐου.
Στα τελευταία 40 χρόνια περίπου από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974, στην εκλογική πολιτική της Ελλάδας κυριαρχούσαν δύο κόμματα, το αριστερό ΠΑΣΟΚ και η δεξιά Νέα Δημοκρατία. Αλλά όσο βάθαινε η κρίση, εν μέσω κατηγοριών από τους επιθεωρητές του μνημονίου για κακοδιαχείριση των κυβερνήσεων και από τα δύο κόμματα, το status quo άρχισε να διαλύεται.
Αντικυβερνητικές ομάδες της δεξιάς και αριστεράς, που κάποτε θεωρούνταν περιθωριακές, άρχισαν να κερδίζουν τη συμπάθεια του εκλογικού σώματος. Το νεοναζιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής βρήκε δεκτικό κοινό στους αποξενωμένους φτωχούς των πόλεων. Ο χαρισματικός κ. Τσίπρας βρήκε το δικό του εύφορο έδαφος στους υποστηρικτές του ΠΑΣΟΚ, που είχε διαπραγματευτεί τα μνημόνια.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ν.Δ. κέρδισε την αναμέτρηση, αλλά με ποσοστό κάτω του 19%, δηλαδή 14,6 μονάδες χαμηλότερα από τις προηγούμενες εκλογές. Ακόμη πιο δραματική ήταν η κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ, που ήρθε πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ, με μόλις 13%, δηλαδή 31 μονάδες χαμηλότερα από το 2009.
«Δεν διαβάζαμε σωστά όσα συνέβαιναν στην ελληνική κοινωνία», σχολίασε βετεράνος του ΠΑΣΟΚ. «Γνωρίζαμε ότι υπήρχε πολλή οργή, αλλά καθώς ήμασταν δεμένοι με το μνημόνιο και θέλαμε να πετύχει και πιστεύαμε ότι η χώρα χρειάζεται αλλαγή, δεν είδαμε -κανένας δεν είδε- την άνοδο της Χ.Α. ούτε τη θεαματική ανέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε τη δική μας κατάρρευση».
Ένας άνθρωπος που δεν εξεπλάγη ήταν ο Λουκάς Παπαδήμος, ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός της Ελλάδας, που είχε καταφέρει να κρατήσει τη χώρα όρθια κατά τη διάρκεια της εξάμηνης θητείας του. Σε συνέντευξή του, ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης δήλωσε ότι οι δημοσκοπήσεις τις παραμονές των εκλογών τον έκαναν να ανησυχεί τόσο πολύ για το γεγονός ότι θα αποδειχθούν ατελέσφορές, που έμεινε στο γραφείο του τη νύχτα της Κυριακής ώστε να προετοιμαστεί για το σοκ στις αγορές.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ελληνικές αρχές φοβούνταν ότι μετά τις εκλογές τα πράγματα θα ξέφευγαν αν τα ανταγωνιστικά κόμματα δεν κατάφερναν να σχηματίσουν κυβέρνηση γρήγορα. Φοβόταν όμως επίσης ότι η νέα κυβέρνηση, υπό τον ΣΥΡΙΖΑ ή και τη Ν.Δ., θα απέρριπτε το πρόγραμμα διάσωσης, υποχρεώνοντας την Ε.Ε. να τραβήξει την πρίζα. Ο κίνδυνος ήταν να μην επιτρέψει το εκλογικό αποτέλεσμα τον σχηματισμό κυβέρνησης που θα υποστήριζε το νέο οικονομικό πρόγραμμα, ανέφερε ο κ. Παπαδήμος.
Σε τηλεδιάσκεψη, οι επτά Ευρωπαίοι ηγέτες που κατευθύνονταν στο Λος Κάμπος για τη σύνοδο του G20 συμφώνησαν να παραμείνουν σε μια κοινή γραμμή: Θα υπόσχονταν στήριξη στην Ελλάδα, αλλά μόνο εφόσον εκείνη υποτασσόταν στις προϋποθέσεις του προγράμματος διάσωσης. Δεν θα γινόταν επαναδιαπραγμάτευση.
Χωρίς κεφάλαια διάσωσης, η Αθήνα δεν θα μπορούσε πλέον να πληρώσει τα έξοδά της και υπήρχε κι ένα ομόλογο 3,1 δισ. ευρώ που έληγε τον Αύγουστο, τμήμα του οποίου κατείχε η ΕΚΤ.
Μια σκληρή χρεοκοπία, με αποτυχία αποπληρωμής ομολόγου, θεωρούνταν επί μακρόν ο πιο πιθανός δρόμος για το Grexit, αφού δεν υπήρχε κανένας να δανείσει στην Αθήνα.
Δεν θα ήταν μόνο η κυβέρνηση που θα έμενε από ρευστό. Εκείνη την περίοδο, οι ελληνικές τράπεζες εξαρτώνταν από τον έκτακτο δανεισμό της κεντρικής τράπεζας για να παραμείνουν ζωντανές γιατί ο ιδιωτικός τομέας είχε σταματήσει να δανείζει. Για να πάρουν αυτά τα δάνεια οι τράπεζες έπρεπε να παράσχουν κάποιο είδος εγγύησης, που για τα περισσότερα κράτη της ευρωζώνης σήμαινε κρατικά ομόλογα. Αυτά τα ομόλογα θα ήταν άχρηστα σε περίπτωση σκληρής χρεοκοπίας, οπότε τα δάνεια θα κόβονταν. Χωρίς έκτακτη ρευστότητα, οι ελληνικές τράπεζες θα κατέρρεαν. Χωρίς τράπεζες δεν υπάρχει οικονομία.
Αυτό δεν θα συνέβαινε σε ένα παραδοσιακό νομισματικό σύστημα. Αλλά η Ελλάδα δεν είχε κεντρική τράπεζα με την παραδοσιακή έννοια. Η κεντρική της τράπεζα βρισκόταν στη Φρανκφούρτη, διοικούμενη από μη Έλληνες και δεν υπήρχε τρόπος να πιεστεί η ΕΚΤ να δανείσει στις ελληνικές τράπεζες. Ο μόνος τρόπος επανεκκίνησης του τραπεζικού συστήματος θα ήταν να στήσει η Αθήνα τη δική της κεντρική τράπεζα και να αρχίσει να τυπώνει δικό της χρήμα.

«Εξόντωση της χώρας εντός ωρών»

Όμως ο κ. Παπαδήμος και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι άρχισαν να φοβούνται ένα δεύτερο σύμπτωμα που έδειχνε προς Grexit μετά τις εκλογές του Μαΐου: μαζικές τραπεζικές αναλήψεις.
Αν άρχιζαν οι αναλήψεις πανικού, η κατάληξη θα ήταν ίδια με τη σκληρή χρεοκοπία. Οι ελληνικές τράπεζες θα ξέμεναν κυριολεκτικά από ρευστό και η ΕΚΤ δεν θα μπορούσε να τις χρηματοδοτήσει γιατί θα ήταν αναξιόχρεες. «Οι κανόνες απαγορεύουν σαφώς την παροχή ρευστότητας χωρίς επαρκείς εγγυήσεις, κι αυτό σημαίνει ότι σκοτώνεις τη χώρα μέσα σε ώρες», σχολίασε αξιωματούχος της ΕΚΤ. Για να γίνει η τραπεζική επανεκκίνηση, θα χρειαζόταν νέο νόμισμα.
Καθώς τα πολιτικά κόμματα τσακώνονταν για τον σχηματισμό κυβέρνησης, ο κ. Παπαδήμος λάμβανε καθημερινές ενημερώσεις από την κεντρική τράπεζα για τα χρήματα που σήκωναν οι καταθέτες. Τα ποσά γίνονταν τόσο μεγάλα που έγραψε προειδοποιητική επιστολή στον Πρόεδρο της Ελλάδας. Αν δεν σχηματιστεί κυβέρνηση, πρέπει να προκηρυχθούν εκλογές σύντομα.
Από τις αρχές του 2009, οι ελληνικές αρχές είχαν καταφέρει να διαχειριστούν με επιτυχία ένα τραπεζικό τροχάδην σε αργή κίνηση, όπου οι καταθέσεις είχαν μειωθεί από 245 δισ. ευρώ σε λιγότερα από 174 δισ. τις παραμονές των εκλογών του 2012. Σύμφωνα με Έλληνες αξιωματούχους, το ένα τρίτο αυτών των κεφαλαίων εξήλθε από τη χώρα, ένα τρίτο δαπανήθηκε για τη συντήρηση του βιοτικού επιπέδου που κατέρρεε και ένα τρίτο είχε κρυφτεί σε στρώματα και μπαούλα, με τον φόβο ότι τα ευρώ θα μετατραπούν σε δραχμές αν μείνουν στις τράπεζες.
Υπό τον κ. Προβόπουλο, η κεντρική τράπεζα έφτασε μέχρι να φέρνει αεροπορικώς επιπλέον ευρώ από άλλες χώρες της Ε.Ε. για να διασφαλίσει ότι θα μπορέσει να αντεπεξέλθει σε ακόμα μεγαλύτερες αναλήψεις. Επιβλήθηκε μια νέα... συνήθεια: Αν ερχόταν ένας Έλληνας καταθέτης και ζητούσε μεγάλη ανάληψη, του έλεγαν να επιστρέψει την επόμενη ημέρα. Για τους Έλληνες κεντρικούς τραπεζίτες, είχε μεγάλη σημασία να υπάρχει ρευστό την επόμενη που θα επέστρεφε. «Τι θα γινόταν αν έμπαινε ένας καταθέτης και ζητούσε τα χρήματά του και του απαντούσαν: Λυπάμαι, δεν έχουμε τόσο ρευστό;» δήλωσε ο κ. Προβόπουλος. Το εκπληκτικό ποσό των 28,5 δισ. ευρώ σε νέα χαρτονομίσματα διοχετεύτηκε στην Ελλάδα στο διάστημα πριν από τις εκλογές του 2012.
Αλλά οι φρενήρεις αναλήψεις μεταξύ των εκλογών Μαΐου και Ιουνίου –η κεντρική τράπεζα έκανε αποστολές ποσών 24 ώρες την ημέρα- τρόμαξε τους αξιωματούχους και ειδικά εκείνους της ΕΚΤ. Οι μαζικές τραπεζικές αναλήψεις δημιούργησαν ερωτήματα δημοκρατικής νομιμότητας - πώς μια μη εκλεγμένη ομάδα κεντρικών τραπεζιτών στη Φρανκφούρτη, αποφασίζοντας μόνη της ποιες ελληνικές τράπεζες δεν είναι πλέον αξιόχρεες, μπορεί να είναι εκείνη που θα εκδιώξει την Ελλάδα από το ευρώ;
Εντός της ΕΚΤ, υπήρχε συμφωνία ότι την απόφαση που θα οδηγούσε στο Grexit δεν θα την έπαιρναν οι κεντρικοί τραπεζίτες. Η απόφαση έπρεπε να περάσει στους πολιτικούς της ευρωζώνης.
Στη συνάντηση της 25ης Ιουνίου στις Βρυξέλλες με τους Μπαρόζο, Ρομπέι και τον Γιούνκερ να συμμετέχει διά τηλεφώνου, ο Ντράγκι ενημέρωσε τους ηγέτες ότι θα ζητηθεί από τους πολιτικούς της ευρωζώνης να εγγυηθούν για τα έκτακτα δάνεια προς τις εμπορικές τράπεζες, πριν τραβήξει η ΕΚΤ την πρίζα.
Η προειδοποίηση του Ντράγκι δεν ήταν ακαδημαϊκή άσκηση. Ένας αξιωματούχος δήλωσε ότι ο Ντράγκι είχε πει στους ηγέτες ότι μια περίοδος αβεβαιότητας θα ξεκινήσει 30 ημέρες πριν από τη λήξη του ομολόγου του Αυγούστου στις 20 Ιουλίου. Αν και ο Αντώνης Σαμαράς είχε συστήσει κυβέρνηση συνασπισμού μία εβδομάδα νωρίτερα, η νέα κυβέρνηση συνέχιζε να ζητά αναδιαπραγμάτευση του μνημονίου. Και η Μέρκελ δεν είχε ακόμη αποφασίσει αν η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει μέλος της ευρωζώνης.

Το «μολυσμένο πόδι»

Για τη Γερμανία, η συζήτηση για το Grexit απηχούσε σχεδόν κάθε συζήτηση για το ενιαίο νόμισμα που ακολούθησε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Θα γίνει μια νομισματική ένωση υπό γερμανική καθοδήγηση που θα απαρτίζεται από μικρό αριθμό γειτονικών κρατών με παρόμοιες οικονομίες ή ένα ευρύτερο πολιτικό έργο, που καλωσορίζει ακόμη και όσους είναι οικονομικά λιγότερο ανταγωνιστικοί.
Η Α. Μέρκελ επιχείρησε να δώσει τις δικές της απαντήσεις πριν από το καλοκαίρι του 2012. Δεν θα ήταν μεγάλη υπερβολή να πούμε ότι ιδιωτικώς συμβουλεύθηκε κάθε μεγάλο οικονομικό και πολιτικό μυαλό στην Ευρώπη εκείνο το διάστημα.
Σε συνάντηση στο Βερολίνο στις αρχές Ιουνίου με τον Μπαρόζο, ψάρεψε την άποψή του, φοβούμενη ότι οι Έλληνες ψηφοφόροι θα τους υποχρέωναν να αντιδράσουν, επιλέγοντας μια κυβέρνηση που θα απέρριπτε το μνημόνιο. Όταν ο Μπαρόζο της είπε ότι το Grexit θα ήταν καταστροφή και ότι ο Α. Σαμαράς πιθανότατα θα κέρδιζε, η Μέρκελ απάντησε ότι για τον Σαμαρά ακριβώς ανησυχούσε, αφού συντασσόταν με την εκστρατεία κατάργησης του προγράμματος.
Δύο ημέρες αργότερα ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντ. Κάμερον είχε ανάλογου περιεχομένου συζήτηση με τη Μέρκελ στο Βερολίνο, σύμφωνα με αξιωματούχους. Αν και ήταν λιγότερο αισιόδοξος από τον Μπαρόζο για τη δυνατότητα της Ελλάδας να κάνει στροφή, η συμβουλή του ήταν η ίδια: η αντίδραση των αγορών πιθανότατα θα είναι βίαιη και θα είναι δύσκολο να σταματήσουν μαζικές τραπεζικές αναλήψεις, σύμφωνα με τη βρετανική εμπειρία της Northern Rock.
Οι σύμβουλοι της Μέρκελ ήταν μοιρασμένοι σε δύο στρατόπεδα: στο στρατόπεδο του ντόμινο και στο στρατόπεδο του... μολυσμένου ποδιού. Το πρώτο προειδοποιούσε ότι η Ελλάδα θα προκαλέσει πανικόβλητες πωλήσεις όλων των κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης, που πιθανόν να ακολουθήσουν μαζικές τραπεζικές αναλήψεις σε Πορτογαλία, Ιταλία και Ισπανία.
Το στρατόπεδο του μολυσμένου ποδιού ισχυριζόταν ότι αν αποκοπεί η Ελλάδα η υπόλοιπη ευρωζώνη θα επιστρέψει σε υγιή ζωή. «Aυτά ήταν τα δύο στρατόπεδα και υπήρχαν καλοί οικονομολόγοι και στα δύο», σχολίασε Γερμανός αξιωματούχος.
Επικεφαλής του μολυσμένου ποδιού ήταν ο Σόιμπλε. Αρκετοί παράγοντες που μίλησαν μαζί του δήλωσαν ότι θεωρούσε την έξοδο της Ελλάδας σχεδόν ιδανική, ως κάτι απαραίτητο που θα έσωζε το ευρωπαϊκό έργο για το οποίο δούλεψε σε όλη την πολιτική του καριέρα.
«Δεν έχει γίνει κατανοητό ότι αυτό συνέβη επειδή είναι ένθερμος φιλοευρωπαϊστής», σχολίασε αξιωματούχος της ευρωζώνης. «Ο κόσμος νομίζει ότι δεν συμπαθεί τους Έλληνες. Δεν είναι αλήθεια. Είναι επειδή αγαπά την Ευρώπη τόσο πολύ, και όποιον τα χαλάει στην ευρωπαϊκή ιδέα τον θεωρεί αντιευρωπαϊστή, που δεν έχει θέση μέσα στον δικό του κόσμο».

Ο ηθικός κίνδυνος

Αυτή η πορεία ορισμένες φορές οδήγησε σε σύγκρουση με την Α. Μέρκελ, λένε αξιωματούχοι. Αν και ο Σόιμπλε ήταν πολύ περισσότερο έτοιμος από την καγκελάριο να αφήσει την Ελλάδα, ήταν επίσης περισσότερο πρόθυμος να αυξήσει τη γερμανική συμμετοχή στο ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης προκειμένου να βοηθήσει ώστε να διαμορφωθεί ένα αδιαπέραστο τείχος προστασίας ώστε να προστατεύσει άλλα κράτη-μέλη
Μέσα στο υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας υπήρχε μια κεντρική ομάδα που πήρε ακόμα πιο σκληρή στάση. Κυρίως εστίαζε στον ηθικό κίνδυνο, ο οποίος έλεγαν ότι αυξάνει στην ευρωζώνη όταν οι χώρες πιστεύουν ότι δεν υπάρχουν συνέπειες για την κακή δημοσιονομική πολιτική. Ορισμένα υψηλόβαθμα στελέχη ένιωθαν ότι «θα πρέπει να θυσιάσεις έναν για να τρομάξεις τους υπόλοιπους», υποστήριξε πρόσωπο που ενεπλάκη στις συζητήσεις στο υπουργείο Οικονομικών.
Η συνδυασμένη ανάλυση των αξιωματούχων του υπουργείου υποστήριζε ότι το Grexit θα κόστιζε λιγότερο βραχυχρόνια από το να προσπαθήσεις να κρατήσεις μια θεμελιωδώς αφερέγγυα χώρα επ’ αόριστον σε υποστήριξη. Εξωτερικοί σύμβουλοι κλήθηκαν να κάνουν αντίστοιχες μελέτες.
Στην Α. Μέρκελ δόθηκαν αντικρουόμενες συμβουλές από τρεις κεντρικούς τραπεζίτες στους οποίους στηρίχθηκε πολύ στις βολιδοσκοπήσεις που είχε πριν από τις διακοπές της και τους οποίους εμμέσως εμπιστεύονταν: Από τον  Άσμουνσεν, ο οποίος ήταν αναπληρωτής του Β. Σόιμπλε πριν μετακομίσει στην ΕΚΤ, τον Γ. Βάιντμαν πρώην οικονομικό της σύμβουλο, τον οποίο η ίδια όρισε επικεφαλής της Bundesbank έναν χρόνο νωρίτερα, και τον Χίλντεμπραντ, πρώην επικεφαλής της ελβετικής κεντρικής τράπεζας.
Όλοι ασπάζονταν τις ανησυχίες για τον ηθικό κίνδυνο και πίστευαν ότι είναι απίθανο η Ελλάδα να τηρήσει τις υποσχέσεις που ανέλαβε ως μέρος του προγράμματος διάσωσης, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ατελείωτη μεταφορά χρήματος των Γερμανών φορολογουμένων προς την Αθήνα. Αλλά είπαν επίσης στην καγκελάριο ότι ήταν τρελό να προσπαθήσει να προβλέψει το κόστος ενός Grexit.
Ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος που μίλησε τότε με τον Άσμουνσεν είπε ότι η συμβουλή του στη Μέρκελ ήταν: «Μπορείς να έχεις κάτι που έχει ήδη τιμολογηθεί και μετά μπορείς να το περιορίσεις ή μπορεί να βρεθείς με μια ευρωζώνη των 10 κρατών».
Η δουλειά του Μπούτι και της ομάδας του στις Βρυξέλλες επίσης δείχνει να έχει αποδώσει. Γερμανοί αξιωματούχοι λένε ότι διαμηνύθηκε στη Μέρκελ πως θα ήταν σχεδόν αδύνατον να πείσει και τις 17 κυβερνήσεις της ευρωζώνης στο να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο εξόδου και να γίνει αυτό μυστικά, χωρίς οι αγορές να αντιληφθούν την προσπάθεια, ειδικά όταν η Ελλάδα δεν έδειχνε κανένα ενδιαφέρον να φύγει.
Η πολιτική συζήτηση στο Βερολίνο γύρω από το Grexit ήταν η περισσότερο υποκειμενική. Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες που είχαν απευθείας επαφές με τη Μέρκελ λένε ότι είχε λιγότερο συναισθηματική προσέγγιση γύρω από το ευρωπαϊκό project από χριστιανοδημοκράτες προκατόχους της όπως ο Χ. Κολ και ο Κ. Αντενάουερ. Το αποδίδουν αυτό στη ζωή της πριν μπει στην πολιτική, όταν ήταν στην Ανατολική Γερμανία, όπου πήγε ως ανήλικη και έζησε μέχρι την ενηλικίωση.
Την ίδια στιγμή αρκετοί αξιωματούχοι λένε ότι άρχισαν να αισθάνονται το βάρος της Ιστορίας που έπεφτε στους ώμους της. Ήθελε να είναι η καγκελάριος που «πολιτικά διέλυσε την Ευρώπη, ακόμα και αν αυτό δεν ήταν ξεκάθαρο ότι θα συνέβαινε, αλλά υπήρχε ως πιθανότητα;», αναρωτιέται Γερμανός αξιωματούχος.
Στα μέσα Ιουλίου η Μέρκελ έφυγε για τις καλοκαιρινές διακοπές έξι εβδομάδων για να σταθμίσει τις συμβουλές που είχε λάβει. Αν και δεν είχε αποφασίσει, η κακοφωνία ανώτατων Γερμανών πολιτικών που δημοσίως καλούσαν την Ελλάδα να φύγει είχε φτάσει σε κορύφωση. «Αν η Ελλάδα δεν μπορεί να καλύψει τις απαιτήσεις δεν μπορούν να υπάρξουν νέες πληρωμές» δήλωσε ο Φίλιπ Ρέσλερ επικεφαλής του κόμματος που είχε συνασπιστεί στην κυβέρνηση της Μέρκελ καθώς προετοιμαζόταν για τις δικές του διακοπές. «Για μένα το Grexit έχει πάψει προ πολλού να προκαλεί τρόμο».

Μια εντυπωσιακή αναστροφή

Ένας ηγέτης που είχε πλήρη επίγνωση των συζητήσεων εντός της καγκελαρίας ήταν ο Μπαρόζο. Ο πρόεδρος της Κομισιόν είπε σε συνεργάτες ότι πίστευε πως ένα από τα βασικά του καθήκοντα ως φρουρού των συνθηκών της Ευρώπης ήταν να αποτρέψει τη φυγή ενός μέλους της ευρωζώνης ή της Ε.Ε., είτε ήταν η Ελλάδα από το κοινό νόμισμα είτε η Βρετανία από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με μια επί μακρόν καθυστερούμενη δόση 34,3 δισ. ευρώ να κρέμεται σε μια κλωστή και με τον Σαμαρά να συνεχίζει να πιέζει για μεγάλες αλλαγές στο πρόγραμμα, ο Μπαρόζο αποφάσισε να γίνει ο πρώτος από τους «κλειστού κύκλου» ηγέτες που μάχονταν για την κρίση που επισκέφθηκε την Αθήνα από την αρχή της κρίσης.
Η συζήτηση μεταξύ των δύο ανδρών κράτησε δύο ώρες. Καθισμένος μπροστά σε ένα σβηστό τζάκι στο γραφείο του Σαμαρά ο Μπαρόζο είπε στον νέο πρωθυπουργό ότι οι απαιτήσεις για μεγάλες αλλαγές στο πρόγραμμα διάσωσης πρέπει να σταματήσουν. Σύμφωνα με αξιωματούχους που ήταν στο δωμάτιο, κάλεσε τον Σαμαρά να διαθέσει τουλάχιστον έναν χρόνο εκτελώντας τις υφιστάμενες απαιτήσεις. Μετά από αυτό θα μπορεί να αντιμετωπιστεί το θέμα των αναθεωρήσεων, υποστήριξε ο Μπαρόζο. Αλλά η εκτέλεση του προγράμματος θα πρέπει να προηγηθεί.
«Μην αρχίσεις να ζητάς νέους όρους. Δεν υπάρχει περίπτωση», είπε, σύμφωνα με πρόσωπο που ήταν στο δωμάτιο. Το πρώτο μήνυμα που πρέπει να μεταφέρεις στη Γερμανία είναι πως θα κάνεις αυτά που ζητούνται.
Το σκληρό μήνυμα από έναν πολιτικό σύμμαχο φαίνεται πως είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αξιωματούχοι που ήταν παρόντες είπαν ότι ο Σαμαράς άρχισε να ξαναγράφει τη δήλωσή του χειρόγραφα λέγοντας αργότερα στους δημοσιογράφους ότι θα ξεκινήσει «την εφαρμογή των συμφωνηθέντων μέτρων» αμέσως.
«Ο Σαμαράς έκανε την πιο εντυπωσιακή αναστροφή στην Ιστορία», δήλωσε υπουργός της προηγούμενης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.

Απλά δεν ξέρουν

Εν τέλει, πάντως το θέμα κατέληγε στη Μέρκελ, η οποία μετά από έξι εβδομάδες ξεκούρασης γύρισε στο Βερολίνο έχοντας αποφασίσει. Δεν υπήρχε επιστημονική βεβαιότητα. Ως προσεκτική πολιτικός εκ φύσεως δεν θα προχωρούσε στο Grexit αν κανείς από τους συμβούλους της δεν μπορούσε να συμφωνήσει για τις συνέπειες.
«Όλοι λέτε: Συγγνώμη, αλλά δεν ξέρουμε. Αν δεν ξέρετε, τότε δεν θα πάρω αυτό το ρίσκο», θυμάται ένας σύμβουλος πως είπε. Το νόημα ήταν: «Όλοι αυτοί μπορεί να είναι όλοι ηλίθιοι, αλλά δεν ξέρουν».
Η συζήτηση για το Grexit εντός της ευρωζώνης υποχώρησε. Η Μέρκελ έκανε μια υψηλού συμβολισμού επίσκεψη στην Αθήνα τον Οκτώβριο. Στις Βρυξέλλες μετά από μια σειρά συναντήσεων των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης, συμφωνήθηκε ένα αναθεωρημένο σχέδιο διάσωσης, στο οποίο υποσχέθηκαν στην Αθήνα περισσότερη ανακούφιση χρέους αμέσως μόλις πετύχαινε πρωτογενές πλεόνασμα, όπως έγινε το 2013.
Η συμφωνία για την αποδέσμευση των 34,3 δισ. ευρώ της δόσης είχε κλείσει ώρες πριν από από τη Σύνοδο Κορυφής του Νοεμβρίου του 2012. Καθώς προσερχόταν ο Σαμαράς έκανε μια σύντομη δήλωση: «Η αλληλεγγύη στην Ένωση είναι ζωντανή. Το Grexit πέθανε». Ποτέ ξανά η Ελλάδα δεν θα απειλούνταν με έξοδο από το ευρώ.

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί το δεύτερο μέρος της έρευνας των Financial Times για την κρίση και τη σωτηρία του ευρώ. Δείτε εδώ το πρώτο μέρος της έρευνας με το παρασκήνιο από τη σύνοδο των Καννών.
ΠΗΓΗ: FT.com

____________________________________________ 

πρόκειται για το μυστικό σχέδιο που δημιουργηθηκε προκειμένου να διαπιστωθεί ότι η διάλυση είναι σαφώς δυσκολότερη από την ένωση

το σχέδιο θα προετοίμαζε τη φτωχοποίηση ενός κράτους και του πληθυσμού του, μοιάζει με το "θα μας αγοράσουν τσάμπα εάν πάμε στη δραχμή"


14.5.14

Ο Σόιμπλε μου παρουσίασε σχέδιο Grexit

Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε το καλοκαίρι του 2012 είχε παρουσιάσει στον τότε Αμερικανό ομόλογό του Τίμοθι Γκάιτνερ το σχέδιό του για την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, όπως αποκαλύπτει ο ίδιος ο Γκάιτνερ στο βιβλίο του «Stress Test», που μόλις κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ. Ήταν τέλη Ιουλίου και ενώ οι αγορές στην Ευρώπη βρίσκονταν σε αναταραχή για μία ακόμη φορά, θυμάται ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, για να περιγράψει μια συνάντηση που ανησύχησε βαθιά τόσο τον ίδιο όσο και τον πρόεδρο Ομπάμα.
Κατά τη διάρκεια ταξιδιού του στην Ευρώπη, μετέβη στο νησί Σιλτ, στη Βόρεια Θάλασσα, για να συναντήσει τον κ. Σόιμπλε. Στη διάρκεια γεύματος που είχαν στο γερμανικό θέρετρο, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε του είπε ότι «υπήρχαν πολλοί στην Ευρώπη που ακόμη πίστευαν ότι το να διώξουν τους Έλληνες από την ευρωζώνη ήταν μία πιθανή, ακόμη και επιθυμητή, στρατηγική». Όπως εξηγεί, η ιδέα του Β. Σόιμπλε ήταν ότι με την Ελλάδα έξω η Γερμανία θα μπορούσε να διαθέσει την οικονομική στήριξη που χρειαζόταν η ευρωζώνη, διότι ο γερμανικός λαός δεν θα εκλάμβανε τη βοήθεια προς την Ευρώπη ως ξελάσπωμα των Ελλήνων. Επιπλέον, μία ελληνική έξοδος θα τρόμαζε αρκετά την Ευρώπη για να προχωρήσει σε ένα ισχυρότερο τείχος προστασίας.

Nέα Lehman Brothers

«Βρήκα το επιχείρημα τρομακτικό», υπογραμμίζει ο Τ. Γκάιτνερ. Στην επιστροφή, σταμάτησε στη Φρανκφούρτη για να συναντήσει τον επικεφαλής της ΕΚΤ Μ. Ντράγκι. Παρά τις διαβεβαιώσεις του τελευταίου, δεν ήταν ακόμη σίγουρο τι θα έκανε η ΕΚΤ για να στηρίξει το ευρώ. Έτσι, όταν γύρισε στην Ουάσιγκτον, μετέφερε στον Αμερικανό πρόεδρο τη βαθιά ανησυχία του ότι ένα τέτοιο σενάριο θα έριχνε τις ΗΠΑ πίσω στην ύφεση, ή ακόμη και σε νέα χρηματοοικονομική κρίση.
Η πρώτη φορά, πάντως, που ο Τ. Γκάιτνερ αντιλήφθηκε το μέγεθος του προβλήματος της ευρωζώνης ήταν δύο χρόνια νωρίτερα, στις αρχές Φεβρουαρίου 2010, στο καναδικό θέρετρο Ικαλουί, όπου οι αρκτικές θερμοκρασίες ανάγκασαν τους συνήθως κοστουμαρισμένους εκπροσώπους των επτά πλουσιότερων χωρών στο G7 να βάλουν τα χρωματιστά πουλόβερ τους. Το κόστος ασφάλισης έναντι του κινδύνου χρεοκοπίας της Ελλάδας είχε ανέλθει σε επίπεδα αντίστοιχα με εκείνα λίγο πριν από την κατάρρευση της Lehman Brothers. Οι αγορές κατέρρεαν.
«Ο ξαφνικός πανικός στην Ευρώπη ήταν σοκαριστικός. Και η συζήτηση στο εναρκτήριο δείπνο δεν ήταν καθησυχαστική», γράφει χαρακτηριστικά. Όπως θυμάται, οι Ευρωπαίοι πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος του δείπνου παραπονούμενοι για την ελληνική ασυδοσία. Υπήρξαν εκκλήσεις για λιτότητα και «δικαιοσύνη Παλαιάς Διαθήκης», καθώς και αποφασιστικές δεσμεύσεις να αποτραπεί ο ηθικός κίνδυνος που θα προκαλούσε μια στήριξη στην Ελλάδα. Ο Τ. Γκάιτνερ είπε στους Ευρωπαίους πως αν σχεδιάζουν «να κρατήσουν την μπότα τους στον λαιμό της Ελλάδας», θα πρέπει επίσης να διαβεβαιώσουν τις αγορές ότι δεν θα επιτρέψουν μια χρεοκοπία ή την κατάρρευση ολόκληρων τραπεζικών συστημάτων.
«Μόνο μην το παρακάνετε. Αν δεν αφαιρέσετε τον κίνδυνο καταστροφικής αποτυχίας, δεν έχετε πιθανότητα να το λύσετε αυτό», είχε πει χαρακτηριστικά. Δεν φάνηκαν όμως να συμφωνούν. Όπως γράφει, δεν θα έπαιρναν συμβουλές από τους «παράτολμους Αμερικανούς», τους οποίους θεωρούσαν υπεύθυνους για τη χρηματοπιστωτική κρίση, σχετικά με το πώς θα αντιμετωπίσουν τους «παράτολμους Έλληνες».
Δύο εβδομάδες αργότερα, κυκλοφόρησε μία πρόταση για ένα «παράλογα τσιγκούνικο» πακέτο διμερών δανείων μέχρι 25 δισ. ευρώ, σε συνδυασμό με σκληρά μέτρα. Σύμφωνα με τον Τ. Γκάιτνερ, «ήταν ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα έπρεπε να ελέγξει το δημοσιονομικό έλλειμμα..., αλλά η επιβολή αυστηρής λιτότητας υπερβολικά γρήγορα ήταν αντιπαραγωγική, καθώς θα πίεζε την οικονομία και τα φορολογικά έσοδα, αυξάνοντας τελικά το έλλειμμα».
Κι ενώ το τελικό πακέτο που συμφωνήθηκε με το ΔΝΤ «τουλάχιστον φαινόταν αρκετό» για να καλύψει τις υποχρεώσεις της Ελλάδας για δύο χρόνια, «οι δρακόντειες περικοπές και η ρητορική της Παλαιάς Διαθήκης» θεωρεί ότι υπονόμευσαν την ισχύ της βοήθειας. Θυμάται μάλιστα μία δήλωση της Κριστίν Λαγκάρντ, τότε υπουργού Οικονομικών της Γαλλίας, ότι «αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει, θα βάλουμε αμέσως το πόδι μας στο φρένο». Η Λελ Μπρέιναρντ, αρμόδια υφυπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, έγραψε ότι αυτή η δήλωση δεν βοηθά καθόλου, καθώς και μόνο η αναφορά στη χρεοκοπία κάνει τους κατόχους ομολόγων να πανικοβάλλονται.

Τείχος προστασίας

Με δική του παρότρυνση, εξάλλου, γράφει ότι οι Ευρωπαίοι κατέληξαν λίγο αργότερα σε ένα πακέτο 500 δισ. ευρώ για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού τείχους προστασίας, καθώς η αρχική σκέψη τους για μόλις 50 δισ. ευρώ θα ήταν, όπως τους είπε, «σαν να ρίχνουν λάδι στη φωτιά».
Με τους Γερμανούς να υπόσχονται κι εκείνοι δημοσιονομική πειθαρχία σε... ένδειξη συμπαράστασης, προειδοποίησε πως ακούγονται «σαν τον πρόεδρο Χούβερ τη δεκαετία του '30. Χρειάζεται να σκέφτεστε την ανάπτυξη».
Τουλάχιστον, η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ είπε στον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ότι «δεν θα επαναλάβουμε μια Lehman Brothers», δήλωση την οποία οι Αμερικανοί είχαν ερμηνεύσει ως ένδειξη ότι η Ευρώπη δεν θα επέτρεπε μια άτακτη χρεοκοπία της Ελλάδας. Ακολούθησε ωστόσο το γεύμα με τον Β. Σόιμπλε στο νησί Σιλτ, που κινητοποίησε την Ουάσιγκτον.
ΠΗΓΗ: Καθημερινή
http://www.euro2day.gr/news/economy/article/1213805/gkaitner-o-soimple-moy-paroysiase-shedio-grexit-t.html

_______________________________________

τα σχόλια στη σελίδα της Καθημερινής έχουν απενεργοποιηθεί...

Έχουν ειπωθεί πολλές φορές, οι αμερικάνοι είναι τελείως διαφορετικοί από τους ευρωπαίους και το μυαλό τους κινείται πολυεπίπεδα, πχ όχι μόνο οικονομικά

Το βασικό ερώτημα είναι τι μπορεί να δείχνουν όλα τα τελευταία δημοσιεύματα;
Ποια είναι η πραγματική τους στόχευση;

Νομίζω ότι ότι προσθέτουν ακόμα περισσότερη πίεση στους γερμανούς


12.5.14

πίσω από τις κλειστές πόρτες

Το πρώτο μέρος μιας σειράς ρεπορτάζ, που αποκαλύπτουν τι έγινε πίσω από τις κλειστές πόρτες όταν οι ηγέτες πάσχιζαν να σώσουν το ευρώ, δημοσιεύουν οι Financial Times.

Προς κατάπληξη σχεδόν όλων στην αίθουσα, η Άγκελα Μέρκελ άρχισε να κλαίει. «Das ist nicht fair». Αυτό δεν είναι δίκαιο, είπε οργισμένη η Γερμανίδα καγκελάριος με τα μάτια της να βουρκώνουν. «Ich bringe mich nicht selbst um». Δεν θα αυτοκτονήσω.
Για όσους ήταν μάρτυρες αυτού του ξεσπάσματος στη μικρή αίθουσα συνεδριάσεων στο γαλλικό παραθαλάσσιο θέρετρο των Καννών, ήταν αρκετά σοκαριστικό να βλέπουν τον πιο ισχυρό ηγέτη της Ευρώπης με το μεγαλύτερο συναισθηματικό έλεγχο να ξεσπά σε δάκρυα.
Οι παρευρισκόμενοι όμως μεταφέρουν ότι η σκηνή ήταν ακόμη πιο αξιοσημείωτη για τους δύο άνδρες που είχαν προκαλέσει την οργή της: ο ένας καθόταν δίπλα της, ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, και ο άλλος στην άλλη άκρη του τραπεζιού, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα.
Ήταν το χειρότερο σημείο σε μία «βάναυση» νύχτα γεμάτη αλληκοκατηγορίες, την οποία ένας εκ των παρευρισκόμενων θυμάται ως το ναδίρ στην τριετή κρίση της ευρωζώνης.
Ο Ν. Σαρκοζί ήλπιζε ότι η ηγεσία του στη σύνοδο του G20 θα εδραίωνε την παρουσία του στη διεθνή σκηνή καθώς διεκδικούσε την επανεκλογή του. Αντί αυτού, όμως, όλα κατέρρεαν.
Η Ελλάδα κατέρρεε πολιτικά. Η Ιταλία, μία χώρα πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει, φαινόταν ότι σε λίγες ημέρες θα έχανε κάθε πρόσβαση στις διεθνείς αγορές. Και η Α. Μέρκελ, όσο κι αν προσπαθούσε ο Ν. Σαρκοζί και ο Μπ. Ομπάμα, δεν πειθόταν να αυξήσει τις γερμανικές εισφορές για το «τείχος προστασίας» της ευρωζώνης - το «μεγάλο μπαζούκα» που πίστευαν ότι έπρεπε να ενισχυθεί δραστικά για να αποτρέψει τις επιθέσεις των πανικοβλημένων επενδυτών.
Αντιθέτως, αν και βρισκόταν στη γωνία, η Α. Μέρκελ επέστρεψε την κριτική που δεχόταν στον Ν. Σαρκοζί και τον Μπ. Ομπάμα. Εάν δεν τους άρεσε ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόταν την κατάσταση η κυβέρνησή της, τότε έφταιγαν εκείνοι. Σε κάθε περίπτωση, ήταν ο δικός τους συμμαχικός στρατός που είχε «επιβάλει» το γερμανικό Σύνταγμα στον ηττημένο του πολέμου πριν από έξι δεκαετίες.
«Στο σημείο αυτό ήταν σαφές ότι θα μπορούσε να εκραγεί η ευρωζώνη», δήλωσε μέλος της γαλλικής αντιπροσωπείας στις Κάννες. «Υπήρχε το συναίσθημα ότι με μετάδοση της κρίσης, σε αυτό το χρονικό σημείο, βρισκόμασταν στα πρόθυρα της έκρηξης».
Τους τελευταίους έξι μήνες, οι Financial Times έκαναν δεκάδες συνεντεύξεις σε ανθρώπους που πήραν μέρος στη λήψη αυτών των αποφάσεων ώστε να πουν όλη την ιστορία για το πώς δημιουργήθηκε αυτή η νέα ευρωζώνη. Από μεσαίους γραφειοκράτες μέχρι πρωθυπουργούς, όλοι διηγούνται τη συγκλονιστική ιστορία των ατυχημάτων, των λαθών και της φαινομενικά παράτολμης πολιτικής. Στο τέλος όμως, αυτοί οι ίδιοι οι ηγέτες φαίνεται πως επικράτησαν. Το ευρώ σώθηκε. Η Ευρώπη που δημιούργησαν, καλώς ή κακώς, θα είναι το κληροδότημά τους.

Η απόφαση Παπανδρέου

Όπως σχεδόν τα πάντα σε αυτήν την κρίση της ευρωζώνης, έτσι και αυτή η ιστορία ξεκίνησε στην Ελλάδα. Ο ψηλόλιγνος απόγονος της πιο διάσημης πολιτικής δυναστείας στην Ελλάδα επέστρεψε στην Αθήνα αφού είχε ολοκληρωθεί μία από τις πιο κρίσιμες ευρωπαϊκές συνόδους για να διαπιστώσει ότι η χώρα του βρισκόταν σε αναταραχή. Στις 27 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες, είχε συμφωνήσει στη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση κρατικού χρέους στην Ιστορία. Στο εσωτερικό της χώρας του, όμως, τον κατηγορούσαν.
Στην παρέλαση της Θεσσαλονίκης, η παρουσία χιλιάδων διαδηλωτών -όπου συμπεριλαμβάνονταν ακροδεξιοί και αναρχικοί- ανάγκασε τον πρόεδρο της χώρας, Κάρολο Παπούλια, να φύγει. Ο Γ. Παπανδρέου είπε αργότερα στους ομότιμους πρωθυπουργούς πως ένιωσε ότι αυτό το περιστατικό ήταν σημάδι πως η χώρα του βρισκόταν στα πρόθυρα ενός νέου πραξικοπήματος.
«Όλοι έλεγαν πως η κυβέρνηση είναι προδότες» θυμάται ο Έλληνας πρώην πρωθυπουργός και συμπληρώνει: «Συνειδητοποίησα ότι η κατάσταση έβγαινε εκτός ελέγχου».
Εκείνο το Σαββατοκύριακο, μάζεψε μία μικρή ομάδα συμβούλων και αποκάλυψε το σχέδιό του: θα ζητούσε εθνικό δημοψήφισμα για το νέο πρόγραμμα στήριξης των 172 δισ. ευρώ. Αυτοί που επέκριναν τη συμφωνία, εκ των οποίων ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνης Σαμαράς, αλλά και εσωκομματικοί αντάρτες, θα αναγκάζονταν να διαλέξουν πλευρά και πιθανότατα θα στήριζαν το πακέτο, καθώς η επικρατέστερη εναλλακτική θα ήταν η έξοδος από το ευρώ, υποστήριξε ο Γ. Παπανδρέου. Η νίκη θα του έδινε τη λαϊκή εντολή για τις μεταρρυθμίσεις που ζητούσαν οι δανειστές.
Ο Γ. Παπανδρέου, όμως, δεν συμβουλεύτηκε κανέναν άλλο πέρα από τον στενό του κύκλο. Αντιθέτως, εκείνο το βράδυ παρουσίασε το σχέδιό του ως τετελεσμένο γεγονός στους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ. Όσοι βρίσκονταν στο δωμάτιο -εκ των οποίων και ο υπουργός Οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος- σοκαρίστηκαν. «Το βράδυ της Κυριακής, κατά την τελευταία μας κατ’ ιδίαν συνάντηση, ο Γ. Παπανδρέου μίλησε μόνο για μία πρόταση περί ψήφου εμπιστοσύνης και καθόλου για δημοψήφισμα» δήλωσε ο κ. Βενιζέλος, προσθέτοντας ότι τις επόμενες ώρες υπέφερε από έντονους πόνους στην κοιλιακή χώρα που τον ανάγκασαν να πάει στο νοσοκομείο. «Σύμφωνα με την ιατρική γνωμάτευση, ήταν αποτέλεσμα του στρες».
«Θυμάμαι πως το πρώτο που σκέφτηκα ήταν: 'Ελπίζω να το έχει πει στη Μέρκελ'» είπε ένας υπουργός.
Ο Γ. Παπανδρέου αργότερα ισχυρίστηκε ότι είχε αφήσει υπόνοιες στους υπόλοιπους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάποιοι αναγνωρίζουν αόριστες αναμνήσεις κι άλλοι δεν θυμούνται τίποτα. «Εγώ ποτέ δεν το πήρα στα σοβαρά» δήλωσε ένας εξ αυτών και συμπλήρωσε: «Μου έμοιαζε κάπως απελπισμένο».

Η αντίδραση Σαρκοζί

Έτσι, όταν ο Ν. Σαρκοζί έμαθε ότι ο Γ. Παπανδρέου είχε αποφασίσει να θέσει την προσεκτικά σχεδιασμένη συμφωνία για το πρόγραμμα στήριξης σε δημοψήφισμα εξερράγη. «Ήταν οργισμένος», είπε ένας βοηθός του.
Οι αγορές ομολόγων της ευρωζώνης, οι οποίες είχαν προσωρινά μαζευτεί μετά τη συμφωνία για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, βρέθηκαν σε πανικό πωλήσεων. Οι αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων της Ελλάδας αυξήθηκαν κατά 16,2% σε μία μέρα. Πιο ανησυχητικό ήταν το γεγονός ότι το κόστος δανεισμού για τις ισχυρότερες κυβερνήσεις της ευρωζώνης άρχισε να πλησιάζει σε επίπεδα που ανάγκασαν κι άλλες χώρες σε προγράμματα διάσωσης.
Ο Ν. Σαρκοζί κάλεσε τους στενότερους συμβούλους του σε μία έκτακτη συνάντηση. Σύμφωνα με άτομο που συμμετείχε σε αυτήν, η αρχική αντίδραση του Γάλλου προέδρου ήταν να εξαναγκάσει τον Γ. Παπανδρέου σε αλλαγή πορείας. Είτε θα αποδεχόταν το νέο πακέτο χωρίς προϋποθέσεις άμεσα ή η Ελλάδα θα οδηγούνταν εκτός ευρώ.
Ο Ενρί Γκουιάνο, ο έμπιστος του Σαρκοζί, σημείωσε πως ο ίδιος ο Σαρλ ντε Γκολ προτιμούσε τα δημοψηφίσματα από την κοινοβουλευτική πολιτική. Εάν ζητούσε από τον Παπανδρέου να ακυρώσει ένα δημοψήφισμα θα ήταν σαν να αντιτίθεται στις παραδόσεις που τους κληροδότησε ο ντε Γκολ. Έτσι, ο Ν. Σαρκοζί κατέληξε σε έναν συμβιβασμό: ο Γ. Παπανδρέου θα προχωρούσε με το δημοψήφισμα, αλλά όχι για το πακέτο στήριξης.

Η πρόσκληση στις Κάννες

Ο Ν. Σαρκοζί τηλεφώνησε στην Α. Μέρκελ και συμφώνησαν σε μία στρατηγική. Θα καλούσαν τον Παπανδρέου στις Κάννες, όπου σε 48 ώρες θα διεξαγόταν η σύνοδος του G20 και θα τον έπειθαν να κάνει το δημοψήφισμα με το ερώτημα εάν η Ελλάδα θα παραμείνει στην ευρωζώνη.
Στο Βερολίνο, η Α. Μέρκελ διχάστηκε για το θέμα του «Grexit», και πολλοί σύμβουλοι -ειδικότερα ο ισχυρός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε- υποστήριξαν ότι θα έδενε περισσότερο τα 16 εναπομείναντα μέλη και θα τους έδινε τη δυνατότητα να βγουν από την κρίση.
«Ήθελε πολύ να είναι ένα σαφές ερώτημα εντός ή εκτός ευρώ» δηλώνει Γερμανός αξιωματούχος. «Για εκείνη το σημείο κλειδί ήταν εάν οι ίδιοι οι Έλληνες ήθελαν να είναι εντός ή εκτός και εάν με το δημοψήφισμα αποφάσιζαν ότι θέλουν την έξοδο, τότε ο δρόμος θα ήταν ευκολότερος».
Πολλοί αξιωματούχοι ακόμη αναρωτιούνται γιατί ο Παπανδρέου συμφώνησε να εμφανιστεί στις Κάννες για να τον επιπλήξουν. Αν και εξεπλάγη με το ξέσπασμα θυμού από τους Ευρωπαίους ηγέτες, ο ίδιος δήλωσε ότι χάρηκε για την ευκαιρία που είχε να αποσπάσει στήριξη για την ιδέα του δημοψηφίσματος σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το «τελεσίγραφο»

Ο Ν. Σαρκοζί κάλεσε τους ομότιμους ηγέτες στο Παλάτι στις 5:30 μ.μ. την Τετάρτη, μία ώρα πριν συναντηθούν με τον Παπανδρέου, για να συμφωνήσουν στον τρόπο με τον οποίο θα τον αντιμετωπίσουν.
Στη συνάντηση συμμετείχαν η Α. Μέρκελ, ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου και πρόεδρος του Eurogroup, η Κριστίν Λαγκάρντ, γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, και οι δύο πρόεδροι της Ε.Ε., Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και Χέρμαν Βαν Ρομπάι.
Ο Ν. Σαρκοζί έδωσε σε όλους ένα λευκό χαρτί με τίτλο Position commune sur la Grèce – Κοινή θέση για την Ελλάδα. «Η ιδέα ήταν να μπει ο Παπανδρέου στη γωνία» δήλωσε ένας από τους παρευρισκόμενους.
Το σχέδιο έξι σημείων του Σαρκοζί -που έχουν στη διάθεσή τους οι F.T.- ήταν σαφές και σκληρό. Ο Έλληνας πρωθυπουργός έπρεπε να δεχθεί το πρόγραμμα στήριξης που είχε συμφωνηθεί την προηγούμενη εβδομάδα και δεν θα δινόταν καμία περαιτέρω βοήθεια μέχρις ότου το κοινοβούλιο της χώρας το επικύρωνε με την ψήφο του.
«Είμαστε πάντα έτοιμοι να βοηθήσουμε την Ελλάδα παρά τη μονομερή απόφαση να ανακοινωθεί το δημοψήφισμα χωρίς πρότερη ενημέρωση» αναφέρει το δεύτερο σημείο, σε μία σαφή ένδειξη της οργής του κ. Σαρκοζί. Το έκτο σημείο είναι το πιο ξεκάθαρο: «Το δημοψήφισμα θα αφορά μόνο την ένταξη της Ελλάδας στο ευρώ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Ο Γ. Παπανδρέου στη συνέχεια ισχυρίστηκε ότι αυτός που πάλεψε μαζί του για να αλλάξει η διατύπωση του δημοψηφίσματος ήταν κυρίως ο Ν. Σαρκοζί και πως η Α. Μέρκελ ήταν με τη δική του πλευρά. Όσοι βρίσκονταν στην αίθουσα, όμως, αναφέρουν ότι μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών -συμπεριλαμβανομένης της Α. Μέρκελ- υπήρχαν ελάχιστες διαφωνίες.
Έχοντας συμφωνήσει στη γραμμή για την Ελλάδα, ο Ν. Σαρκοζί γύρισε τη συζήτηση σε κάτι που τους απασχολούσε περισσότερο: στην Ιταλία. Το δημοψήφισμα του Παπανδρέου είχε δημιουργήσει ένα δίλημμα για την Ελλάδα, αλλά επίσης έβγαλε στην επιφάνεια έναν πολύ μεγαλύτερο φόβο: ότι η μετάδοση από την Αθήνα θα διαχεόταν σε όλη την ευρωζώνη. Η χώρα που αντιμετώπιζε τον μεγαλύτερο κίνδυνο ήταν η Ιταλία.
Με δημόσιο χρέος σχεδόν 2 τρισ. ευρώ -το τέταρτο μεγαλύτερο στον κόσμο- οι αξιωματούχοι του ιταλικού υπουργείου Οικονομικών εκτιμούσαν ότι ένα τριετές πρόγραμμα στήριξης θα άγγιζε περίπου τα 600 δισ. ευρώ. Δεν υπήρχαν αρκετά χρήματα στην Ε.Ε. ή στο ΔΝΤ γι' αυτό. Η Ιταλία ήταν απλούστατα πολύ μεγάλη για να διασωθεί.
«Δεν μπορούσαμε να αντέξουμε το κόστος της Ιταλίας» ανέφερε αξιωματούχος του γαλλικού υπουργείου Οικονομικών και συμπλήρωσε: «Κανένας δεν μπορούσε. Θα ήταν κατά συνέπεια πιθανότατα το τέλος της ευρωζώνης».
Η Κρ. Λαγκάρντ έφτασε στις Κάννες με ένα σχέδιο, να τεθεί η Ιταλία σε ένα «προληπτικό πρόγραμμα» 80 δισ. ευρώ, σε μία γραμμή πίστωσης που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, αλλά θα οδηγούσε επίσης σε εντατική παρακολούθηση, ώστε να εξασφαλιστεί ότι ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας που είχε απολέσει την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων ηγετών, θα εφάρμοζε τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Υποστήριξε πως μόνο έτσι οι αγορές θα άρχιζαν να δανείζουν και πάλι την Ιταλία με βιώσιμο επιτόκιο. «Η Ιταλία δεν έχει αξιοπιστία» δήλωσε η Κρ. Λαγκάρντ στη συζήτηση.
Αλλά η απόφαση για την Ιταλία μπορούσε να περιμένει. Ο Γ. Παπανδρέου αναμενόταν από στιγμή σε στιγμή.

Ο ψυχολογικός πόλεμος

Στη συνάντηση, πολλοί από τους συμμετέχοντες έμειναν άναυδοι. Στο ημερολόγιό του, ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Φρανσουά Μπορουάν, έκανε λόγο για ψυχολογικό πόλεμο. Άλλοι, ειδικότερα οι δύο πρόεδροι της Ε.Ε., είπαν στη συνέχεια στους συνεργάτες τους ότι ένιωθαν πολύ άβολα με το γεγονός πως μία μικρή ομάδα Ευρωπαίων ηγετών πίεζαν τον εκλεγμένο πρωθυπουργό μιας χώρας. «Ποτέ δεν είδα μία συνάντηση τόσο έντονη και τόσο δύσκολη» είπε ένας εκ αυτών των συνεργατών.
Από τη στιγμή που ο Γ. Παπανδρέου με τον Ε. Βενιζέλο έφτασαν στην αίθουσα, ο Ν. Σαρκοζί ξεκίνησε αυτό που ένας αξιωματούχος χαρακτήρισε «the full Sarkozy»: μία στοχευμένη, οργισμένη αποκήρυξη της απόφασης του Παπανδρέου για δημοψήφισμα.
«Σαφέστατα το συναίσθημα ήταν: κάναμε τα πάντα για να σας βοηθήσουμε, κάναμε τα πάντα για να σας κρατήσουμε στην ευρωζώνη, πήραμε οικονομικό και πολιτικό κίνδυνο» είπε μέλος της γαλλικής αποστολής. «Είναι η μεγαλύτερη αναδιάρθρωση χρέους του κόσμου, στην Ιστορία, και τώρα το μόνο που κάνετε είναι να μας προδίδετε».
Ο Παπανδρέου αιφνιδιάστηκε. «Έρχεται και αρχίζει να μιλά έξαλλος για το δημοψήφισμα», λέει για τον Σαρκοζί. «Η θέση του Σαρκοζί ήταν πολύ επιθετική. Δεν ήταν ευγενική. Πολύ-πολύ ισχυρή και πολύ επιθετική, ώστε να μπει η Ελλάδα στο δίλημμα: εντός ή εκτός» είπε ο Ε. Βενιζέλος.
Οι Έλληνες προσπάθησαν να αντεπιτεθούν. Ο Παπανδρέου παρουσίασε το σχέδιό του: το δημοψήφισμα θα γινόταν σε έναν μήνα και θα ανάγκαζε τον Σαμαρά και τους εσωκομματικούς του αντιπάλους να ευθυγραμμιστούν, δεδομένου ότι ακόμη και οι πιο δηλητηριώδεις επικριτές του δεν θα μπορούσαν να αντιταχθούν στη μόνη σωτηρία για την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη. Τότε ο Παπανδρέου διάβασε την προτεινόμενη διατύπωση για το δημοψήφισμα. «Ήταν μία κάπως μεγάλη παράγραφος» παραδέχθηκε ο Έλληνας πρωθυπουργός.

«Πρέπει να το λύσουμε εδώ»

Η Α. Μέρκελ ήταν η πρώτη που αντέδρασε και δεν ήταν χαρούμενη. «Ή θα το λύσουμε αυτό εδώ, μεταξύ μας ή στα μάτια του κόσμου θα έχουμε αποτύχει» είπε. «Wir müssen entscheiden» - πρέπει να αποφασίσουμε. «Ή θέλετε να μείνετε εντός ευρωζώνης ή όχι» είπε.
Όσοι βρίσκονταν στην αίθουσα είπαν ότι ο Παπανδρέου εμφανώς αποθαρρύνθηκε καθώς συνεχιζόταν η μάχη. Όταν κουράστηκε, ο Ε. Βενιζέλος ανέλαβε τη μάχη, που για πολλούς ήταν σημάδι ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός ξαφνικά συνειδητοποίησε ότι είχε καταστεί εξαντλημένη πολιτική δύναμη και ο Ε. Βενιζέλος, ο οποίος εδώ και καιρό εποφθαλμιούσε την πρωθυπουργία, κινήθηκε για να εκμεταλλευθεί την αλλαγή των συνθηκών.
Ήταν η αλλαγή στη γλώσσα του σώματος που πρόσεξε ο Μπαρόζο, ο οποίος καθόταν αθόρυβα. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είπε αργότερα στους συνεργάτες του ότι η σκηνή που ξετυλίχτηκε μπροστά του τον έκανε να ανησυχεί περισσότερο. Πέρα από τη γενική συζήτηση περί ελληνικής εξόδου από το ευρώ, η οποία κατά τους αξιωματούχους της Κομισιόν θα προκαλούσε ανεξέλεγκτο πανικό στις αγορές για τον ευρωπαϊκό Νότο, η προοπτική μηνιαίας καμπάνιας για το δημοψήφισμα σήμαινε εβδομάδες αβεβαιότητας, δηλαδή αυτό ακριβώς που προσπαθούσαν να αποφύγουν καθώς οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων είχαν φτάσει σε επικίνδυνα επίπεδα.

Το τηλεφώνημα Μπαρόζο σε Σαμαρά

Εν αγνοία του Ν. Σαρκοζί και της Α. Μέρκελ, τηλεφώνησε στον Α. Σαμαρά, τον τότε αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης από το ξενοδοχείο του πριν ξεκινήσει η συνάντηση. Γνώριζε ότι εκείνος ήθελε απεγνωσμένα να αποφύγει το δημοψήφισμα.
Ο Α. Σαμαράς του είπε ότι τώρα ήταν πρόθυμος να συνυπογράψει σε μία κυβέρνηση εθνικής ενότητας μεταξύ της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ - κάτι που επιμελώς απέφευγε επί μήνες, ελπίζοντας ότι θα μπορούσε να εξασφαλίσει την πρωθυπουργία.
Ο Μπαρόζο κάλεσε το συμβούλιό του και στελέχη της Κομισιόν στη σουίτα του στο Hotel Majestic Barrière για να χαράξει στρατηγική. Αποφάσισε ότι δεν θα έλεγε στον Ν. Σαρκοζί ή στην Α. Μέρελ για εκείνη τη συνομιλία, αλλά σύμφωνα με άτομα που βρέθηκαν σε εκείνη τη σουίτα, ξεκίνησε τη συζήτηση για πιθανά ονόματα τεχνοκρατών που θα μπορούσαν να πάρουν τα ηνία από τον Παπανδρέου σε μία κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Το πρώτο πρόσωπο που είπε ο Μπαρόζο ήταν ο Λουκάς Παπαδήμος. Σε μία εβδομάδα, ο Λ. Παπαδήμος ανέλαβε καθήκοντα.

Το τετ α τετ Μπαρόζο - Βενιζέλου

Παρατηρώντας τον Ε. Βενιζέλο μερικές ώρες αργότερα, ο Μπαρόζο είδε την ευκαιρία. Ο Ν. Σαρκοζί έκλεισε τη συνάντηση διαβάζοντας ξανά το σχέδιο των έξι σημείων, είπε στον Παπανδρέου να επιστρέψει στην Αθήνα και να «πάρει μία απόφαση» και ο Μπαρόζο πήρε τον Βενιζέλο στην άκρη.
«Πρέπει να σκοτώσουμε αυτό το δημοψήφισμα» του είπε. Ο υπουργός Οικονομικών συμφώνησε σχεδόν αμέσως. Το τέλος του δημοψηφίσματος θα ήταν επίσης το τέλος του Παπανδρέου.
Μετά από κάποια σύντομα σχόλια στον Τύπο όπου είπε ότι «το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα κρίνει την παραμονή ή μη της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ», ο Παπανδρέου πήρε τον δρόμο της επιστροφής προς το αεροδρόμιο της Νίκαιας. Στο αυτοκίνητο, γύρισε στον Ε. Βενιζέλο και του είπε ότι τα πράγματα δεν είχαν πάει τόσο άσχημα όσο φοβόταν. Ο Ε. Βενιζέλος ήταν δύσπιστος. Κατά την πτήση προς Αθήνα, ενώ ο Γ. Παπανδρέου κοιμόταν, ο Βενιζέλος ενθαρρύνθηκε από την παραίνεση του Μπαρόζο και είπε σε έναν βοηθό του να συντάξει μία δήλωση που θα κοινοποιούσε με την προσγείωση του αεροπλάνου, στις 4:45 π.μ. της Πέμπτης. «Η θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρώ είναι μια ιστορική κατάκτηση της χώρας που δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το κεκτημένο αυτό του ελληνικού λαού δεν μπορεί να εξαρτηθεί από τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος».
Το δημοψήφισμα του Παπανδρέου είχε πεθάνει. Όπως και η πρωθυπουργία του.

Το σχέδιο για χρηματοδότηση του Ταμείου μέσω των SDRs

Για μήνες ο Ομπάμα έβλεπε την κατάσταση στην Ευρώπη να γίνεται όλο και χειρότερη και η ανησυχία μεγάλωνε. Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Tim Geithner προσπαθούσε να περάσει μαθήματα από την τραπεζική κρίση στις ΗΠΑ, κυρίως ότι μόνο ένα μεγάλο τείχος κρατικού χρήματος μπορεί να καθησυχάσει τους επενδυτές.
Ωστόσο οι Αμερικανοί καταλάβαιναν ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες κινούνταν διαφορετικά. Οι ΗΠΑ είχαν μόνο ένα στόχο, λέει Ευρωπαίος που συνάντησε τον Geithner. Η ευρωζώνη έπρεπε να σωθεί γιατί διαφορετικά θα υπήρχε μεγάλη ύφεση (depresson) στην Ευρώπη και αυτό θα επηρέαζε την οικονομία της υπερδύναμης.
Η αμηχανία όμως ήταν εμφανής και η επιτομή της ήταν οι σχέσεις με τη Μέρκελ που συχνά έβρισκε την αμερικανική παρέμβαση ακατάλληλη και μη επιθυμητή. Το Βερολίνο πίεσε για να εμπλακεί το ΔΝΤ, αλλά η Μέρκελ έλεγε στους συναδέλφους της ότι οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται από Ευρωπαίους.
Ωστόσο πολλοί σε Βρυξέλλες, Φρανκφούρτη και Παρίσι καλωσόρισαν την αμερικανική παρέμβαση ως ένα αντίβαρο στο Βερολίνο.
Όταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες κλήθηκαν ξανά από τον Σαρκοζί στις 9:30 το βράδυ στις Κάννες είδαν με έκπληξη τον Ομπάμα να προεδρεύει στη συνάντηση. Πολλοί πίστευαν ότι η βραδιά θα αφιερωνόταν στην προσπάθεια να πειστεί ο Μπερλουσκόνι να καταφύγει η Ιταλία στο ΔΝΤ, κάτι που οι Ιταλοί είχαν απορρίψει το πρωί.
Ωστόσο ο Ομπάμα ξεκίνησε με κάτι διαφορετικό. Ένα σχέδιο να αυξηθεί το τείχος προστασίας της Ευρώπης. Για Γάλλους και Αμερικανούς η περισσότερο προφανής πηγή για να χρηματοδοτηθεί το τείχος ήταν η ΕΚΤ. Αλλά το Βερολίνο για πολύ καιρό στεκόταν ενάντια στη χρηματοδότηση κρατών από την κεντρική τράπεζα. Ήταν θέμα αρχής, το οποίο είχε τις ρίζες του στη γερμανική ιστορία.
Οι αντιπροσωπείες της Γαλλίας και των ΗΠΑ είχαν δουλέψει σε ένα σχέδιο που θα έπειθε τις αγορές ότι υπάρχει αρκετό χρήμα για να αποφευχθεί ελληνική πτώχευση ή κάποια άλλη χωρίς να προσκρούει στις αντιρρήσεις της Γερμανίας και ήλπιζαν ότι στις Κάννες αυτό θα γινόταν αποδεκτό. Περιελάμβανε μια μορφή μετρητού που δεν είναι πολύ γνωστή: τα Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα (special drawing rights  - SDRs).
Τυπικά δεν είναι χρήμα. Δημιουργήθηκαν από το ΔΝΤ το 1969 ως αντικατάστατο του χρυσού και του δολαρίου στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό λογιστικό. Γνωστά ως «χάρτινος χρυσός» δεν μπορούν να κατέχονται από κανέναν άλλον πλην του ΔΝΤ και πρέπει να μετατραπούν σε άλλο νόμισμα πριν ξοδευτούν.
Το 2009 μετά την κρίση που προκάλεσε η Lehman Brothers το G20 αύξησε το ποσό των SDRs κατά 250 δισ. δολάρια. Στις Κάννες οι ΗΠΑ και η Γαλλία ήθελαν κάτι ανάλογο. Αντί όμως για το ΔΝΤ η ευρωζώνη θα διέθετε SDRs αξίας 140 δισ. ευρώ για ένα ταμείο διάσωσης.
Ακόμα και αυτοί που σχεδίασαν την πρόταση παραδέχονται ότι ήταν βιαστική. Στη συνάντηση ο Ομπάμα είπε ότι «οι ΗΠΑ θα προτιμούσαν η ΕΚΤ να δράσει όπως η Fed, αλλά αυτό δεν δείχνει να είναι εφικτή επιλογή», μια ξεκάθαρη αναφορά στις γερμανικές αντιδράσεις.

Το «όχι» του Jens Weidmann

Η Μέρκελ είχε ένα ακόμα πρόβλημα. Ήταν ανοικτή στην πρόταση, αλλά τα SDRs δεν ελέγχονται από κυβερνήσεις, αλλά από τις κεντρικές τράπεζες. Και ο Jens Weidmann επικεφαλής της Bundesbank διαφώνησε.
Από πηγές του ΔΝΤ ο Γερμανός κεντρικός τραπεζίτης είχε μάθει για το σχέδιο και έτσι έγραψε γρήγορα μια επιστολή προς την καγκελάριο για τη διαφωνία του.
Η διαφωνία ήταν ιδεολογική, αλλά και πρακτική. Εκτίμησε ότι η χρήση ξένων αποθεματικών για τη δημιουργία του Ταμείου θα έστελνε λάθος μήνυμα στις αγορές και θα ήταν δείγμα απελπισίας. Το βασικό πρόβλημα όμως ήταν ότι τα SDRs, όπως τα αποθέματα χρυσού μιας χώρας, είναι μέρος των συναλλαγματικών διαθεσίμων και αποκλειστικά θέμα της κεντρικής τράπεζας η διαχείρισή τους. Δεν είχε πρόβλημα να αυξηθεί το ποσό που δόθηκε το 2009 στο ΔΝΤ, αλλά η χρήση τους για ένα ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο προηγούμενο, εκτίμησε.
Στην επιστολή καλούσε τη Μέρκελ να απορρίψει την πρόταση. Αυτή η επιστολή όμως δεν έφτασε έγκαιρα στη γερμανική αντιπροσωπεία στις Κάννες. Η διαφωνία έγινε γνωστή από το τηλέφωνο. Υπήρξε σειρά τηλεφωνημάτων σε μια προσπάθεια να αλλάξει γνώμη ο κεντρικός τραπεζίτης. Αλλά δεν άλλαξε.
Τελικά στη συνάντηση όταν έγινε η πρόταση από τον Σαρκοζί και τον Ομπάμα η Μέρκελ είπε τα «κακά» νέα: η Bundesbank διαφωνεί και η ίδια δεν μπορεί να το δεχτεί χωρίς την Bundesbank. Είπε ότι υποστηρίζει πολιτικά το σχέδιο και πως αν η Ιταλία δεχτεί να λάβει βοήθεια 80 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ η ίδια θα πάει στη γερμανική Βουλή να ζητήσει αύξηση του ποσού για το Ταμείο Διάσωσης. Για τα SDRs όμως η απάντηση ήταν «όχι».

Τα δάκρυα της Μέρκελ

Η Μέρκελ ήταν στη γωνία. Ο Ομπάμα υποστήριξε ότι η ιδέα της προσφυγής της Ιταλίας στο ΔΝΤ ήταν κακή. Ο Σαρκοζί προσπάθησε να πετύχει έναν συμβιβασμό. Οι ΗΠΑ ήθελαν η Γερμανία να συνεισφέρει με τα SDRs, αλλά η Γερμανία προσέφερε «μερική» δέσμευση αν η Ιταλία έμπαινε σε πρόγραμμα του ΔΝΤ. Ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών Giulio Tremonti ήταν ξεκάθαρος: η Ιταλία δέχεται παρακολούθηση του ΔΝΤ, αλλά όχι πρόγραμμα.
Θα μπορούσε το ιταλικό σχέδιο για παρακολούθηση της οικονομίας από το Ταμείο, συν δέσμευση της Γερμανίας να βοηθήσει με διμερή δάνεια να ήταν αρκετό; Αυτό αναρωτήθηκε ο Γάλλος πρόεδρος.
«Όχι. Η Γερμανία έχει το 1/4 από όλες τις τοποθετήσεις της ευρωζώνης σε SDRs», απάντησε ο Ομπάμα. «Αν έχεις όλες τις χώρες της ευρωζώνης, αλλά όχι τη Γερμανία αρχίζει να χάνεται η αξιοπιστία».
Τότε ήρθε το ξέσπασμα δακρύων της Μέρκελ. «Δεν είναι δίκαιο. Δεν μπορώ να αποφασίσω ενάντια στην Bundesbank. Δεν μπορώ να το κάνω αυτό».
Το ξέσπασμα μετρίασε τις αμερικανικές και τις γαλλικές απαιτήσεις για συμφωνία εδώ και τώρα. «Είδε ότι το παρατράβηξε», σχολιάζει για τη στάση του Ομπάμα Ευρωπαίος που ήταν στον χώρο.
Ο Αμερικανός πρόεδρος ρώτησε αν η Μέρκελ μπορούσε να λύσει το θέμα με την Bundesbank ως τη Δευτέρα, ενώ επίσης αναρωτήθηκε αν μπορεί να υπάρξει αναφορά στην απόφαση της Συνόδου. Αμφότεροι δεν είχαν καταλάβει την καγκελάριο. «Δεν πρόκειται να πάρω τόσο μεγάλο ρίσκο χωρίς να λάβω κάτι από την Ιταλία. Δεν πρόκειται να αυτοκτονήσω».
Έτσι, έληξε η συνάντηση.
Οι ηγέτες βρέθηκαν ξανά το επόμενο πρωί, αλλά το momentum είχε χαθεί. «Η καταιγίδα πέρασε», είπε κάποιος που μετείχε και στις δύο συναντήσεις. Το σχέδιο για τα SDRs δεν ξαναείδε το φως.
Αργότερα ο Μπερλουσκόνι αποκάλυψε στη συνέντευξη τύπου αυτό που όλοι ήθελαν να μείνει μυστικό: το ΔΝΤ του προσέφερε ένα σχέδιο διάσωσης. Η Ιταλία έλαβε έτσι το στίγμα ότι χρειάζεται πρόγραμμα στήριξης χωρίς να πάρει χρήματα. Οι αγορές αντέδρασαν.
Η αποτυχία στις Κάννες τροφοδότησε με οξυγόνο τη φωτιά της κρίσης. Σε μια εβδομάδα τα επιτόκια στα ιταλικά ομόλογα έφτασαν το 7,5%. Της Ελλάδας εκτοξεύτηκαν στο 33%, επίπεδο χωρίς προηγούμενο για ανεπτυγμένη χώρα.
Χωρίς νέο τείχος προστασίας δεν ήταν ξεκάθαρο τι θα έσωζε το ευρώ...
ΠΗΓΗ: FT.com


__________________________________________ 

Βαριέμαι να επαναφέρω τι έγραφα εκείνους τους μήνες
Το βασικό νόημα θα ήταν ότι το ελληνικό πρόγραμμα θα έπρεπε να να έχει προβλέψεις για ουσιαστική αναπτυξιακή βοήθεια παραπλεύρως της λιτότητας, τουλάχιστον σε βάθος χρόνου
πχ το χαράτσι του 2011 να συνδεθεί με άλλα προγράμματα έστω το 2013

Αυτή τη στιγμή έχει δημιουργηθεί ένα εγχώριο τέρας, το οποίο κινδυνεύει να συσχετιστεί με μια "νέα" οικονομία τέρας


Le Monde: H Ελλάδα πάει καλύτερα αλλά όχι και οι Έλληνες

Δισέλιδο αφιέρωμα με ρεπορτάζ από την Ελλάδα, δημοσιεύει σήμερα η εφημερίδα Le Monde, με τίτλους: «Η Αθήνα έχει κάνει πολλές μεταρρυθμίσεις, απέφυγε όμως τις σημαντικότερες», «Η Ελλάδα πάει καλύτερα, οι Έλληνες όμως όχι και τόσο».
Ο πρώην ανταποκριτής της Μοντ στην Αθήνα, ο Αλέν Σαλ, επέστρεψε στην Ελλάδα μετά από οκτάμηνη απουσία, με σκοπό να διαπιστώσει κατά πόσο είναι ορατές οι αλλαγές στη χώρα.
«Υπάρχει καλυτέρευση στα οικονομικά δεδομένα, που όμως δεν είναι ακόμη αισθητή στην καθημερινότητα του λαού», υπογραμμίζει στον υπότιτλο και επισημαίνει πως «ύστερα από οκτώ μήνες απουσίας οι αλλαγές δεν είναι καθόλου εμφανείς». «Τα καφέ είναι πάντα γεμάτα, τα μαγαζιά και τα διαμερίσματα είναι γεμάτα πωλητήρια ή ενοικιαστήρια, οι άστεγοι κοιμούνται πάντα στις τέσσερις γωνιές της πόλης. Πάει άραγε καλύτερα η Ελλάδα;» αναρωτιέται.
Επιχειρώντας να δώσει μια απάντηση, αναφέρει ως θετικά στοιχεία, την επιστροφή της χώρας στις αγορές με επιτόκιο γύρω στο 5% και την βελτίωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών.
Σημειώνει επίσης το γεγονός ότι η Άγγελα Μέρκελ χαιρέτισε τις προσπάθειες του ελληνικού λαού, θέλοντας «να δείξει πριν από τις ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου, ότι η πολιτική της λιτότητας δίνει αποτελέσματα». Παράλληλα ο πρωθυπουργός «προσπαθεί να περάσει παντού το μήνυμα του "succes story" για την ανάκαμψη της Ελλάδας», προσθέτει.
Με ρεπορτάζ όμως στους δρόμους της Αθήνας, μιλώντας με τον κόσμο και με παλιούς γνωστούς, ο Αλέν Σαλ διαπιστώνει τις δυσκολίες υποστήριξης της έννοιας για το «succes story» με δεδομένη τη σκληρή καθημερινότητα που αντιμετωπίζει μεγάλη μερίδα του πληθυσμού.
Ο Άγγελος Τσακανίκας από το ΙΟΒΕ επισημαίνει κάποιες σημαντικές βελτιώσεις, αλλά το πρόβλημα της ρευστότητας παραμένει και οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται στο κόκκινο. Ο Πάνος Καρβούνης από την πλευρά της αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα, θεωρεί ότι η κατάσταση έχει σταθεροποιηθεί και ότι σύντομα η κοινωνία θα δει τα πρώτα δείγματα αναδιανομής.
Ο Αλέν Σαλ όμως, διαπιστώνει ένα «αίσθημα παραίτησης» της ελληνικής κοινωνίας για την κατάσταση που κυριαρχεί, «πράγμα που ευνοεί την κυβέρνηση Σαμαρά, η οποία μετά από δύο χρόνια διαχείρισης της κρίσης ... αντιστέκεται στην επίθεση που δέχεται από τον ΣΥΡΙΖΑ».
Κάνει αναφορά στο πολυνομοσχέδιο και στον ελάχιστο χρόνο που είχαν οι βουλευτές για να το μελετήσουν, καθώς και στο γεγονός ότι η τρόικα βάζει «όλες τις μεταρρυθμίσεις στο ίδιο καλάθι».
Αναγνωρίζει ότι έχουν γίνει πολλές μεταρρυθμίσεις όπως ο εκσυγχρονισμός των εφοριών, το ότι οι φορολογικές δηλώσεις υποβάλλονται ηλεκτρονικά, ότι έκλεισαν οι αναποτελεσματικές εφορίες, ότι μέσω της μηχανοργάνωσης εντοπίζεται ευκολότερα η διαφθορά με συνέπεια εντυπωσιακές συλλήψεις. Παρόλα αυτά, επισημαίνει, η φορολογική μεταρρύθμιση δεν έχει γίνει ακόμη, δεν έχει υπάρξει απλοποίηση με συνέπεια κάθε νέος νόμος προστίθεται στον προηγούμενο με αποτέλεσμα να μεγαλώνει το «ελληνικό φορολογικό μιλφέιγ».
Όπως μεταδίδει το ΑΠΕ, ο συντάκτης εκτιμά ότι η κυβέρνηση και η τρόικα είχαν ανάγκη από γρήγορα αποτελέσματα που έρχονται σε αντίθεση με τις βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Παραθέτοντας την άποψη Ευρωπαίου αξιωματούχου ο συντάκτης σημειώνει ότι «υπήρξε μια αντικειμενική συμμαχία ανάμεσα στην τρόικα και την κυβέρνηση να γίνουν μόνο προσαρμογές στον προϋπολογισμό. Η τρόικα λειτουργεί ως πιστωτής με βραχυπρόθεσμους στόχους. Και οι ελληνικές κυβερνήσεις επίσης, αποφεύγουν τις σε βάθος μεταρρυθμίσεις προτιμώντας και αυτές τις βραχυπρόθεσμες προσαρμογές , πράγμα που είναι ασυμβίβαστο με τη δυνατότητα ανάπτυξης νέων υποδομών για τη μεταρρύθμιση του κράτους» καταλήγει το δημοσίευμα.

βασικός δείκτης



Λιγότερα από 50 ευρώ δίνουν πλέον οι καταναλωτές σε κάθε επίσκεψή τους στο σούπερ μάρκετ, με τις εικόνες των ξέχειλων καροτσιών να ανήκουν οριστικά στο παρελθόν. Σε σύγκριση, μάλιστα, με το 2013, τόσο η μέση δαπάνη ανά επίσκεψη όσο και η μέση μηνιαία δαπάνη έχουν μειωθεί κατά περίπου 10%. Αν και οι τιμές έχουν υποχωρήσει σε σχέση με το παρελθόν, η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος καθιστά την επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ δύσκολη και πλέον όχι ευχάριστη άσκηση.

Σύμφωνα με τη φετινή έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για την καταναλωτική συμπεριφορά, την οποία παρουσιάζει σήμερα η «Κ», η μέση δαπάνη ανά επίσκεψη στα σούπερ μάρκετ εκτιμάται το 2014 σε 46,8 ευρώ, έναντι 53,1 ευρώ το 2013, σημειώνοντας μείωση κατά 11,8% μέσα σε ένα χρόνο. Υποχώρηση, επομένως, παρουσιάζει και η μέση μηνιαία δαπάνη ανά οικογένεια κατά 9,65% το 2014 σε σύγκριση με το 2013, στα 262 ευρώ φέτος από 290 ευρώ πέρυσι. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην έρευνα του 2010, η μέση μηνιαία δαπάνη ανά οικογένεια στο σούπερ μάρκετ ήταν 347 ευρώ, κατά 32% υψηλότερη σε σχέση με φέτος.

Η δραστική μείωση της δαπάνης συμβαίνει κυρίως διότι ολοένα και περισσότεροι αγοράζουν λιγότερα και φθηνότερα προϊόντα. Τα στοιχεία της έρευνας είναι εξόχως αποκαλυπτικά για το πόσο έχουν αλλάξει οι καταναλωτικές συνήθειες, μέσα, μάλιστα, σε μόλις ένα χρόνο. Βάσει της περυσινής έρευνας, το 47,3% των καταναλωτών είχε απαντήσει ότι αγοράζει φθηνότερα προϊόντα για να αντιμετωπίσει την κρίση, ενώ φέτος το αντίστοιχο ποσοστό είναι 65,8%. Επίσης, ενώ πέρυσι είχε δηλώσει ότι αγοράζει λιγότερα προϊόντα το 65,3% των ερωτηθέντων, φέτος το ποσοστό έχει αυξηθεί στο 72%.

Με λίστα

Η κατάρτιση λίστας αγορών και η αυστηρή τήρησή της αποτελεί πλέον βασικό κανόνα για τα ελληνικά νοικοκυριά, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των λεγόμενων παρορμητικών αγορών. Το στοιχείο αυτό προκύπτει και από την αγορά ζαχαρωδών και σνακ, που αποτελούν βασικά προϊόντα των λεγόμενων παρορμητικών αγορών, οι πωλήσεις των οποίων υποχωρούν συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με την έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου, 96% (έναντι 94,8% πέρυσι) των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι έχουν προαποφασίσει τα είδη που θα αγοράσουν πριν πάνε στο σούπερ μάρκετ και 61,7% δηλώνουν ότι αγοράζουν τα απολύτως απαραίτητα.

Οι άλλοτε πιστοί σε συγκεκριμένες μάρκες Ελληνες καταναλωτές εμφανίζονται πλέον περισσότερο πιστοί στο... πορτοφόλι τους. Προαποφασισμένο για τη μάρκα του προϊόντος που θα αγοράσει δηλώνει το 49% έναντι 58% πέρυσι. Οι περισσότεροι επιλέγουν μάρκες μέσα στο κατάστημα, με βασικά κριτήρια επιλογής την ποιότητα, την τιμή και τις προσφορές. Η σύγκριση τιμών μεταξύ ομοειδών προϊόντων, αλλά και η σύγκριση τιμών μεταξύ διαφορετικών αλυσίδων σούπερ μάρκετ παγιώνεται ως βασικό στοιχείο της καταναλωτικής συμπεριφοράς, με το 75,9% των ερωτηθέντων να δηλώνει ότι ακολουθεί αυτήν την πρακτική πριν προβεί σε αγορές. Το αντίστοιχο ποσοστό ήταν πέρυσι 73,5%, ενώ δύο χρόνια πριν μόλις 54%.

Κριτήριο, χωρίς απαραιτήτως να υπερισχύει στην τελική επιλογή, ειδικά εάν δεν συνδυάζεται με συμφέρουσα τιμή, αποτελεί, τέλος, για τους καταναλωτές και η προέλευση των προϊόντων, με το 83,4% να δηλώνει ότι προτιμά τα ελληνικά από τα εισαγόμενα.

Η έρευνα διεξήχθη από το Εργαστήριο Μάρκετινγκ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών με τηλεφωνική δημοσκόπηση σε τυχαίο δείγμα 2.100 νοικοκυριών. Συντονιστής της έρευνας είναι ο κ. Γιώργος Μπάλτας, πρόεδρος του Τμήματος Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας του ΟΠΑ.

Υποχωρούν οι τιμές, αλλά και τα εισοδήματα
Μπορεί οι τιμές στα σούπερ μάρκετ να έχουν υποχωρήσει, όπως μαρτυρούν και τα στοιχεία του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μειώνεται η αίσθηση της ακρίβειας. Κι αυτό διότι την ίδια ώρα έχει μειωθεί σημαντικά η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι την περίοδο 2009-2013 οι ονομαστικές αποδοχές ανά υπάλληλο μειώθηκαν κατά 16,8% σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, με την πραγματική μείωση να είναι αρκετά μεγαλύτερη.

Η διατήρηση των τιμών σε βασικά είδη σε όχι ιδιαιτέρως χαμηλά επίπεδα, σε συνδυασμό με τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος, πυροδοτούν τον λεγόμενο «πληθωρισμό των φτωχών». Σύμφωνα με την έρευνα, ένα νοικοκυριό με μηνιαίο εισόδημα 1.000 ευρώ δαπανά για τα είδη σούπερ μάρκετ περίπου το 25% του εισοδήματός του, ενώ ένα νοικοκυριό με μηνιαίο εισόδημα 3.000 ευρώ το 11% και ένα νοικοκυριό με μηνιαίο εισόδημα 4.000 ευρώ δαπανά περίπου το 9% του εισόδηματός του.

http://www.kathimerini.gr/766526/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/ligotera-kai-f8hnotera-proionta-sto-kala8i-ths-noikokyras-pleon

_____________________________________

τα νούμερα είναι απολύτως ενδεικτικά της εγχώριας ύφεσης
κάτι που εγχωρίως ονομάζεται "φτώχεια καταραμένη"


8.5.14

χαλι


Eίναι πολύ δύσκολο να συνειδητοποιηθεί ότι τα προβλήματα που υπήρχαν στην "περίοδο της ευμάρειας" είναι και σημερινά
Και ότι ο τρόπος αντιμετώπισης, ίδιος με ότι γινόταν και παλαιότερα, είναι βέβαιο ότι θα μας στείλει και πάλι στο χθες
Ανακύκλωση με λιγοστούς στόχους με βασικό το χρόνο που περνάει κι όσοι πεινούν ας συνεχίσουν

Προβόπουλος: Οι τράπεζες να επιβάλουν τις συγχωνεύσεις
Οι ελληνικές τράπεζες πρέπει να αφήσουν τις αδύναμες επιχειρήσεις να χρεοκοπήσουν και να επιβάλουν τις συγχωνεύσεις ώστε να τονωθεί η οικονομία

Πού «σκοντάφτει» η αναδιάρθρωση επιχειρήσεων

Ντράγκι: «Σήμα» για αποφάσεις από ΕΚΤ τον Ιούνιο
  
Σόιμπλε: Να μειωθεί η πλεονάζουσα ρευστότητα - Να αποφύγουμε νέες φούσκες

Η νέα στρατηγική της Barclays: Κόβει 14.000 θέσεις εργασίας και στήνει bad bank

Γάλλος ΥΠΟΙΚ: Πολιτικό ζήτημα η ισοτιμία του ευρώ

Μείωση ανεργίας το Φεβρουάριο στο 26,5% - Χωρίς δουλειά 1,3 εκατ. πολίτες

Πτώση 5,9% στις εξαγωγές χωρίς τα πετρελαιοειδή τον Μάρτιο - Τι δείχνουν τα στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ

«Φρέσκα» ληξιπρόθεσμα 3,56 δισ. σε τρεις μήνες

Ρουμανία: Το 2019 ο στόχος για ένταξη στο ευρώ

Ράλι στα ομόλογα της ευρωπεριφέρειας

Alibaba: Υπέβαλε αίτηση για IPO στις ΗΠΑ

Europe's top two central banks seek to revive 'toxic' assets


Χρεωμένη για πάντα θα είναι η πλειονότητα των Σουηδών με στεγαστικό