Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι επίκειται το τέλος της οικονομικής συρρίκνωσης. Εργο του οικονομικού αναλυτή, όμως, είναι να προβλέπει ακόμη και όταν τα στοιχεία δεν του δείχνουν τι πρόκειται να συμβεί. Συνήθως οι αναλυτές δεν κατορθώνουν να προβλέψουν τα σημεία καμπής του επιχειρηματικού κύκλου και ο μόνος αξιόπιστος κανόνας που επαναλαμβάνεται είναι πως τις περιόδους βαθιάς ύφεσης ακολουθούν συνήθως περίοδοι ραγδαίας ανάκαμψης.
Στις περιόδους βαθιάς ύφεσης επικρατεί απαισιοδοξία καθώς επιδεινώνεται η κατάσταση. Η περίοδος ύφεσης τελειώνει όταν έχουν απορροφηθεί τα πλήγματα που την έχουν προκαλέσει και αρχίζει να λειτουργεί η φυσική διαδικασία της ανάκαμψης, συχνά υποβοηθούμενη από επεκτατικές οικονομικές πολιτικές. Νομίζω πως πλησιάζουμε αυτό το σημείο. Η τρέχουσα κρίση δεν μοιάζει με τις ήπιες κρίσεις των 1990 - 91 και 2001, αλλά με τις βαθύτερες κρίσεις της μεταπολεμικής περιόδου. Είναι λογικό, λοιπόν, να περιμένουμε πως η κρίση και η ανάκαμψη θα έχει το σχήμα V (ραγδαία ύφεση και ραγδαία ανάκαμψη). Η μεγάλη δέσμη μέτρων για την τόνωση της αμερικανικής οικονομίας που εγκρίθηκε τον Φεβρουάριο και οι προτάσεις που περιέχει ο προϋπολογισμός διασφαλίζουν πως οι κρατικές δαπάνες θα συνεισφέρουν στην ανάκαμψη. Ειδικότερα, οι κρατικές δαπάνες για αγορές αγαθών και υπηρεσιών αναμένεται να αυξηθούν κατά 4,7%. Επιπλέον, τα φορολογικά μέτρα θα τονώσουν την ιδιωτική κατανάλωση και τις ιδιωτικές επενδύσεις.
Ασφαλώς υπάρχουν και κίνδυνοι πέρα από την πιθανότητα να καθυστερήσει η ανάκαμψη λίγους μήνες. Δεν μπορούμε, όμως, να αποκλείουμε ως αισιόδοξη την προοπτική μιας ανάκαμψης ανάλογης εκείνων που ακολούθησαν τις μεταπολεμικές οικονομικές κρίσεις. Εκείνο που χρειάζεται είναι μια ισχυρότερη ανάκαμψη στις επενδύσεις και την ανέγερση κατοικιών. Σε ό, τι αφορά την πιθανότητα μιας κρίσης και ανάκαμψης σε σχήμα L, πολλοί μιλούν γι’ αυτήν αλλά λίγοι την έχουν δει.
Τουλάχιστον στη μεταπολεμική ιστορία των ΗΠΑ υπήρξε μόνον ένα επεισόδιο, την περίοδο 1945 - 46, όταν το ΑΕΠ σημείωσε πτώση 13% και έμεινε στάσιμο επί δύο χρόνια. Το επεισόδιο αυτό σηματοδοτούσε τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι δαπάνες κατακρημνίστηκαν, από το 40% του ΑΕΠ, κάτω του 10%.
Σε ό, τι αφορά τέλος τον ρόλο της νομισματικής πολιτικής στην προώθηση της ανάκαμψης, η Fed έχει καταφύγει σε επιθετικές πολιτικές. Χαλάρωσε τη νομισματική της πολιτική όσο είναι δυνατόν. Παράλληλα, χρησιμοποίησε τα περιουσιακά στοιχεία του ισολογισμού της για να αγοράσει στοιχεία ενεργητικού του ιδιωτικού τομέα ώστε να στηρίξει την αγορά. Με μια πολύ δραστήρια Fed, δεν βλέπω γιατί να αντιμετωπίσουν δυσκολία στη διάθεση πίστωσης οι φερέγγυοι δανειολήπτες. Είναι, άλλωστε, υπερβολική η πεποίθηση πως προϋπόθεση για την ανάκαμψη είναι να απομακρυνθούν όλα τα προβληματικά στοιχεία ενεργητικού από τις ισολογισμούς των τραπεζών. Η οικονομική ιστορία των ΗΠΑ καταδεικνύει πως μπορεί να προχωρήσει μια ανάκαμψη ακόμη και όταν δεν βρίσκονται σε άψογη κατάσταση όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Εν ολίγοις, η εμπειρία μάς διδάσκει πως έπειτα από μια βαθιά ύφεση ακολουθεί μια ραγδαία ανάκαμψη. Η τρέχουσα κρίση μπορεί να αποτελεί εξαίρεση, αλλά δεν έχουμε λόγο να υποθέτουμε κάτι τέτοιο.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Peterson.
1 comment:
Όλες οι αναλύσεις ωραίες αλλά εξακολουθώ να μη βλέπω να τονίζεται πουθενά το μεγάλο αγκάθι που μας κληρονόμησε η μακροχρόνια οικονομική επέκταση. Τα χρέη νοικοκυριών, επιχειρήσεων και πλέον κρατών του δυτικού κόσμου είναι σε πρωτοφανή ύψη ως ποσοστό των αποταμιεύσεων και του εισοδήματος.
Από που θα προέλθει η ζήτηση που θα τροφοδοτήσει την εκτίναξη της οικονομικής δραστηριότητας που πολλοί ονειρεύονται ότι θα πραγματοποιηθεί άμεσα, από τη στιγμή που η πιστωτική επέκταση δεν μπορεί να συνεχιστεί με δεδομένα τα παραπάνω?
Ισχυρά αυξανόμενη ζήτηση θα υπάρχει στην ανατολική Ασία μιας και οι εκεί καταναλωτές αυξάνουν σταδιακά το επίπεδο διαβίωσης τους (που είναι εξαιρετικά χαμηλό) και επιπλέον δεν έχουν χρέη. Ο δυτικός κόσμος όμως δεν μπορεί να τους προσφέρει προϊόντα αν δεν μειωθεί το κόστος εργασίας...
Από την άλλη ο πληθωρισμός που ορισμένοι πιστεύουν ότι είναι η λύση που έχει επιλεγεί για να υποτιμηθεί το χρέος έχει τεράστιο κόστος. Αφενώς το επίπεδο διαβίωσης θα μειωθεί αφού είναι απίθανο να δωθούν αυξήσεις μεγαλύτερες του πληθωρισμού στους εργαζόμενους και αφετέρου οι δανειστές του δυτικού κόσμου θα είναι ιδιαίτερα δυσαρεστημένοι αφού ο οφειλέτης τους, που θα έχει πληθωρίσει το χρήμα, θα τους επιστρέψει ουσιαστικά λιγότερα από αυτά που δανείστηκε. Το είδος των συγκρούσεων που θα προκύψει μέσα από μια τέτοια πρακτική είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ επικίνδυνο.
Sorry, για το μακρύ ποστ...
Post a Comment