Η ανασυγκρότηση των αγροτικών συνεταιρισμών της χώρας σε νέα βάση συνιστά σήμερα την κρισιμότερη ίσως μεταρρυθμιστική πρόκληση της αγροτικής μας πολιτικής. Οι οργανώσεις κάθε βαθμού έχουν ως επί το πλείστον χρεοκοπήσει ή φυτοζωούν, λειτουργώντας σαν προέκταση της κρατικής γραφειοκρατίας. Απουσιάζουν από τις αγορές, όπου οι αγρότες αντιμετωπίζουν μόνοι τους μεσάζοντες και καρτέλ.
Η χαμηλή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής γεωργίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό αφενός στο κατακερματισμένο, ιδιοκτησιακά και εδαφικά, παραγωγικό της υπόβαθρο και αφετέρου στην ελαττωματική της ενσωμάτωση στις εγχώριες και διεθνείς αγορές. Ο κατακερματισμός της παραγωγικής της βάσης συνιστά εμπόδιο στην ορθολογική οργάνωση της προσφοράς. Η χρησιμότητα των αγροτικών συνεταιρισμών έγκειται στη συλλογική αντιμετώπιση προβλημάτων που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν ούτε οι αγρότες σε ατομικό επίπεδο ούτε οι αγοραστές των προϊόντων τους. Η ένταξη των αγροτών στις αγορές γίνεται σήμερα, σε μεγάλο βαθμό, άναρχα, μέσω μεσαζόντων και μεσιτών. Το καθεστώς αυτό βλάπτει το εμπόριο, την εγχώρια βιομηχανία τροφίμων, τις γεωργικές εξαγωγές καθώς επίσης αγρότες και καταναλωτές. Από την άλλη μεριά, το μοντέλο κάθετης οργάνωσης και συμβολαιακής γεωργίας, που εφαρμόζουν οι μεγάλες βιομηχανίες γάλακτος απευθείας με τους αγρότες, πρόσφερε ορθολογισμό στο σύστημα, αλλά και ετεροβαρείς όρους εις βάρος των αγροτών και αμφιλεγόμενες πρακτικές σε σχέση με στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.
Στις μέρες μας, το συνεταιριστικό κίνημα της χώρας διέρχεται υπαρξιακή κρίση. Οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα λειτούργησαν ως εργαλεία της κρατικής αγροτικής πολιτικής πριν από την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, εξυπηρετώντας χάρη στη δικτύωσή τους τους αγρότες εκ του σύνεγγυς, απ’ άκρου εις άκρον της χώρας, στο πλαίσιο της προστατευόμενης εγχώριας αγοράς. Από την ένταξη και πέρα, η ΚΑΠ ανέλαβε τη στήριξη της ελληνικής γεωργίας. Ωστόσο οι εξαγωγικές της επιδόσεις στην κοινή αγορά της ΕΟΚ/Ε.Ε. παρέμειναν προβληματικές, με την εγχώρια αγορά να κατακλύζεται έκτοτε από εισαγόμενα προϊόντα των εταίρων μας. Οι συνεταιριστικές ηγεσίες και τα κόμματα εξουσίας συμπράττουν εδώ και χρόνια, καθιστώντας τις συνεταιριστικές οργανώσεις προέκταση της κρατικής γραφειοκρατίας, συχνά και θύματα των πελατειακών επιταγών της κρατικής εξουσίας. Οι συνεταιρισμοί της χώρας πέτυχαν να διαμορφώνουν τη βάση δεδομένων του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης των Επιδοτήσεων της ΚΑΠ. Το έργο ανατέθηκε χωρίς διεθνή διαγωνισμό. Το σύστημα πάσχει από τεχνική άποψη, είναι επιρρεπές σε σφάλματα, ευάλωτο σε αυθαιρεσίες. Κοστίζει μεγάλα πρόστιμα και απειλές της Κομισιόν για στάση πληρωμών.
Τα προβλήματα των αγροτικών συνεταιρισμών της χώρας εντοπίζονται κυρίως σε τέσσερα πεδία. Πρώτον, στις χαλαρές σχέσεις συνεταιρισμών με τα μέλη τους από άποψη δικαιωμάτων και υποχρεώσεων αμφότερων των πλευρών. Δεύτερον, στην αναγκαία κλαδική εξειδίκευση των οργανώσεων με κάθετες και οριζόντιες διασυνδέσεις που αποσκοπούν στην αξιοποίηση οικονομιών κλίμακας και αυξημένη διαπραγματευτική ισχύ στις αγορές. Τρίτον, στην ανάγκη ανάθεσης σε ικανά στελέχη τη διεύθυνση συνεταιρισμών επιχειρηματικού τύπου. Τέταρτον, στην ανάγκη να κοπεί ο ομφάλιος λώρος που συνδέει συνεταιρισμούς με την κρατική εξουσία.
Τα υποδείγματα σύγχρονων συνεταιρισμών επιχειρηματικού τύπου υπάρχουν στην Ε.Ε. Στηρίζονται θεσμικά και συχνά επενδυτικά από την ΚΑΠ. Ωστόσο στον τόπο μας η αναγκαία μεταρρύθμιση παραμένει στα αζήτητα.
* Οικονομολόγος. Διετέλεσε διευθυντής Αγροτικής Ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Γ.Γ. Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων στο Υπ. Γεωργίας
No comments:
Post a Comment