Aναζητώντας τις βαθύτερες αιτίες της κρίσης

Χειμαρρώδης και αποκαλυπτικός, ο Τζέρεμι Ρίφκιν, οικονομολόγος, πρόεδρος του αμερικανικού Ιδρύματος Οικονομικών Τάσεων και βέβαια γνωστός συγγραφέας παγκόσμιων επιτυχιών που επιχειρούν να προβλέψουν το μέλλον της τεχνολογίας. Mιλάει στην «Κ» για τις βαθύτερες αιτίες της οικονομικής κρίσης, τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και τη δύση του άνθρακα. Παράλληλα, αναλύει το όραμά του για μια τρίτη βιομηχανική επανάσταση, που μπορεί να ξεκινήσει και από την Ελλάδα, ένα όραμα που θα παρουσιάσει στις 3 Δεκεμβρίου στα στελέχη επιχειρήσεων που θα συμμετάσχουν στο CEO Summit που διοργανώνει η ΕΕΔΕ - αλλά και κατ' ιδίαν, στον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου.

- Ποιες είναι οι συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης στην τεχνολογία;

- Το ανθρώπινο γένος έχει εισέλθει σε μια μοναδική στιγμή στην ιστορία του είδους μας. Βρισκόμαστε ενώπιον τριών κρίσεων που αλληλοτροφοδοτούνται και μας τοποθετούν στη δίνη του κυκλώνα: την παγκόσμια οικονομική κρίση, την ενεργειακή κρίση και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην αγροτική παραγωγή. Υπάρχει μια παρανόηση σχετικά με τις αιτίες της οικονομικής κρίσης, αν είναι τραπεζική ή πιστωτική. Αυτό δεν είναι η αιτία της κρίσης, αλλά το αποτέλεσμα. Η κρίση οφείλεται στο γεγονός ότι η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, που βασίστηκε στην κεντρική ηλεκτροδότηση, στο πετρέλαιο, το αυτοκίνητο, στους αυτοκινητοδρόμους, στις κατασκευές, σε ταξίδια και τουρισμό, έφτασε στα όριά της. Το 1991 υπήρξε μια οικονομική κρίση λόγω της υπερπροσφοράς ακινήτων, και προκειμένου να βγούμε από αυτή, αρχίσαμε να ζούμε από τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών, και στην πορεία δημιουργήσαμε ένα χάσμα πιστωτικών καρτών και στέγης. Οι αποταμιεύσεις στις ΗΠΑ, που ήταν 9% του εισοδήματος το 1999, είχαν μηδενιστεί το 2005, αρχίσαμε λοιπόν να δανειζόμαστε, πρώτα στις πιστωτικές και μετά σε στεγαστικά δάνεια, με αυτά τα παράξενα πιστωτικά εργαλεία που κατέρρευσαν. Το πακέτο Ομπάμα ανέρχεται στα 2 τρισ. δολ., όταν το συνολικό χρέος των νοικοκυριών είναι 14 τρισ. δολάρια. Στην κρίση αυτή, λοιπόν, η πρώτη βάση της παγκοσμιοποίησης των τελευταίων 50 ετών, όπου οι Αμερικανοί θα αγόραζαν τα προϊόντα του υπόλοιπου κόσμου, δημιουργώντας μια παγκόσμια οικονομία, άρχισε να καταρρέει. Η δεύτερη βάση της, που βασίστηκε στο πετρέλαιο και στα ορυκτά καύσιμα, στο ουράνιο, είναι σε μηχανική υποστήριξη, και τα είδη της ενέργειας που την έχτισαν δύουν. Αναλογιστείτε, όλα στον πολιτισμό μας κατασκευάζονται από ορυκτά καύσιμα. Πετροχημικά για τα λιπάσματα, όλα τα φαρμακευτικά προϊόντα, τα περισσότερα ρούχα, τα κατασκευαστικά υλικά.

- Που μας φέρνει στη δεύτερη κρίση...

- Ακριβώς! Η δεύτερη κρίση είναι η ενέργεια. Η δεύτερη υπόθεση της παγκοσμιοποίησης είναι ότι μπορούμε να μεταφέρουμε κεφάλαια σε φθηνές χώρες όπου θα κατασκευάζουμε τα προϊόντα μας και θα τα παίρνουμε πίσω, διότι η ενέργεια είναι φθηνή. Οταν όμως το πετρέλαιο ανέβηκε πάνω από τα 80 δολ. το βαρέλι, ο πληθωρισμός άρχισε να εκτοξεύεται σε όλη την αλυσίδα παραγωγής, από τα τρόφιμα μέχρι το πετρέλαιο, και θυμάστε τις ταραχές για τα τρόφιμα σε 30 χώρες το περασμένο έτος. Οταν το πετρέλαιο ανήλθε στα 147 δολ., τον Ιούλιο του 2008, ο πληθωρισμός ήταν τόσο υψηλός που οι άνθρωποι σταμάτησαν να αγοράζουν. Και τότε ήταν που η οικονομική μηχανή της παγκοσμιοποίησης έκλεισε. Αυτή ήταν η κρίση, τον Ιούλιο του 2008, με το πετρέλαιο στα 147 δολάρια το βαρέλι. Εξήντα ημέρες αργότερα ήρθε η πιστωτική κρίση, διότι δεν μπορούσαν πλέον να διατηρούν το πρόσχημα μιας οικονομίας που βασίζεται στο δανεισμό, καθώς η πραγματική οικονομία είχε ήδη καταρρεύσει.

Κλειδί της κατάρρευσης ήταν το υψηλότερο επίπεδο πετρελαίου ανά κάτοικο. Ερευνα της BP δείχνει ότι αυτό το επίπεδο επιτεύχθηκε τριάντα χρόνια πριν, το 1979. Εκτοτε έχουμε βρει κάποια ακόμη αποθέματα, αλλά όχι αρκετά για να καλύψουμε την αύξηση του πληθυσμού. Καθώς λοιπόν η Κίνα και η Ινδία προσπάθησαν να εντάξουν το ένα τρίτο του πληθυσμού στη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, η πίεση της ζήτησης έναντι της προσφοράς ήταν τόσο μεγάλη που εκτοξεύθηκε ο πληθωρισμός. Αυτό είναι λοιπόν το σημείο όπου η παγκοσμιοποίηση φτάνει στα όριά της, στα 147 δολ. το βαρέλι. Ακόμη και τώρα που προσπαθούμε να χτίσουμε την ανάκαμψη, γεμίζοντας τις αποθήκες που ήταν άδειες με εμπορεύματα, ήδη το πετρέλαιο ανέρχεται πάλι στα 80 δολ. Κάθε φορά που θα προσπαθούμε θα γίνεται το ίδιο, πυροδοτώντας πληθωρισμό, και στα 147 δολ. η οικονομική μηχανή θα σταματά.

- Τι επιπτώσεις προβλέπετε από την κλιματική αλλαγή;

- Αυτή προκαλεί την τρίτη κρίση, που δεν είναι παρά οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην παραγωγή τροφίμων. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Εθνη, υπάρχουν 1 δισ. πεινασμένοι σε όλο τον κόσμο. Γιατί; Λόγω της κλιματικής αλλαγής, που προκαλεί περισσότερες πλημμύρες και ξηρασίες και επηρεάζει την αγροτική παραγωγή σε κάθε περιοχή του κόσμου. Για πρώτη φορά στην ιστορία, ένας στους επτά ανθρώπους κοιμάται σήμερα πεινασμένος. Τα μοντέλα μας δείχνουν ότι μέχρι το 2030 θα μπορούσε να καταρρεύσει η αγροτική οικονομία, λόγω της αύξησης του πληθυσμού και της υποβάθμισης των οικοσυστημάτων. Και αν γίνει αυτό, ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία θα επιστρέψει σε έναν Μεσαίωνα. Αν η θερμοκρασία αυξηθεί 2 - 3 βαθμούς μέχρι το τέλος του αιώνα, το 70% των ειδών θα εξαφανιστούν. Πρόκειται για εξάλειψη.

Θα μιλήσω στον κ. Παπανδρέου για το κλίμα

- Ποια είναι η λύση που προτείνετε για την έξοδο από αυτή την τριπλή κρίση;

- Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα νέο σχέδιο δράσης για την οικονομία, που θα είναι αρκετά ισχυρό να μας οδηγήσει στην εποχή μετά τον άνθρακα, διασώζοντας τον πλανήτη και τον πολιτισμό. Από τη θέση μου ως συμβούλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχω αναπτύξει ένα μακροπρόθεσμο οικονομικό σχέδιο ώστε να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή και να επιτύχουμε βιωσιμότητα στην οικονομία. Στην Ε. Ε. έχουμε δεσμευθεί σε τέσσερις πυλώνες για την τρίτη βιομηχανική επανάσταση: Πρώτον, το 20% της ενέργειας θα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2020. Δεύτερον, τη μετατροπή των κτιρίων, που είναι η νούμερο ένα αιτία της κλιματικής αλλαγής. Θα μιλήσω γι' αυτό με τον κ. Παπανδρέου, ώστε κάθε κτίριο στην Ελλάδα τα επόμενα 30 - 40 χρόνια να μετατραπεί στο προσωπικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας. Φανταστείτε τις θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν, την οικονομική ευκαιρία! Τρίτος πυλώνας είναι η αποθήκευση των ΑΠΕ, με την τεχνολογία του υδρογόνου. Τέταρτος, η μετατροπή των διαφόρων δικτύων μεταφοράς σε ένα έξυπνο δια-δίκτυο, το οποίο θα τροφοδοτείται με το πλεόνασμα της ενέργειας που παράγουν εκατομμύρια νοικοκυριά.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_2_29/11/2009_381253