Η κρίση έχει ακόμη δρόμο

Οι τραπεζες θα χρειασθούν και νέες ενέσεις ρευστότητας, τονίζει στην «Κ» η βραβευμένη οικονομολόγος και καθηγήτρια του London Business School

Η κατάσταση στην οικονομία θα χειροτερέψει πριν βελτιωθεί, εκτιμά η βραβευμένη οικονομολόγος και καθηγήτρια του London Business School Ελεν Ρέι σε συνέντευξή της στην «Κ», προβλέποντας ότι οι τράπεζες θα χρειασθούν και νέες κρατικές ενισχύσεις. Η ίδια ωστόσο θεωρεί απίθανη τη διάλυση της Ευρωζώνης σε περίπτωση χρεοκοπίας κάποιας χώρας, καθώς εκτιμά ότι σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα είχε οικονομική λογική η έξοδος από το ευρώ. Αντίθετα, μάλιστα, εκτιμά ότι η κρίση αποτελεί ευκαιρία για τη μεγαλύτερη δημοσιονομική και πολιτική ενοποίηση της Ευρωζώνης. Κατά τη διάρκεια εκδήλωσης του ελληνικού συλλόγου αποφοίτων του London Business School (της «καλύτερης σχολής διοίκησης επιχειρήσεων του κόσμου», σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη κατάταξη των Financial Times), η κ. Ρέι περιέγραψε το οικονομικό τοπίο μετά την κρίση, προβλέποντας μεγαλύτερη συμμετοχή του κράτους στην οικονομική πολιτική και ενίσχυση του ρυθμιστικού πλαισίου, ενώ τάχθηκε υπέρ της έκδοσης κοινού ομολόγου για την Ευρωζώνη.
—Στην ομιλία σας εκτιμήσατε ότι η κρίση «νομιμοποιεί» τις κρατικές παρεμβάσεις. Πιστεύετε ότι η κρατική παρέμβαση ήρθε για να μείνει;
—Σε δύσκολους καιρούς όπως οι σημερινοί, τα κράτη έχουν καίριο ρόλο για την αποτροπή καταστροφικών εξελίξεων. Θα πρέπει λοιπόν να αναλάβουν πρωτοβουλίες ώστε να παραμείνουν οι βασικοί παίκτες στην παγκόσμια οικονομία. Θεωρώ ότι ο κρατικός παρεμβατισμός θα παραμείνει, καθώς πολλά δημόσια κεφάλαια έχουν ήδη πέσει στις τράπεζες. Εν μέσω της κρίσης, τα κράτη ήταν σε μάλλον αδύναμη διαπραγματευτική θέση, καθώς δεν είχαν άλλη επιλογή από το να στηρίξουν τα χρηματοπιστωτικά εκείνα ιδρύματα που ήταν υπερβολικά μεγάλα για να χρεοκοπήσουν. Οταν καίγεται το σπίτι σου, πρέπει να κάνεις κάτι. Τους ηθικούς κινδύνους τους σκέπτεσαι αργότερα. Χρησιμοποιήθηκαν, λοιπόν, πολλά χρήματα φορολογούμενων για τη στήριξη των τραπεζών και πιστεύω ότι τα κράτη θα θέλουν κάτι σε αντάλλαγμα στο μέλλον. Η κρίση ανέδειξε τα μεγάλα ρυθμιστικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης και των εποπτικών αρχών, αλλά και την αποτυχία της ιδεολογίας της αυτορύθμισης και των μεθόδων εκτίμησης του κινδύνου. Οι επιπτώσεις στο εποπτικό περιβάλλον, λοιπόν, θα έχουν μεγάλη διάρκεια. Αυτό που θα είναι παροδικό θα είναι οι εθνικοποιήσεις τραπεζών και η συμμετοχή του Δημοσίου στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών.
—Πιστεύετε ότι τα πράγματα στην οικονομία θα βελτιωθούν;
— Η κρίση μπορεί να ξεκίνησε από τον χρηματοπιστωτικό τομέα αλλά πλέον επηρεάζει την πραγματική οικονομία. Ολες οι μεγάλες οικονομίες είναι σε ύφεση, που σημαίνει ότι έχει υποχωρήσει το διεθνές εμπόριο. Είμαστε σε μία άσχημη κατάσταση, καθώς η ζήτηση είναι πολύ χαμηλή και δεν υπάρχουν νησίδες αντίστασης από κάποια ομάδα χωρών, αφού όλοι επηρεάζονται. Αυτό δημιουργεί δευτερογενείς επιπτώσεις, καθώς λόγω της πτώσης της ζήτησης πληθαίνουν τα επισφαλή δάνεια και το τραπεζικό σύστημα δέχεται ένα δεύτερο πλήγμα από τις χρεοκοπίες επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Δεν έχουμε, λοιπόν, τελειώσει ακόμη με την κρίση και πιθανώς να χρειασθεί μεγαλύτερη ενίσχυση του τραπεζικού κλάδου - ακόμη και νέες κεφαλαιοποιήσεις ή σε κάποιες περιπτώσεις εθνικοποιήσεις τραπεζών.
—Πώς αξιολογείτε την εκτόξευση των αποδόσεων για τα ομόλογα χωρών όπως η Ελλάδα;
— Σίγουρα υπάρχει πίεση στην αγορά ομολόγων της Ευρωζώνης. Πιστεύω ότι θα δούμε περισσότερη πίεση, πιθανώς μάλιστα να επεκταθεί σύντομα και στην αμερικανική αγορά ομολόγων, καθώς το 2009 θα υπάρξει μεγάλη προσφορά χρέους, που θα είναι δύσκολο να απορροφηθεί.
Οσο για την Ευρωζώνη, οι πιο αδύναμες οικονομίες βλέπουν το spread με τα γερμανικά ομόλογα να διευρύνεται, μία εξέλιξη που θεωρώ φυσιολογική καθώς αυτός είναι ο τρόπος των αγορών να επιβάλλουν δημοσιονομική πειθαρχία. Υπάρχει όμως ο κίνδυνος, αν αυτό εκτοξευθεί σε μη λογικά επίπεδα, να εξελιχθεί σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Στη χειρότερη περίπτωση, αν δεν μπορείς να χρηματοδότησεις το χρέος διότι κανείς δεν θέλει να αγοράσει τα ομόλογά σου, προκαλείται κρίση ρευστότητας, η οποία εξελίσσεται σε κρίση φερεγγυότητας και καταλήγει στη χρεοκοπία.
-—Στην περίπτωση χρεοκοπίας μίας χώρας του ευρώ, πιστεύετε ότι υπάρχει κίνδυνος για την Ευρωζώνη;
—Δεν μπορώ να καταλάβω τους λόγους που κάποιοι υποστηρίζουν ότι σε μία τέτοια περίπτωση θα διαλυθεί η Ευρωζώνη. Δεν πιστεύω ότι ισχύει αυτό. Από οικονομική άποψη, μάλιστα, αν μία χώρα χρεοκοπούσε θα ήταν πολύ καλύτερο να το κάνει εντός της Ευρωζώνης. Αν άφηνε το ευρώ, η αξία του χρέους θα αυξανόταν περαιτέρω, θα υπήρχε μαζική κρίση στο τραπεζικό σύστημα, ενώ τα όποια οφέλη από μία υποτίμηση του νομίσματος θα ήταν πρόσκαιρα. Κάτι τέτοιο συνέβη στην Ισλανδία και θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι αν η χώρα βρισκόταν στην Ευρωζώνη σίγουρα θα ήταν σε καλύτερη κατάσταση σήμερα.
Ούτε βέβαια θα ήταν προς το συμφέρον των υπόλοιπων χωρών να εξορίσουν μία χώρα που χρεοκοπεί, καθώς θα κινδύνευαν με μετάσταση της ασθένειας και σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Θα ήταν μεγάλο λάθος. Αντίθετα, η κρίση καλό θα ήταν να οδηγήσει σε μεγαλύτερη δημοσιονομική και πολιτική ενοποίηση στην Ευρωζώνη: Προκειμένου να είναι αποτελεσματική η απάντηση της Ευρωζώνης στην κρίση, χρειάζεται συντονισμός των δημοσιονομικών πακέτων στήριξης, μία κοινή εποπτική αρχή για τις μεγάλες διασυνοριακές τράπεζες, αλλά και η δυνατότητα πακέτων σωτηρίας για τα αδύναμα μέλη της Ευρωζώνης. Η μεγαλύτερη δημοσιονομική ενοποίηση θα μπορούσε να περιλαμβάνει την κοινή έκδοση κρατικών ομολόγων, ακόμη και έναν κοινό δημοσιονομικό «κουμπαρά».
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_1_01/02/2009_301678