Oι ΗΠΑ καθυστέρησαν πολύ να διαγνώσουν τα αίτια της κρίσης και αποτυγχάνει κάθε προσπάθεια ενίσχυσης της ρευστότητας

International Herald Tribune

Υπάρχουν, πάντα, δύο όψεις του ιδίου νομίσματος.

Tα μακροπρόθεσμα επιτόκια, δηλαδή το κόστος δανεισμού, κυμαίνονται στα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας 50ετίας. Τα μακροπρόθεσμα επιτόκια βρίσκονται, παράλληλα, στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας 20ετίας.

Το 2008 ήταν το χειρότερο έτος που έχουν περάσει οι χρηματιστηριακές αγορές εδώ και επτά ολόκληρες δεκαετίες. Από τις δέκα συνεδριάσεις με τις υψηλότερες αποδόσεις στην ιστορία, οι έξι καταγράφηκαν μέσα στο 2008.

Ενας θρύλος της Γουόλ Στριτ που έγινε ήρωας, επιβάλλοντας τον σεβασμό στους επενδυτές από την ίδια τη Γουόλ Στριτ παραδέχεται, σήμερα, ότι καταχράστηκε 50 δισ. δολάρια από τη νεότερη γενιά αυτών των ευκολόπιστων ανθρώπων του κόσμου.

Οι οικονομολόγοι ανησυχούν για τον αποπληθωρισμό. Ανησυχούν, όμως, και για τον πληθωρισμό.

Η αμερικανική κυβέρνηση παρέχει πιστώσεις σε επιχειρήσεις που δεν έχουν τη δυνατότητα να δανειστούν από πουθενά αλλού. Οι εξωτερικοί παρατηρητές φοβούνται για ένα κύμα χρεοκοπιών λόγω της αδυναμίας των επιχειρήσεων να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

Το 2008 ήταν, με απλά λόγια, το έτος που σταμάτησε να λειτουργεί χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ολα τα παραπάνω εκθέτουν τις αντιθέσεις που έχουν ανακύψει από αυτήν την... παύση.

Ενα χρόνο πριν, δηλαδή το 2007, κανένας από τους παράγοντες ή τους ρυθμιστές της Γουόλ Στριτ δεν είχαν υποψιαστεί τη σοβαρότητα της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Θεώρησαν ότι το βασικό πρόβλημα ήταν η ύφεση στον κλάδο των ακινήτων, η οποία προκλήθηκε από την κατάρρευση της αγοράς στεγαστικών δανείων που δόθηκαν σε δανειολήπτες με -πολύ- φτωχά πιστωτικά κριτήρια. Υπέθεσαν ότι η αγορά της τιτλοποίησης, δηλαδή της μετατροπής των πάσης φύσεως δανείων σε ομόλογα για τη μετέπειτα πώλησή τους, δεν θα σταματούσε να λειτουργεί εάν η στεγαστική πίστη διατηρούνταν «εν ζωή» με τη βοήθεια κρατικών κεφαλαίων.

Το 2008, η Ουάσιγκτον κρατικοποίησε τις δύο εταιρείες χρηματοδότησης στεγαστικών δανείων Fannie Mae και Freddie Mac, όπως και τον ασφαλιστικό όμιλο American International Group. Διέσωσε την επενδυτική τράπεζα Bear Stearns. Επέτρεψε, όμως, την κατάρρευση της Lehman Brothers, ακροβατώντας μεταξύ φιλελευθερισμού και παρεμβατισμού, με αποτέλεσμα να τρομοκρατήσει τους επενδυτές και να τους τρέψει σε φυγή. Η μηχανή της τιτλοποίησης ακινητοποιήθηκε και οι τράπεζες δεν ήταν σε θέση να συνεχίσουν να εκτελούν τον ιστορικό ρόλο του πιστωτή που υπομονετικά περίμενε την αποπληρωμή των δανείων. Αντίθετα, οι τράπεζες δεν είχαν πλέον εμπιστοσύνη ούτε στις ίδιες τις δυνάμεις τους, έτσι όπως αντικατοπτρίζονταν από τους ισολογισμούς τους. Για ένα σεβαστό κομμάτι της οικονομίας, η κυβέρνηση εκτελεί σήμερα τον ρόλο του ύστατου δανειστή.

Κατά τη διάρκεια του 2008, η ομοσπονδιακή τράπεζα και το υπουργείο Οικονομικών δεν συνειδητοποίησαν ότι το τραπεζικό σύστημα ήταν αντιμέτωπο με μια κρίση φερεγγυότητας ή αξιοπιστίας και όχι ρευστότητας. Το συνειδητοποίησαν όταν η γάγγραινα είχε προχωρήσει σε επικίνδυνο σημείο. Κάθε προσπάθεια ενίσχυσης της ρευστότητας του συστήματος απεδείχθη αναποτελεσματική διότι κανένας δεν είχε εμπιστοσύνη στις αξίες που είχε αποκτήσει ένα ολόκληρο σύμπαν πιστωτικών παραγώγων και τιτλοποίησης δανείων.

«Καμία αγορά δεν γίνεται να λειτουργήσει φυσιολογικά εάν δεν υπάρχουν βασικές πληροφορίες για τη φερεγγυότητα των παικτών της» έγραψε ο Μισέλ Μπαρντό, οικονομολόγος του πανεπιστημίου Ράτγκερς.

Προ ενός έτους, η Κίνα και η Ινδία υποτίθεται ότι ήταν οι κινητήριες μηχανές της παγκόσμιας οικονομίας, με υψηλότερες ταχύτητες από τις ΗΠΑ. Πολιτικοί αναλυτές ανησυχούν, σήμερα, ότι η ανεργία μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια τους ασιατικούς γίγαντες.

Προ ενός έτους, η πλειοψηφία των οικονομολόγων -συμπεριλαμβανομένων των επιστημόνων της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ ή Fed- πίστευε ότι οι ΗΠΑ θα απέφευγε την ύφεση. Σήμερα είναι πεπεισμένοι ότι η ύφεση ξεκίνησε προς τα τέλη του 2007. Οι αισιόδοξοι θεωρούν ότι θα παρέλθει μέσα σε μόνον ένα εξάμηνο.

Με τις τιμές των εμπορευμάτων να καταρρέουν, τους καταναλωτές να αισθάνονται φτωχοί και να αναμένουν πρόσθετες απολύσεις, ο πληθωρισμός υποχώρησε από μέγιστη σε ελάχιστη ταχύτητα και η Fed μείωσε τα επιτόκια στο μηδέν.

Η απόδοση του αμερικανικού ομολόγου υποχώρησε σε επίπεδα χαμηλότερα από το 2%, κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί από την εποχή του Αϊζενχάουερ, όταν, βεβαίως, εκείνος κατοικούσε στον Λευκό Οίκο. Ο δείκτης αποδόσεων των ομολόγων υψηλού κινδύνου εκτοξεύθηκε στο 17% και άνω, δηλαδή σε επίπεδα λίγο χαμηλότερα από αυτά που είχαν καταγραφεί τη δεκαετία του ’90, όταν η πτώση του τραπεζικού συστήματος κινδύνεψε να περάσει από τη θεωρία στην πραγματικότητα. Το χρήμα είναι φθηνό για την κυβέρνηση και δυσεύρετο σε εκείνους που το έχουν πραγματικά ανάγκη.

Οι πολλαπλοί τρόποι της κυβέρνησης και της Fed να ενισχύσει τη ρευστότητα του συστήματος με δικά τους κεφάλαια σημαίνει, ουσιαστικά, ότι θα καταλήξουν σε μια πληθώρα τίτλων αδιευκρίνιστης εάν όχι μηδαμινής αξίας. Αυτό ισοδυναμεί με την εκτύπωση χρήματος. Οικονομολόγοι εκφράζουν προβληματισμό για την αδυναμία της Fed να υιοθετήσει σκληρή στάση, γεγονός που μπορεί να εκτροχιάσει τον πληθωρισμό.

Υπό μια έννοια, ο πληθωρισμός μπορεί να είναι μια επιθυμητή εξέλιξη. Εάν το πρόβλημα ενός πολίτη είναι ότι η αξία της κατοικίας του δεν ανταποκρίνεται στο ύψος της πίστωσης τότε μια λύση θα ήταν η αύξηση της ονομαστικής αξίας του ακινήτου δίχως να επηρεάζεται το μέγεθος του δανείου.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο πληθωρισμός ανακτά σταδιακά ταχύτητα όταν παρέλθει μια ύφεση και η Fed γίνεται αυστηρότερη στην πολιτική της. Πουλά κρατικά ομόλογα για μετρητά, ρουφώντας την πλεονάζουσα ρευστότητα από το διατραπεζικό σύστημα και κατ’ επέκταση την οικονομία.

Μετά το τέλος της τρέχουσας ύφεσης, οι ισολογισμοί της Fed θα έχουν βαρύνει τόσο από ομόλογα στεγαστικών δανείων και εταιρικά χρεόγραφα. Θα αναγκαστεί τότε να πουλήσει αυτούς τους αμφιλεγόμενους τίτλους αντί των ασφαλών κρατικών ομολόγων. Αυτή η φόρμουλα μπορεί να είναι αποτελεσματική εάν έχει αποκατασταθεί έως τότε η αξιοπιστία αυτών των τίτλων. Αυτό είναι το στοίχημα της Fed.

Σε περιόδους ιλιγγιώδους ανάπτυξης καλλιεργούνται οι σπόροι της επόμενης κρίσης. Οι ήρωες του χθες μετατρέπονται στους εχθρούς του σήμερα. Η μηχανή της τιτλοποίησης, που δέχεται σήμερα τεράστια κριτική, διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην ανάπτυξη που είχε προηγηθεί.

Το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους. Ο άνθρωπος που κατάφερε να παρακάμψει το υψηλό και σταθερό κόστος διαπραγμάτευσης και να δημιουργήσει νέους τρόπους με τους οποίους οι επενδυτές μπορούσαν να στοιχηματίζουν με μεγαλύτερη πίστωση ήταν ο Μπέρναντ Μάντοφ. Ενας από τους μάγους των ανοδικών αγορών της δεκαετίας του ’80 και του ’90. Ο μεγαλύτερος market maker της αγοράς Nasdaq παραδέχτηκε ότι η εταιρεία του δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια κομπίνα Πόντζι, χάνοντας 50 δισ. δολάρια πελατών του.

Με αυτό το άρθρο κλείνω το έτος του 2008. Για το 2009 ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα πρέπει να λάβει τα σωστά μέτρα για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του συστήματος, το οποίο πρέπει να μπορεί να παρέχει πιστώσεις με την πάροδο της κρίσης. Εάν αποτύχει σε αυτό και στη χάραξη ενός αποτελεσματικού ρυθμιστικού πλαισίου, το οποίο θα ενθαρρύνει την πρόοδο αλλά όχι την αναρχία, τότε οι προβλέψεις για το 2010 θα είναι ακόμα πιο απαισιόδοξες για να τις διαψεύσει στη συνέχεια μια ακόμη πιο απογοητευτική πραγματικότητα.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_1_01/01/2009_297877