Το κάλπικο θαύμα της «Κέλτικης Τίγρης» και η τραπεζική φούσκα της Ισλανδίας

Αν κάποια χώρα θεωρήθηκε υπόδειγμα του πώς μπορεί μια μικρή και φτωχή οικονομία να γνωρίσει αλματώδη ανάπτυξη, να αποτελέσει δηλαδή οικονομικό θαύμα, αυτή ήταν η «κέλτικη τίγρη», όπως αποκάλεσαν την Ιρλανδία οικονομολόγοι, κατ’ αναλογίαν των ασιατικών τίγρεων. Η πρώτη ηχηρή περίπτωση πτώχευσης ευρωπαϊκής χώρας που έκρουσε και τον κώδωνα του κινδύνου ήταν, πάντως, τον Οκτώβριο η Ισλανδία, που παρουσίαζε ομοιότητες με την Ιρλανδία χωρίς να είναι παρεμφερής από κάθε άποψη. Από την κρίση δεν έμεινε αλώβητο και το οικονομικό υπόδειγμα της Ανατολικής Ευρώπης, η Τσεχία.

Στην περίπτωση της Ιρλανδίας, η μεταστροφή της από φτωχή χώρα μεταναστών τη δεκαετία του ’60 σε ευημερούσα οικονομία που τα τελευταία χρόνια έφθασε να προσελκύει μετανάστες ήταν θεαματική. Ενώ ακόμη και στα μέσα της δεκαετίας του 1980 εμφάνιζε ανεργία 20% και το υψηλότερο κατά κεφαλήν δημόσιο χρέος στον κόσμο με το κατά κεφαλήν εισόδημά της μόλις στο 63% της γειτονικής της Βρετανίας, τη δεκαετία του 1990 οικονομικοί αναλυτές προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο «υπερθέρμανσης» της οικονομίας της, καθώς την περίοδο 1995-2002 ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν κατά μέσον όρο 8%. Το ιρλανδικό οικονομικό θαύμα βασίστηκε σε παραλλαγές του αγγλοσαξονικού μοντέλου ανάπτυξης, που προβλέπει συρρίκνωση του κράτους, χαμηλούς φόρους και πλήρη απελευθέρωση των αγορών, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς εργασίας με χαρακτηριστικό τους χαμηλούς μισθούς. Κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη διαδραμάτισαν οι πολιτικές που εφήρμοσε για να προσελκύσει επενδύσεις και έφεραν στη χώρα κολοσσούς, κυρίως του τομέα της υψηλής τεχνολογίας, όπως τις Dell, Apple, Microsoft και Intel. Ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές προειδοποιούσαν από τότε για τους κινδύνους που εγκυμονούσε η υπερβολική εξάρτηση από τις ξένες επενδύσεις.

Το πολυθρύλητο οικονομικό θαύμα ανήκει στο παρελθόν και η Ιρλανδία γνωρίζει μια πρωτόγνωρη επιβράδυνση, καθώς στοιχεία της ιρλανδικής στατιστικής υπηρεσίας φέρουν την οικονομία της να έχει συρρικνωθεί 7,5% το δ΄ τρίμηνο του 2008 και όλο το έτος 2,3%. Τα μεγαλύτερα θύματα της ύφεσης είναι η βιομηχανία αλλά και η αγορά στέγης, που από το 2006 αντιπροσώπευε το 15% του ιρλανδικού ΑΕΠ. Πρόσφατα στοιχεία φέρουν την αγορά νέων κατοικιών να συρρικνώνεται κατά 24%. Ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές θεωρούν τη φούσκα της αγοράς στέγης σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για την κατάρρευση της ιρλανδικής οικονομίας. Το 2006 στην Ιρλανδία, ο πληθυσμός της οποίας ανέρχεται μόλις σε 4,2 εκατ. άτομα, οικοδομήθηκαν 88.000 κατοικίες όταν στη Βρετανία των 60 εκατ. κατοίκων χτίστηκαν 150.000 κατοικίες.

Η «φούσκα» της αγοράς στέγης παρέσυρε μεγάλη μερίδα της ιρλανδικής μεσαίας τάξης και των χαμηλών εισοδημάτων να πάρουν δάνεια για να αποκτήσουν ακίνητα, προσβλέποντας στο εισόδημα που θα τους προσέφερε η ενοικίασή τους σε μετανάστες. Σήμερα στην Ιρλανδία υπάρχουν 350.000 κενές κατοικίες, πολλές από τις οποίες έχουν απλώς εγκαταλειφθεί γιατί πτώχευσαν οι εργολάβοι. Οι τιμές των κατοικιών αναμένεται να υποχωρήσουν συνολικά κατά 80%. Οι προβλέψεις για το τρέχον έτος, μελανές: αναμένεται ότι το 2009 η ιρλανδική οικονομία θα συρρικνωθεί 6,5% και το δημοσιονομικό έλλειμμα θα φτάσει στο 9,5%. Σε ό, τι αφορά την ανεργία, εγγίζει πλέον το 10%.

Η οικονομία της Ισλανδίας, αν και αρκετά μικρή, μόλις 20 δισ. δολαρίων, υπήρξε η πλέον υπερθερμαινόμενη από τις χώρες του ΟΟΣΑ. Από το 2003 η ιλιγγιώδης ανάπτυξη βασίστηκε σε εκτεταμένες επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, αλλά και σε ξένες επενδύσεις στην παραγωγή αλουμινίου. Το 2007 ήταν η τέταρτη πιο πλούσια χώρα στον κόσμο, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Το πρόβλημά της, όμως, ήταν η κυριολεκτικά ασύλληπτη φούσκα του τραπεζικού της τομέα: οι τράπεζες της Ισλανδίας δάνεισαν στο εξωτερικό ποσά ιλιγγιώδη, με αποτέλεσμα οι τοποθετήσεις τους στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα να είναι πολλαπλάσιες του μεγέθους της μικροσκοπικής αυτής οικονομίας. Ετσι, το τραπεζικό σύστημα της χώρας υφίστατο πιέσεις σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του 2008, ενώ παράλληλα έπρεπε να αντιμετωπίσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό, απότοκο της θεαματικής ανάπτυξης, και την κατάρρευση του ισλανδικού νομίσματος. Το φθινόπωρο χρεοκόπησαν οι σημαντικότερες τράπεζες της χώρας, με αποτέλεσμα να κηρύξει πτώχευση η κυβέρνηση, αφού πρώτα είχε καταφύγει στην κρατικοποίησή τους σε μια ύστατη προσπάθεια να αποτρέψει τον οικονομικό όλεθρο.

Σε ό, τι αφορά την Τσεχία, που τις τελευταίες ημέρες βρίσκεται στη δίνη μείζονος πολιτικής κρίσης, οφειλόμενης ασφαλώς στα οικονομικά της δεινά, φιλοδοξούσε μέχρι προσφάτως να εμφανίζεται ως η φωτεινή εξαίρεση ανάμεσα στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Δεν παρέλειπε, άλλωστε, να διαφοροποιεί εαυτόν διά στόματος της πολιτικής της ηγεσίας σε κάθε περίπτωση που εξετάζονταν τα οικονομικά προβλήματα των χωρών της περιοχής. Σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας εμφάνιζε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, που ακόμη και το 2007 υπερέβαιναν το 6%, ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της υπερέβαινε το 80% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Κι ενώ η χρηματοπιστωτική κρίση είχε ήδη αρχίσει να πλήττει την παγκόσμια οικονομία, η Τσεχία σημείωσε ανάπτυξη 4% στη διάρκεια του περασμένου έτους. Για φέτος, όμως, οι προβλέψεις μιλούν για συρρίκνωση 0,3%, ενώ η ανεργία έχει εκτιναχθεί στα ύψη.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_1_29/03/2009_309233