Το πρώην ανατολικό μπλόκ σημαίνει συναγερμό στον πυρήνα της ΕΕ

Στα νοτιοανατολικά εδάφη της ΕΕ, έχουν ήδη αρχίσει να εκπέμπονται έντονα σήματα κινδύνου. Η υπόλοιπη Ευρώπη οφείλει να δώσει προσοχή.

Η ανατροπή της κυβέρνησης της Βουλγαρίας, μετά από τις διαδηλώσεις του περασμένου μήνα, θεωρήθηκε από ορισμένους παρατηρητές απλά ως μία ακόμα ένδειξη αντίδρασης ενάντια στη «λιτότητα». Ωστόσο, εάν την συμψηφίσουμε μαζί με την παρόμοια πτώση της ρουμανικής κυβέρνησης και τις αντίστοιχες διαταραχές του περασμένου έτους, και την προκλητική υιοθέτηση των συνταγματικών αλλαγών που έλαβε χώρα αυτή τη βδομάδα στην Ουγγαρία (που κάποιοι λένε ακόμα και ότι απειλεί τις δημοκρατικές αξίες), τότε θα συμπεράνουμε σίγουρα ότι αυτό που συμβαίνει είναι πολύ βαθύτερο.

Οι διαδηλώσεις στη Βουλγαρία, με τη συμμετοχή 300.000 ανθρώπων σε 25 πόλεις, ήταν οι μεγαλύτερες από το 1997 όταν οι διαμαρτυρίες είχαν πυροδοτηθεί από μία οικονομική κρίση, και από το 1989, όταν οι διαδηλώσεις σήμαναν το τέλος του κομμουνισμού. Ωστόσο, σε αντίθεση με τις προηγούμενες διαδηλώσεις, δεν καθοδηγούνταν από κόμματα της αντιπολίτευσης και δεν κυριαρχούνταν από φοιτητές.

Πρόκειται για μη κομματικές εξεγέρσεις, συχνά μεσήλικων πολιτικών, οι οποίες πυροδοτήθηκαν από τις ραγδαίες αυξήσεις στους λογαριασμούς θέρμανσης. Οι διαμαρτυρόμενοι φώναζαν «δε θέλουμε άλλα κόμματα» - και συνέχισαν τις πορείες τους για μέρες μετά την παραίτηση του Μπόικο Μπορίσοφ και της κυβέρνησής του. Έκαναν έκκληση για «Εθνοσυνέλευση» ώστε να αλλάξει το σύνταγμα και να δώσει μεγαλύτερη «φωνή» στους πολίτες.

Οι διαμαρτυρίες αυτές, δεν ήταν ακριβώς κατά της λιτότητας· η δημοσιονομική απόδοση της Βουλγαρίας είναι καταπληκτική για τα δεδομένα της ΕΕ, και η χώρα δεν έχει υποστεί την ίδια δραματική, δημοσιονομική σύσφιξη όπως κάποιες από τις γειτονικές της χώρες. Οι διαμαρτυρίες ήταν περισσότερο ενάντια της όλης πολιτικής ελίτ, και ενός «συστήματος» το οποίο απογοήτευσε τους Βούλγαρους οι οποίοι προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα με τους χαμηλότερους μισθούς της ΕΕ.

Υπάρχουν ομοιότητες με τους Ιταλούς υποστηρικτές του Κινήματος Πέντε Αστέρων του Γκρίλο, και με τη γενικότερη απογοήτευση με το status quo που επικρατεί σε ολόκληρη την περιφέρεια της ευρωζώνης. Αλλά υπάρχει και ένα επιπλέον στοιχείο στα μετα-κομμουνιστικά μέλη της ΕΕ όπως είναι η Βουλγαρία: μία απόρριψη της «μετάβασης» - των δύσκολων 20 χρόνων αναταραχών που πέρασαν για να μπουν στην ένωση.

«Η αρχική ιδέα ήταν ότι η μετάβαση θα ήταν επώδυνη, και ότι θα υποφέραμε. Αλλά τώρα θα έπρεπε να είχαμε φτάσει να ζούμε μία εντελώς διαφορετική ζωή. Θα ζούσαμε, αν όχι σαν τους Γερμανούς, τουλάχιστον σαν τους Έλληνες. Αυτό δε συνέβη ποτέ.» λέει ο Ιβάν Κράστεβ, πρόεδρος της δεξαμενής σκέψης «Centre for Liberal Strategies» στη Σόφια.

Οι Βούλγαροι θεώρησαν ότι για τις αυξήσεις στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειες -οι οποίες πυροδότησαν και τις διαδηλώσεις- έφταιγε η κακή διαχείριση των ιδιωτικοποιήσεων. Οι ιδιωτικοποιήσεις αυτές έδωσαν τα περιφερειακά μονοπώλια σε ξένους, οι οποίοι έχουν στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση και τις ρυθμιστικές αρχές.

Ωστόσο, όταν στα συνθήματά τους φώναζαν «μαφία», αναφέρονταν ευρύτερα στην ευνοιοκρατία της πολιτικής ελίτ, και στις διασυνδέσεις της με μεγιστάνες οι οποίοι έβγαλαν εκατομμύρια από τη μετάβαση και, σε ορισμένες περιπτώσεις, από το οργανωμένο έγκλημα. Ο κ. Κράστεβ υποστηρίζει ότι οι πολίτες πιστεύουν πως η κατάρρευση του κομμουνισμού κατέληξε να απελευθερώνει ουσιαστικά αυτές τις ομάδες και να τις βοηθά να πλουτίσουν –κάτι που δε συνέβη για τους απλούς ανθρώπους.

Μετά από πέντε χρόνια οικονομικής στασιμότητας, αυτά τα συναισθήματα εξαπλώνονται όλο και περισσότερο στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες οι οποίες παραμένουν οι φτωχότερες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενώ η Ρουμανία επέβαλε επώδυνα μέτρα λιτότητας το 2010, μετά από διάσωση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι διαδηλώσεις του Ιανουαρίου του 2012 που ανέτρεψαν την κεντροδεξιά κυβέρνηση ήταν επίσης ενάντια της ευνοιοκρατίας και της εκμετάλλευσης. Ο επόμενος πρωθυπουργός της Ρουμανίας συγκρούστηκε αργότερα με τον πρόεδρο σε μία διαμάχη που, για λίγο, απείλησε ακόμα και τη συνταγματική τάξη.

Οι επιπτώσεις της μετάβασης του Ουγγαρίας ήρθαν νωρίτερα, αφότου έγινε η πρώτη οικονομία της κεντρικής Ευρώπης που εισήλθε σε κρίση και που χρειάστηκε διάσωση από το ΔΝΤ, το 2008. Επιπλέον, σε αντίθεση με τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, όπου όλα τα κύρια πολιτικά κόμματα έχουν πληγεί από τον αντίκτυπο της μετάβασης, το κόμμα του Βίκτορ Ορμπάν, Φιντέζ, βγήκε κερδισμένο από τη δυσαρέσκεια του κόσμου.

Ρίχνοντας το φταίξιμο για τα δεινά της Ουγγαρίας στην κακή διοίκηση της χώρας από τους σοσιαλιστές –που περιγράφονται ως κομμουνιστές με διαφορετικό κουστούμι- και μιλώντας για την ολοκλήρωση της μετα-κομμουνιστικής μετάβασης, η οποία είχε σταματήσει κατά τη διάρκεια εξουσίας των σοσιαλιστικών κυβερνήσεων από το 2002, το κεντροδεξιό Φιντέζ κέρδισε τα δύο τρίτα της πλειοψηφίας στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2010.

Ωστόσο, μεγάλο μέρος της αγαπημένης θεματολογίας του κ. Ορμπάν –περί αμφιβόλων ιδιωτικοποιήσεων, ξένων επιχειρήσεων που κερδοσκοπούσαν εις βάρος των Ούγγρων, και περί παρέμβασης των Βρυξελλών- μοιάζει αρκετά με τα συνθήματα που ακούστηκαν από του Ρουμάνους και τους Βουλγάρους διαδηλωτές.

Η απάντηση από πλευράς της ΕΕ, ήταν η αναζήτηση μεγαλύτερου «ραβδιού» για την αντιμετώπιση της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης από τα κράτη μέλη. Την περασμένη βδομάδα, τέσσερις χώρες με επικεφαλής τη Γερμανία κάλεσαν την ΕΕ να βρει νέους τρόπους ώστε να αντιμετωπίσει τις χώρες που παραβιάζουν τις «θεμελιώδεις αξίες» της, όπως το πάγωμα των κοινοτικών κεφαλαίων.

Ωστόσο, ο κ. Κράστεβ υποστηρίζει ότι τα υπόλοιπα μέλη της ΕΕ πρέπει να κάνουν μεγαλύτερη προσπάθεια για να κατανοήσουν τι ακριβώς συμβαίνει στις πρώην κουμμουνιστικές χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Πρέπει να συνεργαστούν στενότερα στη θεμελίωση μακροπρόθεσμων θεσμών με αυτές τις χώρες.

Αν δεν υπάρξει στενότερη συνεργασία, τότε ο κίνδυνος της οπισθοδρόμησης θα συνεχίσει να εξαπλώνεται. Ο κίνδυνος αυτός δεν αφορά μόνο τα πρώην κομμουνιστικά μέλη της ΕΕ, αλλά και αυτά που, όπως τα κράτη της πρώην Γιουγκοσλαβίας, δεν έχουν ακόμα ενταχθεί –αλλά στα οποία η προοπτική ενδεχόμενης ένταξης θεωρείται εδώ και καιρό ως η καλύτερη εγγύηση σταθερότητας.


http://www.sofokleous10.gr/portal2/toprotothema/toprotothema/2013-03-14-22-18-00-2013031491317/