ΣΤΟ Levy Economics Institute ισχυριζόμαστε από την πρώτη στιγμή που η παγκόσμια κρίση του 2008 έπληξε την Ευρώπη, και το έχουμε δείξει μέσα από μια μεγάλη σειρά ερευνητικών μελετών, ότι η κατάσταση στην περιφέρεια της ευρωζώνης είναι πρόβλημα που δεν οφείλεται σε άσωτες δαπάνες από μερικές χώρες, αλλά στην αρχιτεκτονική της ίδιας της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης. Ήταν επίσης ξεκάθαρο ότι η διαχείριση της κρίσης στην Ελλάδα αποσκοπούσε στην εξαγορά χρόνου εκ μέρους των ευρωπαϊκών θεσμικών αρχών προκειμένου να σώσουν τον πυρήνα των γαλλικών και των γερμανικών τραπεζών. Στο ενδιάμεσο, διατηρούσαν κλειστό το πάνω μέρος των χειλιών τους και απαιτούσαν περισσότερο αίμα υπό τη μορφή λιτότητας στην Ελλάδα, αλλά και στην υπόλοιπη περιφέρεια της ευρωζώνης.
Μάλιστα, η καγκελάριος Μέρκελ είχε πει στα μέλη του κοινοβουλίου της το 2011 ότι δεν μπορούσε να αποκλείσει την πιθανότητα μιας χρεοκοπίας της Ελλάδας, αλλά προτιμούσε την επιβολή της λιτότητας από την ανακούφιση από το χρέος, ακόμα και αν η τακτική αυτή οδηγούσε στη χρεοκοπία! Μάλλον έτσι προέκυψαν και τα σενάρια που υπογραμμίζουν ότι τελικά η Γερμανία θα μπορούσε να ήταν το πρώτο έθνος που θα εγκατέλειπε την ευρωπαϊκή νομισματική ένωση επιλέγοντας ένα προληπτικό χτύπημα από παραχωρήσεις σε έθνη που θεωρεί δημοσιονομικά ανεύθυνα.
Η αναποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής προσαρμογής
Με άλλα λόγια, οι ηγέτες της Ευρώπης θεωρούσαν ότι η ανακούφιση του χρέους πρέπει να συνδέεται με τη λιτότητα που θα επιβάλλει πόνο μέσω της τιμωρίας. Είναι άκρως εντυπωσιακό το γεγονός ότι ακόμη και τη στιγμή που οι ηγέτες «συναρμολογούσαν» άλλο ένα πακέτο διάσωσης για την περιφέρεια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφιζε για να καθιερώσει ως αυτόματες διαδικασίες τις κυρώσεις σε χώρες που υπερβαίνουν τα κριτήρια του Μάαστριχτ για το χρέος και τα ελλείμματα. Ήταν ένας τρόπος να ξεπεραστούν οι γερμανικές ανησυχίες και να αποδειχτεί ότι η οικονομική διακυβέρνηση στην ευρωζώνη βελτιώνεται. Αλλά αυτή η κατάσταση είναι περισσότερο διασκεδαστική παρά διαφωτιστική αν αναλογιστεί κανείς ότι μόνο 4 από τα 27 έθνη της ΕΕ ικανοποιούν τα κριτήρια του Μάαστριχτ για τα ελλείμματα: η Σουηδία, η Φινλανδία, η Εσθονία και το Λουξεμβούργο. Ακόμη και η Γερμανία θα πρέπει να πληρώσει πρόστιμα! Αυτό είναι ιδιαίτερα ειρωνικό, καθώς η Γερμανία ήταν εκείνη που αρχικά χαλάρωσε τους κανόνες επειδή η αργή περίοδος ανάπτυξης που βίωνε την είχε αναγκάσει να υπερβαίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα τα κριτήρια του Μάαστριχτ για τα ελλείμματα και τα χρέη. Και είναι ακόμα πιο ειρωνικό ότι η χαλάρωση στους κανόνες είναι αυτή που επέτρεψε στην Ελλάδα να αυξήσει το επίπεδο της αναλογίας του χρέους προς το ΑΕΠ, και για το οποίο εδώ και δύο χρόνια η Γερμανία την τιμωρεί.
Πράγματι, η εικόνα που ήθελε εξαρχής να διαμορφώσει η Γερμανία για τους χρεώστες είναι μια εικόνα άσωτης κατανάλωσης που τροφοδοτείται από ανεξέλεγκτες κυβερνητικές δαπάνες των μεσογειακών λαών. Η μόνη λύση ήταν το σφίξιμο στα λουριά. Όπως το έθεσε ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε: «Ο κύριος λόγος για την έλλειψη ζήτησης είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης και ο κύριος λόγος για την έλλειψη εμπιστοσύνης είναι τα ελλείμματα και τα δημόσια χρέη που θεωρούνται ως μη βιώσιμα.... Δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε οικονομίες που απομοχλεύουν έχοντας κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες να πετούν —κυριολεκτικά— ακόμα περισσότερα χρήματα προς την κατεύθυνση του προβλήματος. Δεν μπορείτε να πολεμάτε τη φωτιά με τη φωτιά».
Μετά από δύο χρόνια σκληρών μέτρων λιτότητας, η Ελλάδα έχει σχεδόν καταρρεύσει και βρίσκεται με το ένα πόδι έξω από την ευρωζώνη, οι οικονομίες της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας έχουν υποστεί «σοκ» και βυθίζονται ακόμα βαθύτερα σε ύφεση, ενώ η Ισπανία και η Ιταλία εισέρχονται οριστικά σε βαθιά κρίση, που ουδείς γνωρίζει αν θα μπορέσουν να αποφύγουν τα χειρότερα. Οι περιπτώσεις των Ελλάδας, Ιρλανδίας και Πορτογαλίας αποδεικνύουν τη χρεοκοπία των σχεδίων διάσωσης.
Τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής επιβλήθηκαν αρχικά για να συνετίσουν τους «απείθαρχους» πολίτες της ευρωζώνης και δεύτερον και πιο σημαντικό για να καθησυχάσουν τις χρηματοοικονομικές αγορές. Και οι δύο στόχοι απέτυχαν παταγωδώς. Το φάρμακο της λιτότητας επιδείνωσε την κλινική κατάσταση του ασθενούς και οι αγορές, όπως έχει αποδειχτεί πολλές φορές, πορεύτηκαν στο δρόμο της δικής τους λογικής.
Ανάκαμψη με αξιοποίηση εργασίας - δημόσιων πόρων
Τελευταία, διάφοροι θεσμικοί παράγοντες της ΕΕ κάνουν λόγο για ανάπτυξη, με ιδιαίτερη αναφορά στην περίπτωση του ετοιμοθάνατου ασθενούς, της Ελλάδας. Αλλά δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη πρόταση ή στρατηγική για το πώς θα μπορούσε να προκύψει ανάκαμψη σε μια χώρα όπως η Ελλάδα με τις συνθήκες τις οποίες επικρατούν, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας.
Αρχικά, η ΕΕ φαίνεται να αγνοεί το γεγονός ότι οικονομική ανάπτυξη εξαρτάται από τη δημόσια πολιτική που στόχο έχει τη σωστή εκμετάλλευση των συντελεστών παραγωγής που είναι άμεσα διαθέσιμοι, δηλαδή της εργασίας και του κεφαλαίου. Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη επάρκεια όσον αφορά το συντελεστή εργασία, αλλά έλλειψη κεφαλαίου τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Θα χρειαστεί αρκετός καιρός πριν η οικονομία γίνει πιο ελκυστική σε ιδιωτικές επενδύσεις, πριν οι αγορές προσφέρουν επαρκή ρευστότητα και πριν ο ιδιωτικός τομέας ανακτήσει την εμπιστοσύνη του απέναντι στην πορεία οικονομικής σταθεροποίησης της χώρας. Ωστόσο, ο δρόμος για την υλοποίηση των παραπάνω είναι μακρύς, και επομένως, η ευθύνη βαραίνει τον δημόσιο τομέα, που είναι αυτός που πρέπει να προχωρήσει σε επενδύσεις σε νευραλγικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας. Όμως ο δημόσιος τομέας βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και στην πραγματικότητα η τρόικα τον εμποδίζει να επενδύσει στην ανάπτυξη.
Όταν η ΕΕ, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ μιλούν για μια οικονομική πολιτική προσανατολισμένη στην ανάπτυξη ως απάντηση στα πρόσφατα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών που είχαν έντονο αντιμνημονιακό χαρακτήρα, εμμένουν και στην ταυτόχρονη εφαρμογή της υπάρχουσας πολιτικής λιτότητας. Αυτή η «συνταγή» λιτότητας-ανάπτυξης αντιπροσωπεύει τη νέα αυστηρή οικονομική και δημοσιονομική πολιτική λιτότητας – ένας νέος ορίζοντας στην οικονομική ανοησία. Οι ηγέτες των κρατών της βόρειας ευρωζώνης έχουν την εντύπωση ότι όλα τα κράτη-μέλη της μπορούν να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά στα πρότυπα της γερμανικής οικονομίας, που στηρίζεται στις εξαγωγές της. Όμως, τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Γερμανίας που συνεισφέρουν στη βελτίωση των στοιχείων εμπορικού ισοζυγίου της ευρωζώνης εξαρτώνται από την επιδείνωση των εμπορικών ισοζυγίων άλλων χωρών.
Παραμένει αδιευκρίνιστο γιατί δεν υπάρχει εμφανής διάθεση να εκτιμηθούν σωστά όλες οι επιλογές που έχει η Ελλάδα. Η χώρα σίγουρα μπορεί να παραμείνει στην ευρωζώνη με ένα αναθεωρημένο σχέδιο διάσωσης. Ο κάθε λογικός άνθρωπος θα μπορούσε να πειστεί γι'Α αυτό αν είχε στα χέρια του σοβαρές εναλλακτικές προτάσεις. Σήμερα, πλέον, όλοι στην ΕΕ αναγνωρίζουν τη σκληρότητα των δημοσιονομικών μέτρων και την άνιση κατανομή και επιβάρυνσή τους στον ελληνικό λαό. Πολλές είναι οι προτάσεις που έχουν, κατά καιρούς, κατατεθεί από σοβαρούς οικονομολόγους, χωρίς, όμως, να έχουν γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Ακόμα και η πρόταση του Μανόλη Γλέζου να χρησιμοποιηθούν οι καταθέσεις ως δάνεια προς την κυβέρνηση, που μπορεί να ακούγεται αφελής και που προκάλεσε τόσους αρνητικούς σχολιασμούς στο εσωτερικό της χώρας, είναι μια πρόταση που έχουν ασπαστεί αρκετοί γνωστοί συντηρητικοί οικονομολόγοι – για παράδειγμα ο καθηγητής Οικονομικών του Χάρβαρντ Φελντστάιν την έχει προτείνει για την Ισπανία. Μπορούμε συνεπώς να ελπίζουμε ότι υπάρχει χρόνος να αποφευχθεί το σενάριο της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ.
Το σενάριο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ
Μόνο όταν εξαντληθούν όλες οι επιλογές, η πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ θα αποτελέσει τη μοναδική λύση. Αυτό το σενάριο μπορεί να φαίνεται τρομακτικό αλλά θα πρέπει να γίνει διαχειρίσιμο, χωρίς να παραβλέπονται τα ανυποχώρητα εμπόδια. Μία έξοδος από το ευρώ θα συνοδευτεί από εξαιρετικά σημαντικές προκλήσεις. Θα γίνουμε μάρτυρες των συνεπειών μιας δυσλειτουργικής οικονομίας και μιας κοινωνίας με επιδρομές στις τράπεζες, θα οδηγηθούμε στην κρατικοποίηση των τραπεζών, στη βίαιη υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, στην άμεση άρνηση αποπληρωμής του δημόσιου χρέους και την αντεκδίκηση των δανειστών, στην αδυναμία πρόσβασης στις διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές για πολλά χρόνια και σε ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις. Μια οικονομία με υπανάπτυκτες βιομηχανικές υποδομές, όπως είναι η Ελλάδα, θα δεχόταν ισχυρό πλήγμα στις τιμές εισαγωγών και κυρίως του πετρελαίου, του φυσικού αερίου, του βιομηχανικού εξοπλισμού και άλλων απαραίτητων προϊόντων.
Η θετική πλευρά είναι ότι μία κυβέρνηση που θα έχει το δικό της νόμισμα θα είναι σε θέση να υλοποιήσει μεγάλα προγράμματα απασχόλησης έκτακτης ανάγκης, όπως αυτά που ήδη υπάρχουν για τον δημόσιο τομέα ή προγράμματα που στο παρελθόν ακολούθησαν άλλες χώρες – για παράδειγμα τα προγράμματα τύπου New Deal που εφάρμοσε η Νότια Κορέα κατά τη διάρκεια της ασιατικής κρίσης καθώς και αυτά που εφαρμόστηκαν σε κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ακόμα σημαντικότερες είναι οι δημόσιες επενδύσεις και η προώθηση της έρευνας στον αγροτικό τομέα, η παροχή τεχνικών υπηρεσιών σε χώρες εκτός ΕΕ κτλ. Επίσης, μπορεί να είναι ακόμα διαθέσιμα μερικά διαρθρωτικά κεφάλαια από την ΕΕ. Ωστόσο, απαραίτητη προϋπόθεση για να ακολουθήσει η χώρα το δρόμο της ανάπτυξης και της ευημερίας είναι μια ισχυρή ηγεσία με όραμα. Αλλά αυτό είναι κάτι που απουσιάζει έντονα από την Ελλάδα.
Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ δεν θα άφηνε ανεπηρέαστη την υπόλοιπη ευρωζώνη, ακόμη και αν η Ευρώπη είναι σε καλύτερη κατάσταση σήμερα να αντιμετωπίσει αυτό το ενδεχόμενο από ό,τι ήταν πριν από δύο χρόνια. Οι αγορές κινούνται με τη δική τους λογική. Επιπλέον, η Ελλάδα, αν και πραγματικά ιδιαίτερη περίπτωση, είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου. Η κατάρρευση του ευρώ δεν είναι αποκύημα φαντασίας. Η ευρωπαϊκή οικονομική και νομισματική ένωση έχει μεγάλες ατέλειες, που αν δεν διορθωθούν λίαν συντόμως (το γερμανικό δημοσιονομικό σύμφωνο επιταχύνει τις προοπτικές κατάρρευσης) η κατάσταση στην ευρωζώνη θα επιδεινώνεται διαρκώς, που σημαίνει ότι η αποχώρηση ενός μέλους της στη συγκεκριμένη φάση θα μπορούσε να ανοίξει τελικά τις πύλες της κολάσεως.
Του Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου. Ο Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου είναι πρόεδρος του Levy Economics Ιnstitute του Πανεπιστημιακού Κολεγίου Bard στη Νέα Υόρκη, εκτελεστικός αντιπρόεδρος και καθηγητής Οικονομικών στην έδρα «Jerome Levy» του Κολεγίου Board
http://www.express.gr/news/finance/607384oz_20120529607384.php3
_________________________________________________
ο Γλέζος δανείζεται από τον Φέλντσταϊν;
Μάλιστα, η καγκελάριος Μέρκελ είχε πει στα μέλη του κοινοβουλίου της το 2011 ότι δεν μπορούσε να αποκλείσει την πιθανότητα μιας χρεοκοπίας της Ελλάδας, αλλά προτιμούσε την επιβολή της λιτότητας από την ανακούφιση από το χρέος, ακόμα και αν η τακτική αυτή οδηγούσε στη χρεοκοπία! Μάλλον έτσι προέκυψαν και τα σενάρια που υπογραμμίζουν ότι τελικά η Γερμανία θα μπορούσε να ήταν το πρώτο έθνος που θα εγκατέλειπε την ευρωπαϊκή νομισματική ένωση επιλέγοντας ένα προληπτικό χτύπημα από παραχωρήσεις σε έθνη που θεωρεί δημοσιονομικά ανεύθυνα.
Η αναποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής προσαρμογής
Με άλλα λόγια, οι ηγέτες της Ευρώπης θεωρούσαν ότι η ανακούφιση του χρέους πρέπει να συνδέεται με τη λιτότητα που θα επιβάλλει πόνο μέσω της τιμωρίας. Είναι άκρως εντυπωσιακό το γεγονός ότι ακόμη και τη στιγμή που οι ηγέτες «συναρμολογούσαν» άλλο ένα πακέτο διάσωσης για την περιφέρεια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφιζε για να καθιερώσει ως αυτόματες διαδικασίες τις κυρώσεις σε χώρες που υπερβαίνουν τα κριτήρια του Μάαστριχτ για το χρέος και τα ελλείμματα. Ήταν ένας τρόπος να ξεπεραστούν οι γερμανικές ανησυχίες και να αποδειχτεί ότι η οικονομική διακυβέρνηση στην ευρωζώνη βελτιώνεται. Αλλά αυτή η κατάσταση είναι περισσότερο διασκεδαστική παρά διαφωτιστική αν αναλογιστεί κανείς ότι μόνο 4 από τα 27 έθνη της ΕΕ ικανοποιούν τα κριτήρια του Μάαστριχτ για τα ελλείμματα: η Σουηδία, η Φινλανδία, η Εσθονία και το Λουξεμβούργο. Ακόμη και η Γερμανία θα πρέπει να πληρώσει πρόστιμα! Αυτό είναι ιδιαίτερα ειρωνικό, καθώς η Γερμανία ήταν εκείνη που αρχικά χαλάρωσε τους κανόνες επειδή η αργή περίοδος ανάπτυξης που βίωνε την είχε αναγκάσει να υπερβαίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα τα κριτήρια του Μάαστριχτ για τα ελλείμματα και τα χρέη. Και είναι ακόμα πιο ειρωνικό ότι η χαλάρωση στους κανόνες είναι αυτή που επέτρεψε στην Ελλάδα να αυξήσει το επίπεδο της αναλογίας του χρέους προς το ΑΕΠ, και για το οποίο εδώ και δύο χρόνια η Γερμανία την τιμωρεί.
Πράγματι, η εικόνα που ήθελε εξαρχής να διαμορφώσει η Γερμανία για τους χρεώστες είναι μια εικόνα άσωτης κατανάλωσης που τροφοδοτείται από ανεξέλεγκτες κυβερνητικές δαπάνες των μεσογειακών λαών. Η μόνη λύση ήταν το σφίξιμο στα λουριά. Όπως το έθεσε ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε: «Ο κύριος λόγος για την έλλειψη ζήτησης είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης και ο κύριος λόγος για την έλλειψη εμπιστοσύνης είναι τα ελλείμματα και τα δημόσια χρέη που θεωρούνται ως μη βιώσιμα.... Δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε οικονομίες που απομοχλεύουν έχοντας κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες να πετούν —κυριολεκτικά— ακόμα περισσότερα χρήματα προς την κατεύθυνση του προβλήματος. Δεν μπορείτε να πολεμάτε τη φωτιά με τη φωτιά».
Μετά από δύο χρόνια σκληρών μέτρων λιτότητας, η Ελλάδα έχει σχεδόν καταρρεύσει και βρίσκεται με το ένα πόδι έξω από την ευρωζώνη, οι οικονομίες της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας έχουν υποστεί «σοκ» και βυθίζονται ακόμα βαθύτερα σε ύφεση, ενώ η Ισπανία και η Ιταλία εισέρχονται οριστικά σε βαθιά κρίση, που ουδείς γνωρίζει αν θα μπορέσουν να αποφύγουν τα χειρότερα. Οι περιπτώσεις των Ελλάδας, Ιρλανδίας και Πορτογαλίας αποδεικνύουν τη χρεοκοπία των σχεδίων διάσωσης.
Τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής επιβλήθηκαν αρχικά για να συνετίσουν τους «απείθαρχους» πολίτες της ευρωζώνης και δεύτερον και πιο σημαντικό για να καθησυχάσουν τις χρηματοοικονομικές αγορές. Και οι δύο στόχοι απέτυχαν παταγωδώς. Το φάρμακο της λιτότητας επιδείνωσε την κλινική κατάσταση του ασθενούς και οι αγορές, όπως έχει αποδειχτεί πολλές φορές, πορεύτηκαν στο δρόμο της δικής τους λογικής.
Ανάκαμψη με αξιοποίηση εργασίας - δημόσιων πόρων
Τελευταία, διάφοροι θεσμικοί παράγοντες της ΕΕ κάνουν λόγο για ανάπτυξη, με ιδιαίτερη αναφορά στην περίπτωση του ετοιμοθάνατου ασθενούς, της Ελλάδας. Αλλά δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη πρόταση ή στρατηγική για το πώς θα μπορούσε να προκύψει ανάκαμψη σε μια χώρα όπως η Ελλάδα με τις συνθήκες τις οποίες επικρατούν, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας.
Αρχικά, η ΕΕ φαίνεται να αγνοεί το γεγονός ότι οικονομική ανάπτυξη εξαρτάται από τη δημόσια πολιτική που στόχο έχει τη σωστή εκμετάλλευση των συντελεστών παραγωγής που είναι άμεσα διαθέσιμοι, δηλαδή της εργασίας και του κεφαλαίου. Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη επάρκεια όσον αφορά το συντελεστή εργασία, αλλά έλλειψη κεφαλαίου τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Θα χρειαστεί αρκετός καιρός πριν η οικονομία γίνει πιο ελκυστική σε ιδιωτικές επενδύσεις, πριν οι αγορές προσφέρουν επαρκή ρευστότητα και πριν ο ιδιωτικός τομέας ανακτήσει την εμπιστοσύνη του απέναντι στην πορεία οικονομικής σταθεροποίησης της χώρας. Ωστόσο, ο δρόμος για την υλοποίηση των παραπάνω είναι μακρύς, και επομένως, η ευθύνη βαραίνει τον δημόσιο τομέα, που είναι αυτός που πρέπει να προχωρήσει σε επενδύσεις σε νευραλγικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας. Όμως ο δημόσιος τομέας βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και στην πραγματικότητα η τρόικα τον εμποδίζει να επενδύσει στην ανάπτυξη.
Όταν η ΕΕ, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ μιλούν για μια οικονομική πολιτική προσανατολισμένη στην ανάπτυξη ως απάντηση στα πρόσφατα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών που είχαν έντονο αντιμνημονιακό χαρακτήρα, εμμένουν και στην ταυτόχρονη εφαρμογή της υπάρχουσας πολιτικής λιτότητας. Αυτή η «συνταγή» λιτότητας-ανάπτυξης αντιπροσωπεύει τη νέα αυστηρή οικονομική και δημοσιονομική πολιτική λιτότητας – ένας νέος ορίζοντας στην οικονομική ανοησία. Οι ηγέτες των κρατών της βόρειας ευρωζώνης έχουν την εντύπωση ότι όλα τα κράτη-μέλη της μπορούν να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά στα πρότυπα της γερμανικής οικονομίας, που στηρίζεται στις εξαγωγές της. Όμως, τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Γερμανίας που συνεισφέρουν στη βελτίωση των στοιχείων εμπορικού ισοζυγίου της ευρωζώνης εξαρτώνται από την επιδείνωση των εμπορικών ισοζυγίων άλλων χωρών.
Παραμένει αδιευκρίνιστο γιατί δεν υπάρχει εμφανής διάθεση να εκτιμηθούν σωστά όλες οι επιλογές που έχει η Ελλάδα. Η χώρα σίγουρα μπορεί να παραμείνει στην ευρωζώνη με ένα αναθεωρημένο σχέδιο διάσωσης. Ο κάθε λογικός άνθρωπος θα μπορούσε να πειστεί γι'Α αυτό αν είχε στα χέρια του σοβαρές εναλλακτικές προτάσεις. Σήμερα, πλέον, όλοι στην ΕΕ αναγνωρίζουν τη σκληρότητα των δημοσιονομικών μέτρων και την άνιση κατανομή και επιβάρυνσή τους στον ελληνικό λαό. Πολλές είναι οι προτάσεις που έχουν, κατά καιρούς, κατατεθεί από σοβαρούς οικονομολόγους, χωρίς, όμως, να έχουν γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Ακόμα και η πρόταση του Μανόλη Γλέζου να χρησιμοποιηθούν οι καταθέσεις ως δάνεια προς την κυβέρνηση, που μπορεί να ακούγεται αφελής και που προκάλεσε τόσους αρνητικούς σχολιασμούς στο εσωτερικό της χώρας, είναι μια πρόταση που έχουν ασπαστεί αρκετοί γνωστοί συντηρητικοί οικονομολόγοι – για παράδειγμα ο καθηγητής Οικονομικών του Χάρβαρντ Φελντστάιν την έχει προτείνει για την Ισπανία. Μπορούμε συνεπώς να ελπίζουμε ότι υπάρχει χρόνος να αποφευχθεί το σενάριο της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ.
Το σενάριο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ
Μόνο όταν εξαντληθούν όλες οι επιλογές, η πιθανότητα εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ θα αποτελέσει τη μοναδική λύση. Αυτό το σενάριο μπορεί να φαίνεται τρομακτικό αλλά θα πρέπει να γίνει διαχειρίσιμο, χωρίς να παραβλέπονται τα ανυποχώρητα εμπόδια. Μία έξοδος από το ευρώ θα συνοδευτεί από εξαιρετικά σημαντικές προκλήσεις. Θα γίνουμε μάρτυρες των συνεπειών μιας δυσλειτουργικής οικονομίας και μιας κοινωνίας με επιδρομές στις τράπεζες, θα οδηγηθούμε στην κρατικοποίηση των τραπεζών, στη βίαιη υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, στην άμεση άρνηση αποπληρωμής του δημόσιου χρέους και την αντεκδίκηση των δανειστών, στην αδυναμία πρόσβασης στις διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές για πολλά χρόνια και σε ισχυρές πληθωριστικές πιέσεις. Μια οικονομία με υπανάπτυκτες βιομηχανικές υποδομές, όπως είναι η Ελλάδα, θα δεχόταν ισχυρό πλήγμα στις τιμές εισαγωγών και κυρίως του πετρελαίου, του φυσικού αερίου, του βιομηχανικού εξοπλισμού και άλλων απαραίτητων προϊόντων.
Η θετική πλευρά είναι ότι μία κυβέρνηση που θα έχει το δικό της νόμισμα θα είναι σε θέση να υλοποιήσει μεγάλα προγράμματα απασχόλησης έκτακτης ανάγκης, όπως αυτά που ήδη υπάρχουν για τον δημόσιο τομέα ή προγράμματα που στο παρελθόν ακολούθησαν άλλες χώρες – για παράδειγμα τα προγράμματα τύπου New Deal που εφάρμοσε η Νότια Κορέα κατά τη διάρκεια της ασιατικής κρίσης καθώς και αυτά που εφαρμόστηκαν σε κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ακόμα σημαντικότερες είναι οι δημόσιες επενδύσεις και η προώθηση της έρευνας στον αγροτικό τομέα, η παροχή τεχνικών υπηρεσιών σε χώρες εκτός ΕΕ κτλ. Επίσης, μπορεί να είναι ακόμα διαθέσιμα μερικά διαρθρωτικά κεφάλαια από την ΕΕ. Ωστόσο, απαραίτητη προϋπόθεση για να ακολουθήσει η χώρα το δρόμο της ανάπτυξης και της ευημερίας είναι μια ισχυρή ηγεσία με όραμα. Αλλά αυτό είναι κάτι που απουσιάζει έντονα από την Ελλάδα.
Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ δεν θα άφηνε ανεπηρέαστη την υπόλοιπη ευρωζώνη, ακόμη και αν η Ευρώπη είναι σε καλύτερη κατάσταση σήμερα να αντιμετωπίσει αυτό το ενδεχόμενο από ό,τι ήταν πριν από δύο χρόνια. Οι αγορές κινούνται με τη δική τους λογική. Επιπλέον, η Ελλάδα, αν και πραγματικά ιδιαίτερη περίπτωση, είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου. Η κατάρρευση του ευρώ δεν είναι αποκύημα φαντασίας. Η ευρωπαϊκή οικονομική και νομισματική ένωση έχει μεγάλες ατέλειες, που αν δεν διορθωθούν λίαν συντόμως (το γερμανικό δημοσιονομικό σύμφωνο επιταχύνει τις προοπτικές κατάρρευσης) η κατάσταση στην ευρωζώνη θα επιδεινώνεται διαρκώς, που σημαίνει ότι η αποχώρηση ενός μέλους της στη συγκεκριμένη φάση θα μπορούσε να ανοίξει τελικά τις πύλες της κολάσεως.
Του Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου. Ο Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου είναι πρόεδρος του Levy Economics Ιnstitute του Πανεπιστημιακού Κολεγίου Bard στη Νέα Υόρκη, εκτελεστικός αντιπρόεδρος και καθηγητής Οικονομικών στην έδρα «Jerome Levy» του Κολεγίου Board
http://www.express.gr/news/finance/607384oz_20120529607384.php3
_________________________________________________
ο Γλέζος δανείζεται από τον Φέλντσταϊν;
No comments:
Post a Comment