Ελληνική υπόθεση 2009 - προτάσεις

Α.Το δίλημμα των ελλειμμάτων

Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ*

Τα περιθώρια άσκησης επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση της κρίσης είναι περιορισμένα. Θα ήταν ευκταίο η άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής να ήταν αντικυκλική, με πλεονάσματα ή μηδενικά ελλείμματα στις ανοδικές φάσεις του κύκλου ώστε να υπάρχουν περιθώρια ελλειμμάτων στις καθοδικές φάσεις, όπως η τωρινή. Δυστυχώς όμως δεν ήταν. Στο πλαίσιο αυτό, η αύξηση του συγχρηματοδοτούμενου από την Ε.Ε. Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος επηρεασμού της εγχώριας ζήτησης και άμβλυνσης των επιπτώσεων της κρίσης χωρίς ουσιαστική επίπτωση στο έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης, παράλληλα με μία προσωρινή αύξηση των επιδομάτων ανεργίας. Δεν είναι σκόπιμη, ούτε εφικτή, η αύξηση των λοιπών καταναλωτικών δημοσίων δαπανών και η δημιουργία κλίματος παροχών, αφού, όπως ήδη επισημάνθηκε, ενέχει τον κίνδυνο περαιτέρω διεύρυνσης των επιτοκιακών περιθωρίων δανεισμού (spreads) του ελληνικού δημοσίου και επομένως του κόστους του χρήματος στην Ελλάδα, με αρνητικές επιπτώσεις στις επενδύσεις και την κατανάλωση.
...

Το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν είναι εκτεθειμένο σε «τοξικά» περιουσιακά στοιχεία και η κεφαλαιακή του επάρκεια δεν κινδυνεύει από αυτά. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει σχετίζονται με τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ποιότητα των δανείων που έχει χορηγήσει, συμπεριλαμβανομένων και των συναλλαγματικών κινδύνων στις χώρες της Βαλκανικής. Αν όμως υλοποιηθούν κίνδυνοι πέραν του βασικού σεναρίου, τα ίδια κεφάλαια των ελληνικών τραπεζικών ομίλων κινδυνεύουν να απομειωθούν σημαντικά. Εάν οι ιδιώτες μέτοχοι δεν ανταποκριθούν, το δημόσιο θα πρέπει να συμμετάσχει ως «έσχατος μέτοχος», αποκτώντας, αναγκαστικά, τον προσωρινό έλεγχο του τραπεζικού συστήματος.

Το βασικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας σήμερα είναι τα ερωτήματα και η αβεβαιότητα που δημιουργούνται γύρω από τη βιωσιμότητα του τρέχοντος αναπτυξιακού και κοινωνικού προτύπου. Είναι σκόπιμο να αντιμετωπίσουμε την πρόσφατη κρίση ως ευκαιρία ανάλυσης των αδυναμιών του τρέχοντος αναπτυξιακού προτύπου και διατύπωσης ενός νέου μακροπρόθεσμου προγράμματος δημοσιονομικής, διαρθρωτικής και θεσμικής προσαρμογής, που θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη της διεθνούς οικονομικής κοινότητας στην ελληνική οικονομία.

* Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Επιστημονικός Διευθυντής ΙΟΒΕ

Β.Ωρα για ασύμμετρη δημοσιονομική προσαρμογή

Του Γιωργου Mπητρου *

Δυστυχώς, όλα όσα λέγαμε μερικοί τις τρεις τελευταίες δεκαετίες για τα ελλείμματα και το χρέος περιφρονήθηκαν και τώρα έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια δημοσιονομική κατάσταση εκτός ελέγχου, η οποία χειροτερεύει καθημερινά λόγω και της επιδεινούμενης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Προσωπικά έχω επιφυλάξεις αν αντιλαμβανόμαστε πώς από το «Η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες» καταλήξαμε στο «Η Ελλάδα ανήκει στους δανειστές της».

Οι πολίτες πρέπει να ξεχάσουμε τη δυνατότητα να βγούμε από το δημοσιονομικό αδιέξοδο με ήπιες προσαρμογές. Αποδείχθηκαν απατηλές, για δύο λόγους. Ανέβαλαν τις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ενώ, εξαιτίας της αβελτηρίας των πολιτικών διαχειριστών, η δημοσιονομική κατάσταση χειροτέρευσε δραματικά, αφού την ίδια περίοδο, πέρα από την οικονομική βοήθεια που λάβαμε από την Ευρωπαϊκή Ενωση, προστέθηκαν στο δημόσιο χρέος πάνω από 90 δισ. ευρώ, και μάλιστα υπό καθεστώς φθινόντων επιτοκίων και σχετικά ταχύρρυθμης οικονομικής ανάπτυξης. Συνεπώς, χρειάζεται μια πολιτική ασύμμετρης προσαρμογής με την έννοια ότι θα αφορά αποκλειστικά τη ραγδαία μείωση των δημόσιων δαπανών. Μια τέτοια πολιτική μπορεί να σχεδιαστεί με βάση κατευθύνσεις όπως οι παρακάτω:

1. Ολες οι δημόσιες δαπάνες είναι ελαστικές. Οι ισχυρισμοί περί ανελαστικότητας συγκεκριμένων δημόσιων δαπανών αποτελούν υποκρισίες των δύο μεγάλων κομμάτων για να εξασφαλίζουν την εναλλαγή τους στην εξουσία και αντιβαίνουν προς τα μακροχρόνια συμφέροντα της χώρας. Αντιθέτως όλες οι δαπάνες, περιλαμβανομένων και των μισθών και των συντάξεων των δημοσίων υπαλλήλων, είναι ελαστικές και πρέπει να επανεξεταστούν.

2. Ολα τα συλλογικά αγαθά όπως της παιδείας, της υγείας, της εσωτερικής ασφάλειας, της πυρόσβεσης, κ.λπ. διανέμονται με βάση την αρχή της επιλεκτικότητας. Αυτό σημαίνει ότι, πέραν όσων χαρακτηριστούν ως «μη έχοντες και κατέχοντες με βάση το συνολικό τους πλούτο», όλοι οι Ελληνες συμμετέχουν άμεσα στο κόστος των υπηρεσιών που απολαμβάνουν.

3. Για όλες τις δημόσιες δαπάνες στο πλαίσιο της άσκησης της οικονομικής πολιτικής, ισχύει η αρχή της υποκαταστασιμότητας. Αυτό σημαίνει ότι αν η κυβέρνηση αποφασίσει εκτάκτως να επιδοτήσει μια κατηγορία πολιτών, η δαπάνη θα πρέπει να αντισταθμιστεί με ισόποσες μειώσεις από άλλες χρήσεις.

4. Η υποχρέωση του κράτους προς όλα τα ασφαλιστικά ταμεία περιορίζεται στην εξασφάλιση ελάχιστης προνοιακής εγγυημένης σύνταξης. Για επιπλέον συντάξεις η ευθύνη μεταφέρεται στους ίδιους τους πολίτες.

5. Το Δημόσιο περιορίζεται στην άσκηση των δικαιωμάτων του ως βασικού μετόχου στις ΔΕΚΟ και ουδέν πέραν αυτού. Με άλλα λόγια, παύει να εγγυάται τα δάνειά τους και δεν αναμειγνύεται στην καθημερινή τους διαχείριση. Κάθε άλλη εποπτεία μεταφέρεται στις ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές.

Αν είναι αδύνατο να πεισθούμε ότι η μοναδική μας διέξοδος είναι να μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες, τότε βραχυχρόνια μεν θα οδηγηθούμε σε διεθνή επιτήρηση, μακροχρόνια δε σε περιθωριοποίηση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

* Ομότιμος καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΚΙ ΑΠΟ ΕΜΕΝΑ:
1. ΠΡΟΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ:
Μου αρέσει η έκφραση "αλλαγή του αναπτυξιακού και κοινωνικού προτύπου", δεν διάβασα όμως πως θα επιτευχθεί...
2. ΠΡΟΣ ΜΠΗΤΡΟ:
Εστιάζετε υπερβολικά στις δαπάνες...
Διαβάστε λίγο τι σημείωσε το ΓΛΚ ακόμα και στο χθεσινό απολογισμό του προϋπολογισμού 2008: οι δαπάνες κρατήθηκαν εκεί που προβλεπόταν, ΤΑ ΕΣΟΔΑ ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΑΝ!
Το πρόβλημα είναι πρόβλημα εσόδων!!!
Τα οποία είναι κυρίως φορολογίας, η οποία μειώθηκε τόσο για τους έχοντες μεγάλα εισοδήματα και ακίνητη περιουσία όσο και για τις επιχειρήσεις...