Αλλαγή για λάθος αιτία, σε λάθος χρόνο (προστατευτισμός)

Της Λενας Τσιπουρη*

Οι ενδείξεις είναι σαφείς: με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αυξάνονται αυτόν τον καιρό οι προσπάθειες προστασίας της εγχώριας αγοράς σχεδόν παντού. Είναι μια αυτόματη «ψυχολογική» αντίδραση της οικονομικής πολιτικής να σώσει θέσεις εργασίας. Ή μια υποχώρηση της οικονομικής πολιτικής στην ψυχολογία των ψηφοφόρων. Στην Αμερική συζητούν δασμούς στα χαλυβουργικά. Στην Ευρώπη γίνεται χρήση των αμυντικών εργαλείων προστασίας που επιτρέπει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) ως αντίποινα. Η Ρωσία, που δεν είναι μέλος του ΠΟΕ, έχει πάρει τα περισσότερα προστατευτικά μέτρα. Πιθανολογείται, λοιπόν, μια χιονοστιβάδα παρεμβάσεων και αντιποίνων αντίστοιχη με αυτήν της δεκαετίας του ’70. Καλή ή κακή; Σωστή ή λάθος; Οι σπασμωδικές αντιδράσεις μάλλον υποδηλώνουν ότι δεν προστατεύεται η αγορά για να αυξήσει την παραγωγικότητά της και μετά να ενσωματωθεί στο διεθνές εμπόριο, αλλά μάλλον αποκλείεται για λόγους πανικού ή μακροοικονομικής ισορροπίας η εισαγωγή προϊόντων που παράγονται με πιο ανταγωνιστικές συνθήκες.

Πρόκειται, λοιπόν, για λανθασμένη αντίδραση. Eνα αυξανόμενο μέρος της παγκόσμιας κατανάλωσης οδηγείται σε χειρότερη κατανομή πόρων. Προσπαθώντας ο καθένας να σώσει τον εαυτό του, θίγει τον εταίρο του και αυτός που βρίσκεται επίσης σε κρίση ανταπαντά... Φαύλος κύκλος. Πιθανόν όμως θα συνεχιστεί, γιατί η ψυχολογία μετράει και ο ΠΟΕ δεν έχει αρκετή δύναμη. Και θα εξασθενήσει πάλι σταδιακά μαζί με τη βελτίωση της συγκυρίας.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι κάθε προστατευτισμός στις σημερινές συνθήκες πρέπει να καταδικαστεί δογματικά. Eνας από τους λόγους των προβλημάτων στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι οι διαφορετικές συνθήκες παραγωγής: η Κίνα, οι Ινδίες και άλλοι ανερχόμενοι εμπορικοί εταίροι είναι τόσο φθηνότεροι επειδή δεν έχουν κοινωνική προστασία. Με άλλα λόγια, η απελευθέρωση του εμπορίου θα τους οδηγήσει μακροχρόνια σε σύγκλιση, αλλά μέχρι τότε, για να διατηρήσουν ένα μέρος της παγκόσμιας παραγωγής, θα πρέπει να κάνουν παραχωρήσεις στο κοινωνικό τους μοντέλο (όπως ήδη κάνουν). Πόση παραγωγή θα διατηρήσουν και πόσες παραχωρήσεις θα κάνουν μέχρι να αυξηθεί η ευημερία, οι αμοιβές και η κοινωνική προστασία στους εμπορικούς τους εταίρους είναι θέμα διαχείρισης μιας ενδεχόμενης, ψύχραιμης, στοχευμένης και χρονικά περιορισμένης προστασίας. Μακροχρόνια όλοι θα αυξήσουν την ευημερία τους και θα κερδίσουν από τις ανταλλαγές (μακροχρόνια, όμως όλοι θα έχουμε πεθάνει, έλεγε ο Κέινς). Aρα το βασικό ερώτημα είναι τι θα γίνει στον δρόμο. Η οικονομική πολιτική θα προσδιορίσει τον χρόνο και θα κατανείμει τις θυσίες μέχρι να γίνουμε όλοι πλούσιοι και ίσοι! Σίγουρα η κρίση είναι για λάθος αιτία και η χρονική στιγμή για αποσπασματική αντιμετώπιση παραπέμπει σε πανικό. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το δόγμα είναι αλάθητο και δεν θα έπρεπε κάποια στιγμή να τεθεί επί τάπητος μια ευρύτερη συζήτηση για επιλεκτική προστασία. Για να βελτιωθούν οι προϋποθέσεις και να λειτουργήσουν τα οικονομικά μοντέλα.

*Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_2_14/02/2009_303430