Τι προκαλεί το ισχυρό "τσουνάμι"

Η απειλή μιας μακρόσυρτης ύφεσης είναι ο κοινός παρανομαστής του πανικού που τσακίζει τις αγορές σε Δύση και Ανατολή.
Η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ από τα τέλη της δεκαετίας του ΄90 προσπάθησε να αποτρέψει το ξέσπασμα μιας μεγάλης οικονομικής κρίσης πλημμυρίζοντας την αμερικάνικη και την παγκόσμια οικονομία με φθηνές πιστώσεις.
Η στασιμότητα ή η συρρίκνωση των πραγματικών εισοδημάτων οδήγησε στην ενθάρρυνση του δανεισμού για να στηριχθεί η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες (καταναλωτών και επιχειρήσεων). Αλλά το σπάσιμο της κερδοσκοπικής φούσκας που είχε δημιουργηθεί, με κέντρο την αγορά στέγης, πυροδότησε την απαρχή του χρηματοπιστωτικής ασφυξίας τον Αύγουστο του 2007 φέρνοντας ξανά την ύφεση στο προσκήνιο.
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες σεισμικές καταρρεύσεις της νεοφιλελεύθερης εποχής (Μεξικό 1994, ΝA 1997, Ρωσία 1998, Αργεντινή 2001) η τωρινή ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, την καρδιά του συστήματος.
Εκθεση της Citi δείχνει ότι "οι αποτιμήσεις των μετοχών παγκοσμίως φτάνουν στα επίπεδα της μεγάλης ύφεσης του 1930 ή της παρατεταμένης ύφεσης του 1990 στην Ιαπωνίας... Με τρέχον p/e (σχέση τιμής προς κέρδη ανά μετοχή) στο 10 και μέσο μακροπρόσθεσμο όρο στο 17, σημαίνει ότι προεξοφλείται πτώση 40% στα κέρδη. Εάν συνυπολογιστεί η πτώση 9% που έχουμε δει ήδη τότε από τα υψηλά στα χαμηλά η πτώση των κερδών στη τρέχουσα ύφεση θα φτάσει το 50%"!
4 συνιστώσες
Τέσσερις συνδυαστικοί παράγοντες φέρνουν τον κόσμο αντιμέτωπο με μια σοβαρή οικονομική κρίση που κανείς δεν ξέρει πως θα εξελιχθεί ακόμη.
1. Τα επιτόκια οδηγούνται υπό το μηδέν, οι κυβερνήσεις ρίχνουν κρατικό χρήμα για να σώσουν τις τράπεζες, αλλά το αποτέλεσμα συνεχίζει να είναι «μηδέν εις το πηλίκον».
Πολλοί συγκρίνουν την κατάσταση με τη μακρόχρονη ύφεση της Ιαπωνίας στις αρχές του ’90 που κράτησε σχεδόν 16 χρόνια. Κι άλλοι με τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930 που τελείωσε με τον πόλεμο για να επιστρέψει τις τιμές των μετοχών στα προηγούμενα επίπεδα 20 χρόνια μετά, τη δεκαετία του 1950.
2. Τα hedge funds ξεπουλάνε μαζικά καθώς κλείνουν βιβλία τέλος Οκτωβρίου χάνοντας ήδη 88 δισ. δολ. μέσα σε ένα μήνα. Οι αναδυόμενες πλήττονται από μαζικές εκροές που τσακίζουν τα νομίσματά τους, απειλώντας με νομισματική κρίση α λα 1997-98 πολλές χώρες.
Έτσι και στο ΧΑ τα hedge funds είτε κλείνουν ανοικτές θέσεις και θέλουν ρευστότητα για να αποζημιώσουν πελάτες τους είτε επιζητούν τη ρευστότητα για να στηρίξουν τις ίδιες τις εταιρείες τους. Τo πλέον ανησυχητικό για την πτώση είναι ότι ξεκινούν ρευστοποιήσεις και από pension funds (συνταξιοδοτικά ταμεία) του εξωτερικού.
3. Οι τράπεζες που έμπλεξαν με τα «τοξικά» πιστωτικά προϊόντα συνεχίζουν να διαγράφουν χρέη που φτάνουν ήδη στα 660 δισ. δολ. και κανείς δεν ξέρει πόσα είναι ακόμα με το ΔΝΤ να λέει για 1,4 τρισ. δολ.
Χωρίς να αφήνουν στο απυρόβλητο και τις υπόλοιπες τράπεζες που δεν ασχολήθηκαν με τα «τοξικά» προϊόντα. Αφού οι τοξίνες χτυπούν πλέον όλο τον οργανισμό, καθώς κι αυτές οι τράπεζες (που μπορεί να μην είχαν «χωθεί» στα πάσης φύσεων «δομημένα σοφιστικέ προϊόντα») συμμετείχαν με το παραπάνω στο χορό της πιστωτικής άνθισης, οδηγώντας το δανεισμό στα ύψη για να κινείται η κατανάλωση και να απορροφάται η υπερβάλλουσα παραγωγή σειράς πολυεθνικών (και μη) εταιρειών σε Δύση και Ανατολή.
Τώρα που τα πράγματα αλλάζουν, αλλάζουν και οι προηγούμενες σταθερές για όλους, αυτό σημαίνει άλλωστε παγκοσμιοποίηση.
4. Τώρα οι εταιρείες τρομάζουν μπροστά στην ύφεση στις κερδοφορίες, υποβαθμίζοντας μαζικά τους στόχους τους. Ανακαλύπτουν ότι το πιστωτικό τσουνάμι θα οδηγήσει σε κραχ την κατανάλωση (αφού η αγοραστική δύναμη από μόνη της δεν αρκεί) και κατ’ επέκταση σε ύφεση τις κερδοφορίες των εταιρειών, οι οποίες μοιραία οδηγούνται σε μείωση των μελλοντικών στόχων και σχεδίων, κόψιμο της παραγωγής και των επενδύσεων, περιορισμό λειτουργικού κόστους και κυρίως της απασχόλησης.

Κρίση στις κερδοφορίες
Η μακρόχρονη κρίση στις κερδοφορίες είναι η πραγματική αιτία της χρηματοπιστωτικής ασφυξίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι εταιρείες δεν εμφανίζουν κέρδη σε απόλυτα νούμερα, αλλά ως σύνολο παρατηρείται πτώση στο «ποσοστό απόδοσης ως προς τα επενδυόμενα κεφάλαια» (Return on Investment).
Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι αυτά τα ποσοστά των κερδών το ’80, το ’90, το 2000, ποτέ δεν έφτασαν τα επίπεδα της "χρυσής εποχής" του καπιταλισμού της δεκαετίας του 1950 και του 1960.
Ο οικονομολόγος Ρόμπερτ Μπέρνερ σε μελέτη παρατηρεί πως αυτά τα ποσοστά κέρδους το 2000-6 ήταν σχεδόν κατά 1/3 χαμηλότερα σε σχέση με το ’50 και το ’60 και κατά 18% χαμηλότερα σε σχέση με τις αρχές του ’70.

"Μαγειρέματα"
Ακόμα και στις κορυφές του 1997 το επίπεδο ανάπτυξης των ποσοστών κέρδους ήταν ελάχιστα υψηλότερο από τα επίπεδα λίγο πριν το ξεκίνημα της πρώτης μεταπολεμικής ύφεσης το 1973-74. Αρκετά μάλιστα από τα κέρδη είχαν αποκαλυφθεί ότι "μαγειρεύονταν" για να δικαιολογηθούν οι υψηλές αποτιμήσεις των μετοχών και να στηριχθεί η άνοδός μαζί με την αύξηση της αξίας των "stock options" για τους top managers.
Έρευνα του Ντέιβιντ Μπιάνκο της UBS το 2001 είχε αποκαλύψει ότι στο προηγούμενο "μπουμ" στα τέλη του 1990 τα κέρδη των εταιρειών του S&P 500 που ανακοινώνονταν ήταν 50% υψηλότερα από τα πραγματικά κέρδη.
Υπάρχουν σημάδια ότι αυτό γινόταν και τα τελευταία χρόνια 2003-2006. Ο οικονομολόγος Άντριου Σμίθερς εξετάζοντας τους λογαριασμούς «ταμιακών ροών» μιλάει για «στατιστικές ασυνέχειες» και για «φούσκες στις αξίες των ακινήτων που κατέχουν οι εταιρείες».

Τάση προς την ύφεση
Στη θεωρία η οικονομία μπορεί να λειτουργήσει φυσιολογικά εάν οτιδήποτε παράγεται μπορεί να πουληθεί. Αλλά όταν οι επιχειρήσεις μειώνουν τις πραγματικές επενδύσεις και οι καταναλωτές δεν μπορούν να απορροφήσουν ό,τι παράγεται καθώς περιορίζονται τα εισοδήματα, τότε η κρίση είναι γεγονός.
Δημιουργείται, δηλαδή, ένα δομικό χάσμα: Η υπερβάλλουσα ποσότητα δεν μπορεί να καλυφθεί όσο αυξάνεται το ποσοστό του συνολικού παραγόμενου εισοδήματος που κατευθύνεται στο κεφάλαιο σε σχέση με την εργασία.
Αυτό το δομικό κενό γεφυρώνεται, για κάποιο διάστημα, από τη χρηματιστηριακή κερδοσκοπία (τελευταία με τη φούσκα των πιστώσεων που έδωσε δάνεια για να κινηθεί η κατανάλωση), η οποία απορροφά μέρος της υπερβάλλουσας ρευστότητας (ιδιαίτερα των επιχειρήσεων που προτιμούν να «παίξουν» το ρευστό τους σε τίτλους για γρήγορα κέρδη).
Αλλά όταν η κερδοσκοπία ξεφουσκώνει, αποκαλύπτει απλώς ότι έκρυβε κάτω από το χαλί την τάση προς την ύφεση.
Το ίδιο είχε γίνει στη μεγάλη κρίση του 1930 και στο ιαπωνικό τσουνάμι του '90. Το ίδιο συνέβη μετά το κραχ των dotcom το 2000. Το ίδιο γίνεται τώρα, στη σκιά του τέλους της φούσκας στα ακίνητα και στις πιστώσεις.
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=12336&subid=2&tag=9424&pubid=3671136