Η εισοδηματική ανισότητα στις ΗΠΑ και στη Βρετανία αυξάνεται ολοένα και περισσότερο από την έναρξη της δεκαετίας του ’80 μέχρι σήμερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σχεδόν σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο το 0,1% των Αμερικανών με τα υψηλότερα εισοδήματα κέρδιζε 20 φορές περισσότερα από ό, τι το 10% των φτωχότερν Αμερικανών. Αλλά μέσα σε μία μόνο γενιά οι αντίστοιχοι πλούσιοι κερδίζουν πλέον 77 φορές περισσότερα από τους αντίστοιχους φτωχούς (σύμφωνα με στοιχεία του 2006). Οσο το γενικό οικονομικό περιβάλλον χαρακτηριζόταν από θετική ανάπτυξη και ευημερία, οι κλήσεις για μέτρα κατά της εξισορρόπησης της εισοδηματικής διαφοράς έμεναν αναπάντητες. Είναι γενικότερα αποδεκτό από πολλούς στις αγγλοσαξονικές κοινωνίες, ότι η μεγαλύτερη ανισότητα των εισοδημάτων είναι το τίμημα για ένα οικονομικό σύστημα με αυξημένη επιχειρηματικότητα που ανταμείβει την επιτυχία.
Πλέον όμως, εν μέσω της μεγαλύτερης οικονομικής ύφεσης των τελευταίων 80 ετών, αρκετοί αναρωτιούνται μήπως η κατάσταση έχει ξεφύγει.
Ποιο είναι το κόστος και ποια τα οφέλη της αυστηρότερης φορολόγησης των υψηλότερων εισοδημάτων και πώς συγκρίνονται πρακτικά μεταξύ τους; Μήπως μπορούν οι εμπειρίες των κοινωνιών που ακολούθησαν διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης από αυτόν που ακολουθούν οι αγγλοσαξονικές χώρες να αποτελέσουν χρήσιμο οδηγό για το μέλλον; Αυτές οι ερωτήσεις σχετικά με το κόστος, τα οφέλη, το επίπεδο και το φάσμα της φορολόγησης είναι η ουσία του διαλόγου.
Βεβαίως δεν πρόκειται για καινούργια ερωτήματα, αλλά εξαιτίας του πολιτικο-οικονομικού συστήματος της εποχής η απήχησή τους έχει ανανεωθεί.
Από τη μια πλευρά, λοιπόν, έχουμε τον Τόμας Πίκετι, της Σχολής Οικονομικών του Παρισιού, που πιστεύει ότι υπάρχουν αρκετοί πολιτικοί, οικονομικοί και ιστορικοί λόγοι υπέρ της αυστηρότερης φορολόγησης των πλουσίων, ενώ, από την άλλη, ο Κρις Εντουαρντς, ο διευθυντής των σπουδών φορολογικής πολιτικής στο Cato Institute της Ουάσιγκτον, θεωρεί ότι η υψηλότερη φορολόγηση είναι γενικότερα επιβλαβής και ότι οι πλούσιοι ήδη πληρώνουν ένα δυσανάλογο ποσό.
Πιστεύω πως οι πλούσιοι πρέπει να καταβάλλουν υψηλότερους φόρους για τρεις λόγους. Ας υποθέσουμε πως εξετάζουμε την εισαγωγή ενός οριακού φορολογικού συντελεστή 80% σε όσα ετήσια εισοδήματα υπερβαίνουν το ένα εκατ. ευρώ και αφήνουμε αμετάβλητο το υπόλοιπο φορολογικό σύστημα. Πιστεύω πως μια τέτοια μεταρρύθμιση θα μπορούσε και θα έπρεπε να εφαρμοσθεί άμεσα σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία ή η Γερμανία. Δεν θέλω να είμαι υπερβολικά δογματικός σε ό, τι αφορά τα συγκεκριμένα ψηφία: ίσως να ήταν καλύτερος ένας οριακός συντελεστής 70% για εισοδήματα άνω των δύο εκατ. ευρώ ή 90% σε εισοδήματα άνω των 500.000 ευρώ. Ζητούμενο, όμως, είναι μια σημαντική αύξηση του ανώτερου συντελεστή φόρου εισοδήματος, που προς το παρόν βρίσκεται στο 40%, που θα αφορά τα πολύ, πολύ υψηλά εισοδήματα (τα οποία ανήκουν στο 0,5% του πληθυσμού).
Ο πρώτος λόγος είναι πολιτικής φύσης. Αν δεν εφαρμόσουμε τέτοιου είδους πολιτική, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να απαιτήσουν οι ψηφοφόροι πολύ πιο επιζήμιες πολιτικές που αντιστρατεύονται τη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς. Στο μέλλον, θα είναι πολύ πιο δύσκολο να εξηγήσουμε στην κοινή γνώμη γιατί πρέπει να διοχετεύσουμε δισ. δολάρια των φορολογουμένων σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και μεγάλες επιχειρήσεις, ενώ παράλληλα επιτρέπουμε σε ανώτατα στελέχη να εισπράττουν μισθούς εκατομμυρίων δολαρίων.
Στις ΗΠΑ, η μερίδα του εθνικού εισοδήματος που καταλήγει στο πλουσιότερο 1% του πληθυσμού έχει εκτιναχθεί από το κάτω του 9% του τέλους της δεκαετίας του 1970 σε περίπου 23% το 2006. Πρόκειται για το υψηλότερο επίπεδο συγκέντρωσης εισοδήματος που έχει καταγραφεί από τη θέσπιση του ομοσπονδιακού φόρου εισοδήματος το 1913 – με μοναδική εξαίρεση το 1928.
Η προσέγγιση αυτή είναι καταδικασμένη να αποτύχει γιατί μπορεί εύκολα να παραβιασθεί με τη δημιουργία ειδικών πακέτων αμοιβών και στο τέλος καταλήγει να προκαλεί μεγαλύτερες στρεβλώσεις από ένα φόρο που θα επιβαλλόταν σε όλα τα υψηλά εισοδήματα. Εξάλλου, η εντεινόμενη οργή της μεσαίας τάξης μπορεί να ενσπείρει γενικευμένες αντιδράσεις κατά της παγκοσμιοποίησης, αιτήματα για προστατευτισμό και όλα τα σχετικά. Η φορολογική κλιμάκωση είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί πιο δίκαιη αναδιανομή του κέρδους από την παγκοσμιοποίηση και τον ανταγωνισμό, με τις μικρότερες στρεβλώσεις.
Ο δεύτερος λόγος είναι οικονομικής φύσης. Η ιδέα ότι η υψηλή φορολογία στα υψηλά εισοδήματα θα προκαλέσει τεράστιες οικονομικές στρεβλώσεις είναι αμιγώς ιδεολογικής φύσης και βασίζεται σε μηδενικές ενδείξεις. Σύμφωνα με τα μοντέλα της προσφοράς εργασίας, η μείωση των φόρων σε όσους κερδίζουν ένα εκατ. δολάρια θα έχει ως αποτέλεσμα να εργάζονται πιο εντατικά και πιο αποτελεσματικά για να αυξήσουν την παραγωγή τους.
Είναι, ωστόσο, εξαιρετικά αφελές να πιστέψει κανείς πως το μοντέλο αυτό περιγράφει σωστά τον τρόπο με τον οποίο καθορίζεται η προσφορά εργασίας και το επίπεδο αποδοχών στα ανώτερα επίπεδα της αγοράς εργασίας. Καμία εμπειρική μελέτη δεν έχει ώς τώρα καταδείξει ότι η αύξηση των αμοιβών των στελεχών έχει ως αποτέλεσμα την αναβάθμιση της παραγωγικότητάς τους. Είναι, αντιθέτως, γνωστό ότι οι αμοιβές των υψηλόβαθμων στελεχών αυξάνονται συχνά εξαιτίας τυχαίων παραγόντων (π. χ. τα κέρδη που οφείλονται σε παράγοντες ανεξάρτητους από τη διαχειριστική ικανότητα, όπως οι συναλλαγματικές ισοτιμίες και οι τιμές στις διεθνείς αγορές).
Ο τρίτος λόγος είναι ιστορικής φύσης. Ορισμένοι παρατηρητές ίσως έχουν ξεχάσει πως ο πρόεδρος Ρούσβελτ θέσπισε οριακό φορολογικό συντελεστή ύψους 91% για τα ετήσια εισοδήματα που υπερέβαιναν τις 200.000 δολάρια εκείνης της εποχής (περί τα δύο εκατ. δολάρια με σύγχρονους όρους). Από το 1932 ώς το 1980, δηλαδή περί τον μισό αιώνα, ο ανώτερος οριακός συντελεστής ήταν της τάξης του 80,2%. Τι μας διδάσκει αυτό το ιστορικό γεγονός; Oτι δεν σκότωσε τον αμερικανικό καπιταλισμό. Φαίνεται πως δεν εμπόδισε την οικονομία της αγοράς να λειτουργήσει και να αναπτυχθεί. Στην πραγματικότητα, οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν αρκετά υψηλοί. Iσως είναι καιρός να ρίξουμε μια όχι ιδεολογικής φύσης ματιά στα υπέρ και τα κατά μιας υψηλής φορολογίας στα υψηλά εισοδήματα.
*O κ. Thomas Piketty είναι καθηγητής Oικονομικών στο Paris School of Economics.
Οι πλούσιοι δεν πρέπει να πληρώνουν υψηλότερους φόρους και οι κυβερνήσεις, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι κακοδιαχειρίζονται την πλειοψηφία των χρημάτων που τους δίνουμε, δεν χρειάζονται περισσότερα λεφτά. Επίσης, η φορολόγηση αποτελεί μεγάλο «απόβαρο» για την οικονομία, το οποίο μας καθιστά φτωχότερους.
Το γραφείο προϋπολογισμού του Κογκρέσου των ΗΠΑ (CBO), λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι ο πληθυσμός χωρίζεται σε πέντε φορολογικές κατηγορίες και αρχίζοντας από τη χαμηλότερη εισοδηματική ομάδα, υπολόγισε τη φορολογική τους επιβάρυνση ώς 4,3%, 9,9%, 14,2%, 17,4% και 25,5%. Aρα, από αυτά τα στοιχεία συμπεραίνετε ότι η πιο πλούσια εισοδηματικά ομάδα ήδη πληρώνει τους πενταπλάσιους φόρους απ’ ό, τι η φτωχότερη εισοδηματική ομάδα.
Δυστυχώς, ο πρόεδρος Ομπάμα αποφάσισε να αυξήσει τους φόρους στις δύο πλουσιότερες ομάδες, γεγονός που πιθανότατα θα μειώσει την παραγωγή και θα αυξήσει το επίπεδο αποφυγής των ανθρώπων με υψηλές ικανότητες. Αυτή η οικονομική καταστροφή από αυξημένους φόρους λέγεται «απώλειες από νεκρό φορτίο». Σε ένα κείμενο του Φελντστάιν, υπολογίζεται ότι η συγκεκριμένη απώλεια αντιστοιχεί σε 1,76 δολάριο για κάθε δολάριο που αυξάνεται ο φόρος. Αυτό σημαίνει ότι κάθε 1 δισ. δολαρίων νέων δημοσιονομικών δαπανών του Ομπάμα θα καταστρέφει περίπου 1,76 δισ. δολάρια στον ιδιωτικό τομέα.
Αρκετά με τα οικονομικά της φορολογίας, ας δούμε τι γίνεται με τα πολιτικά. Σύμφωνα με τη θέση του περιοδικού Economist, «η δυσαρέσκεια κατά της ανισότητας βρίσκει όλο και μεγαλύτερη απήχηση... κρίνεται όμως απαραίτητο να φορολογούνται οι πλούσιοι περισσότερο για να αγοραστεί η κοινωνική ειρήνη;». Αν αναλογιστεί κανείς ότι το 43% των νοικοκυριών των ΗΠΑ δεν πληρώνουν καθόλου ομοσπονδιακό εισοδηματικό φόρο, τότε αυτή η μεγάλη ομάδα που δεν κάνει τίποτα για να υποστηρίξει το μεγάλο βάρος του κράτους πρόνοιας δικαιούται να αντιτίθεται των πλουσίων, που αναλαμβάνουν όλο αυτό το βάρος; Τα στοιχεία του CBO δείχνουν ότι η πλουσιότερη από τις πέντε ομάδες των νοικοκυριών επωμίζεται το 69% όλου του κόστους της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
Στις ΗΠΑ, δεν είναι οι πλούσιοι και παραγωγικοί άνθρωποι που γίνονται αντιπαθείς, αλλά οι
διεφθαρμένοι πολιτικοί που κάνουν χάρες ή οι γραφειοκράτες που είδαμε μετά τον τυφώνα «Κατρίνα». Οι Αμερικανοί δεν θυμώνουν με τον Στίβεν Τζομπς για τις τεχνολογικές καινοτομίες του, αλλά θυμώνουν όταν ακούν ότι ο υπέρμαχος του περιβάλλοντος, Αλ Γκορ, ζει σε μία έπαυλη που καταναλώνει 15 φορές περισσότερο ρεύμα από το μέσο νοικοκυριό των ΗΠΑ. Είναι η υποκρισία, η απάτη και η διαφθορά που ο κόσμος αντιπαθεί και όχι η σκληρή δουλειά και τα υψηλά εισοδήματα.
Ο κυριότερος λόγος που δεν πρέπει να αυξηθεί η φορολογία των πλουσίων είναι ότι οι κυβερνήσεις είναι αρκετά μεγαλύτερες του ιδανικού μεγέθους τους. Oπως τονίζει ο Βίτο Τάνζι, ο πρώην οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, σε μελέτη του 2004, «όλες οι θεωρητικές εξηγήσεις των οικονομολόγων σχετικά με τον ρόλο του κράτους, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης βοήθειας των φτωχών, θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν με ένα πολύ μικρότερο ποσοστό δαπανών σε σχέση με το ΑΕΠ, απ’ ό, τι ισχύει στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες».
Αυτό που θέλει να τονίσει ο Τάνζι είναι ότι μεγαλύτερες κυβερνήσεις δεν συμβαδίζουν με καλύτερους δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης, όπως εκπαιδευτική επιτυχία και βρεφική θνησιμότητα.
Αυτοί είναι οι θεμελιώδεις λόγοι που δεν αποδίδουν σωστά οι μεγάλες κυβερνήσεις. Με την αύξηση των φόρων, οι πόροι μεταφέρονται από τις πιο αποτελεσματικές ιδιωτικές δραστηριότητες στις λιγότερο αποτελεσματικές κυβερνητικές δραστηριότητες. Ο ιδιωτικός τομέας είναι πιο αποτελεσματικός από την κυβέρνηση, αλλά έχει μηχανισμούς εκκαθάρισης λαθών και μεταφέρει τους πόρους σε υψηλότερης αξίας χρήσεις.
Οι νομοθέτες των κυβερνήσεων κάνουν το αντίθετο, διατηρούν αποτυχημένα προγράμματα επί πολλά χρόνια και οι πόροι κολλούν σε χρήσεις μικρότερης αξίας.
*Ο κ. Chris Edwards είναι διευθυντής Σπουδών Φορολογικής Πολιτικής στο Ινστιτούτο Cato
1. CATO = ΡΕΠΟΥΜΠΛΙΚΑΝΟΙ
2. ΕΙΜΑΙ ΜΑΚΡΑΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΡΟΥΣΒΕΛΤ
3. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΦΟΡΩΝ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΟΣΟΙ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΑΓΟΡΑΣ
No comments:
Post a Comment