Λιτότητα και έκτακτα μέτρα θα συνεχίζονται, όταν ξεφεύγει ο προϋπολογισμός, για όσα χρόνια θα βρισκόμαστε εκτός αγορών
Μετά το haircut, κάθε ευρώ που θα πέφτει έξω ο προϋπολογισμός θα σημαίνει ένα ευρώ επιπλέον έκτακτα μέτρα λιτότητας: φόροι, εισφορές, καθυστερήσεις στις πληρωμές και περικοπές σε μισθούς του Δημοσίου, σε συντάξεις και κοινωνικά επιδόματα.
Γιατί; Στην πραγματικότητα, το δημόσιο χρέος δεν μειώνεται αυτόματα όσο λέει το ποσοστό του haircut. Επίσης, το «κούρεμα» δημιουργεί νέες ανάγκες χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας, τις οποίες θα κληθεί να πληρώσει ο προϋπολογισμός.
Ας ακολουθήσουμε κρίκο κρίκο την αλυσίδα των επιπτώσεων από το haircut του 50%. Αυτό το ποσοστό δεν αφορά όλο το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, το οποίο ανέρχεται σε περίπου 350 δισ. Πρέπει να αφαιρεθούν τα δάνεια της τρόικας από το πρώτο Μνημόνιο, τα έντοκα γραμμάτια, όσα ομόλογα κατέχει η ΕΚΤ και όσα βρίσκονται σε απλούς ιδιώτες. Ετσι, απομένουν σχεδόν 205-210 δισ. Ακόμα κι αν μειωθεί αυτό το κομμάτι του χρέους στο μισό, τότε το συνολικό χρέος (μαζί με της τρόικας και της ΕΚΤ) ανέρχεται σε 330 δισ. ευρώ. Δηλαδή το haircut είναι σχεδόν 30%. Στην πραγματικότητα το ποσοστό μείωσης του χρέους είναι ακόμα μικρότερο. Για τρεις λόγους: Πρώτον, τα νέα «κουρεμένα» ομόλογα δεν έχουν το ίδιο επιτόκιο και την ίδια διάρκεια με τα παλιά. Δεύτερον, δεν λήγουν όλα τα ομόλογα ταυτόχρονα. Επομένως, η καθαρή παρούσα αξία των νέων ομολόγων δεν είναι όση η μείωση της τιμής τους. Τρίτον, το ελληνικό Δημόσιο θα πρέπει να πληρώσει για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και τη στήριξη των ασφαλιστικών Ταμείων. Αυτό μειώνει το όφελος από το «κούρεμα». Ετσι, στα 330 δισ. του χρέους που απομένει θα πρέπει να προστεθούν 30 δισ. για τη στήριξη των τραπεζών και ένα ποσό για τα Ταμεία (περίπου 1 δισ. το χρόνο). Τα ποσά αυτά θα προέλθουν από το νέο δάνειο των 100 δισ. (πέραν των 30 δισ. για την ανταλλαγή ομολόγων) που θα συνοδεύουν το κούρεμα, αυξάνοντας αντίστοιχα το χρέος. Για τους λόγους αυτούς, υπολογίζεται ότι με κούρεμα 50% το χρέος από 160% του ΑΕΠ φέτος θα πέσει στο 120% το 2020 και στο 90-100% το 2030.
Τι συμβαίνει με τα υπόλοιπα δημοσιονομικά μεγέθη; Ενα βασικό μέγεθος που επηρεάζεται θετικά είναι η δημιουργία ενός «μαξιλαριού» 4 δισ. τον χρόνο που προκύπτει από τη μείωση του κόστους για πληρωμή τόκων υπό την προϋπόθεση ότι τηρείται αυστηρή δημοσιονομική πολιτική και ότι οι στόχοι δεν πέφτουν έξω ούτε ένα ευρώ. Αυτό βοηθά στην επίτευξη των στόχων για το έλλειμμα του προϋπολογισμού. Ομως, δεν παίζει ρόλο στο πρωτογενές έλλειμμα. Δηλαδή στα έσοδα μείον τις δαπάνες για τη λειτουργία του Δημοσίου.
Τι σημαίνει αυτό; Η δημοσιονομική πολιτική λιτότητας και λήψης έκτακτων μέτρων κάθε φορά που ξεφεύγει ο προϋπολογισμός -έστω και για ένα ευρώ- θα συνεχιστεί για όσα χρόνια θα βρίσκεται η Ελλάδα εκτός αγορών. Εξάλλου, η δημοσιονομική πολιτική στο εξής θα καθορίζεται από τον ποσοτικό στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος, το οποίο θα χρησιμοποιείται και για σταδιακή αποπληρωμή του χρέους.
Τι θα μπορούσε να ρίξει έξω τον προϋπολογισμό; Πολλά. Ενας παράγοντας είναι μία μεγαλύτερη ύφεση με αλυσιδωτές αρνητικές επιπτώσεις. Μία από αυτές είναι η μείωση των εσόδων στα ασφαλιστικά Ταμεία και οι αυξημένες ανάγκες για παροχές επιδομάτων, λόγω υψηλότερης ανεργίας. Κάθε μία μονάδα αύξησης της ανεργίας, τα Ταμεία χρειάζονται επιπλέον 700 εκατ. επιχορήγηση από τον προϋπολογισμό.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_29/10/2011_460950
Περαιτέρω περικοπές στις κρατικές δαπάνες
Διαρκή λιτότητα με περαιτέρω περικοπές στις κρατικές δαπάνες, αλλά και ελάφρυνση από την άλλη πλευρά στις πληρωμές για τόκους, αναμένεται να επιφέρει το «κούρεμα» της αξίας των ελληνικών ομολόγων κατά 50% σε ό,τι αφορά το σκέλος των δαπανών του κράτους. Αυτές θα είναι οι δύο βασικότερες επιπτώσεις, ενώ εκφράζεται έντονη ανησυχία από τους προμηθευτές του Δημοσίου για την τύχη των κρατικών ομολόγων που τους έδωσε το Δημόσιο για να τους αποπληρώσει.
Η επόμενη μέρα του «κουρέματος» αναμένεται να επιφέρει τις παρακάτω εξελίξεις στις δαπάνες του προϋπολογισμού:
1. Υπολογίζεται ότι οι πληρωμές για τόκους θα μειωθούν κατά 1,5 - 2% του ΑΕΠ ετησίως (ή περίπου 3 - 4,5 δισ. ευρώ). Τα νέα ομόλογα που θα εκδοθούν για να αντικαταστήσουν τα υπάρχοντα, θα έχουν μεγαλύτερο επιτόκιο από τα υφιστάμενα επιτόκια των δανείων, αλλά πολύ μικρότερη ονομαστική αξία. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την επιμήκυνση της αποπληρωμής των δανείων από τον μηχανισμό στήριξης, εκτιμάται ότι θα προκύψει το παραπάνω όφελος.
2. Κρατικές δαπάνες. Η τρόικα υπολογίζει ότι οι δαπάνες θα πρέπει να μειωθούν από το 42% του ΑΕΠ που είναι φέτος (92 δισ. ευρώ) στο 33% του ΑΕΠ (περίπου 75 - 80 δισ. ευρώ) το 2020. Αυτό σημαίνει ότι το Δημόσιο θα πρέπει να κόψει άλλα 15 δισ. ευρώ στα επόμενα χρόνια και για να το επιτύχει αυτό έχει τρία βασικά «εργαλεία»: το κλείσιμο υπηρεσιών και φορέων του κράτους, τη δραστική μείωση των κοινωνικών επιδομάτων και τη μείωση των δαπανών για τα ασφαλιστικά ταμεία.
3. Ληξιπρόθεσμες οφειλές. Αβέβαιο είναι ακόμα το κατά πόσο θα πληρωθούν στο ακέραιο τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου που έχουν στην κατοχή τους οι προμηθευτές του Δημοσίου, αν και υπάρχει η άποψη ότι τα ομόλογα αυτά δεν θα συμμετάσχουν στο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους.
Πέραν αυτών, όμως, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου ανέρχονται αυτήν τη στιγμή σε περίπου 7 δισ. ευρώ και δεν αποκλείεται να υποστούν και αυτές κάποιο «κούρεμα».
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100006_29/10/2011_460949
Μια νέα «ανάσα» για την οικονομία
Το μεγάλο «κούρεμα» του δημόσιου χρέους μπορεί να είναι η βασική προϋπόθεση προκειμένου να «ανασάνει» η ελληνική οικονομία, αλλά δεν είναι η μοναδική. Απαιτείται η συνέχιση της δημοσιονομικής προσαρμογής, η οποία θα συνδυαστεί και με ενισχυμένη εποπτεία από την τρόικα, ούτως ώστε να διασφαλιστεί κυρίως η είσπραξη των προβλεπόμενων εσόδων. Σε κάθε περίπτωση δεν αποκλείεται η κυβέρνηση να οδηγηθεί στη λήψη νέων φορολογικών μέτρων, τα οποία αναμένεται να εξειδικευτούν με το φορολογικό νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή μαζί με τη νέα συμφωνία. Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος που θα εφαρμοστεί στην ελληνική οικονομία και το οποίο αποτελεί και αναπόσπαστο κομμάτι του «κουρέματος», θα προβλέπεται:
1. Η αύξηση των εσόδων από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής. Το οικονομικό επιτελείο σχεδιάζει την πλήρη αναδιοργάνωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, νέα ελεγκτικά πρότυπα και την περαιτέρω χρησιμοποίηση ελεγκτικών εταιρειών.
2. Αλλαγή του τρόπου φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών και των επιτηδευματιών. Σχεδιάζεται η κατάργηση του αφορολογήτου ορίου των 5.000 ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, από το νέο έτος τα φορολογητέα εισοδήματα των φυσικών προσώπων που ασκούν ατομικά εμπορικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών ή ελευθέρια επαγγέλματα θα φορολογούνται αυτοτελώς με συντελεστή 20% και θα εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση. Βέβαια, θα εφαρμοστούν και αντικειμενικά κριτήρια, από τα οποία θα προκύπτει ελάχιστο εισόδημα.
3. Κατάργηση των χαμηλών συντελεστών ΦΠΑ που ισχύουν στα νησιά, οι οποίοι είναι μειωμένοι κατά 30% σε σύγκριση με αυτούς στην υπόλοιπη Ελλάδα.
4. Αυτοτελή φορολόγηση των εισοδημάτων που αποκτούν οι φορολογούμενοι από ακίνητα με συντελεστή 10% - 20%.
5. Μείωση από 12.000 ευρώ στις 8.000 του ελάχιστου ορίου για την επιβολή της έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης. Από την αλλαγή αυτή υπολογίζεται ότι περίπου 1.000.000 φορολογούμενοι θα υπαχθούν στην υποχρέωση πληρωμής της εισφοράς αλληλεγγύης.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100007_29/10/2011_460948
Χαμένοι ως επενδυτές και ως βασικοί μέτοχοι
Παρά την αγωνιώδη προσπάθεια της κυβέρνησης να διαβεβαιώσει ότι από τη συμφωνία των Βρυξελλών για την αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους δεν υπάρχει κίνδυνος για τη βιωσιμότητα των συντάξεων μεσοπρόθεσμα, τα ασφαλιστικά Ταμεία έχουν εισέλθει σε νέα τροχιά μεγάλης ανασφάλειας λόγω της στενής διασύνδεσης που έχουν τόσο με τις τράπεζες όσο και με τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου. Ως θεσμικοί επενδυτές, τα ασφαλιστικά Ταμεία κατέχουν μεγάλο χαρτοφυλάκιο ομολόγων που υπερβαίνει τα 23 δισ. ευρώ. Αλλά και ως μέτοχοι τραπεζών θα υποστούν απώλειες και από το haircut των ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες και από τη συρρίκνωση της συμμετοχής τους σε αυτά κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επικείμενων κρατικοποιήσεων. Στη χειρότερη θέση βρίσκεται το πρώην ΤΣΜΕΔΕ, ο ασφαλιστικός φορέα των μηχανικών, το πλουσιότερο, σε αποθεματικά, Ταμείο, το οποίο είναι απολύτως εξαρτημένο, ως βασικός μέτοχος στη συμμετοχή με 42% στο κεφάλαιο της ΑtticaBank και σήμερα αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να καταντήσει ένα από τα φτωχότερα Ταμεία της χώρας. Το γεγονός ότι το 70% των αποθεματικών του προέρχεται από κοινωνικούς πόρους δεν αναιρεί τις μεγάλες απώλειες που θα καταγράψει το χαρτοφυλάκιό του εν μια νυκτί. Σημαντικές απώλειες θα καταγράψουν τα Ταμεία και λόγω της συμμετοχής τους στο μετοχικό κεφάλαιο της Εθνικής. Η συμμετοχή τους θα συρρικνωθεί και η όποια αξία των μετοχών θα μηδενιστεί.
Από το σύνολο των ασφαλιστικών Ταμείων, οι φορείς των νομικών, των μηχανικών και των γιατρών αναδεικνύονται στους μεγάλους χαμένους, αφού φέρεται να έχουν επενδύσει πάνω από 5,5 δισ. ευρώ σε ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου, με το μεγαλύτερο μέρος να έχει τοποθετηθεί από την ΤτΕ η οποία διαχειρίζεται εν λευκώ, βάσει του νόμου, τα διαθέσιμα κεφάλαια των Ταμείων. Αν και όπως διατείνονται από το Ταμείο των Επιστημόνων, το ΕΤΑΑ, η ΤτΕ ουδέποτε ενημέρωσε αναλυτικά τον φορέα για το χαρτοφυλάκιο. Αντιστοίχως και στο ΕΤΑΠ-ΜΜΕ η συμμετοχή του Ταμείου στη διαγραφή του χρέους προκαλεί μια απώλεια ύψους 900 εκατ. ευρώ, αφού πάνω από 1,5 δισ. ευρώ είναι τοποθετημένο σε ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100008_29/10/2011_460947
Νέο σύστημα για τις συντάξεις Στο τέλος του 2012 ή και νωρίτερα το ασφαλιστικό σύστημα που σήμερα γνωρίζουμε θα αρχίσει να αποτελεί μια ανάμνηση σε ένα συνταξιοδοτικό μέλλον πολύ διαφορετικό. Με χαμηλότερες συντάξεις, κατάργηση των ευνοϊκών παροχών που διατηρούν ακόμη τα Ειδικά Ταμεία, απάλειψη της πρόωρης συνταξιοδότησης, μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές, αυξημένη ανταπόδοση εσόδων-παροχών και λιγότερα έσοδα από κοινωνικούς πόρους. Οι απώλειες των 12 δισ. ευρώ που θα καταγράψουν στα ομόλογά τους τα ασφαλιστικά Ταμεία, η ανάγκη αύξησης της χρηματοδότησης από το κράτος αλλά και η εμπεδωμένη πεποίθηση ότι το συνταξιοδοτικό δεν μπορεί να αυτοτροφοδοτηθεί από την αγορά εργασίας, θα αποτελέσουν το καλύτερο πρόσχημα για το νέο ασφαλιστικό που θα νομοθετηθεί μέσα στο 2012 αλλάζοντας το τοπίο της κύριας και της επικουρικής σύνταξης. Ηδη, σε επίπεδο υπουργείου Εργασίας, ανεπισήμως έχουν αρχίσει οι προεργασίες για την προσαρμογή των συντάξεων στο νέο μοντέλο εργασίας, με στόχο μέχρι την άνοιξη να έχουν ολοκληρωθεί όλα τα εναλλακτικά σενάρια.
Επί του παρόντος, το πρόβλημα με τις απώλειες από το «κούρεμα» των ομολόγων στα οποία τα Ταμεία έχουν εναποθέσει, σχεδόν, όλη την περιουσία τους (βάσει της νομοθεσίας του 1997 που δίδει απεριόριστες αρμοδιότητες στην ΤτΕ να τοποθετεί διαθέσιμα σε τίτλους χωρίς αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων) θα αντιμετωπιστεί με την εκχώρηση ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου. Σε αυτήν την ανώδυνα χρηματοδοτικά απόφαση προσανατολίζεται η κυβέρνηση, την ώρα που οι αποδόσεις από την ακίνητη περιουσία, ύψους 1,28 δισ. που κατέχουν τα Ταμεία μετά βίας αποφέρουν 20 εκατ. ευρώ το έτος, όταν το σύνολο της συνταξιοδοτικής δαπάνης που επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό ανέρχεται στα 13 δισ. ευρώ.
Την ίδια στιγμή κι ενώ στο τραπέζι έχει αρχίζει να εξετάζεται η δομή και η λειτουργία του γερμανικού συνταξιοδοτικού συστήματος, οι επιτελείς του υπουργείου Εργασίας αλλά και οι διοικήσεις των Ταμείων δεν κρύβουν τη δυσαρέσκειά τους για τις υπέρμετρες αρμοδιότητες που έχουν δοθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος να λειτουργεί και ως διαχειριστής του κοινού κεφαλαίου στο οποίο εντάσσονται τα διαθέσιμα κι ως θεματοφύλακας των τίτλων που έχουν στα χαρτοφυλάκια τους τα Ταμεία.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100009_29/10/2011_460946
Ηδη έχει γίνει η απομείωση
Δεν θα επιφέρει σημαντική υποχώρηση στις τιμές των Ομολογιακών Αμοιβαίων Κεφαλαίων (Α/Κ) το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων κατά 50%. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας Αμοιβαίων Κεφαλαίων της Pro Bank, Xρήστο Παπάντο, οι σημερινές τιμές των ομολόγων στα χαρτοφυλάκια των ομολογιακών και μεικτών αμοιβαίων κεφαλαίων εσωτερικού δεν θα επηρεαστούν, καθώς αυτή τη στιγμή τα ελληνικά δεκαετή αποτιμώνται mark to market (σε τρέχουσες τιμές) στο περίπου 35% της ονομαστικής τους αξίας στα χαρτοφυλάκια.
Οπως εξηγεί ο κ. Παπάντος, η κατάρρευση της χρηματιστηριακής και της ηλεκτρονικής δευτερογενούς αγοράς τίτλων (ομόλογα) έχει προκαλέσει ήδη μεγάλο «κούρεμα» στις αγορές μετοχών και ομολόγων. Επειδή τα ομόλογα στα Α/Κ αποτιμώνται σε τρέχουσες τιμές, τα περισσότερα ομολογιακά εσωτερικού καταγράφουν ήδη μεγάλες ζημίες λόγω της υποχώρησης των ελληνικών τίτλων. Οπως εξηγεί ο κ. Δημήτρης Σκαπινάκης, επικεφαλής επενδυτικής στρατηγικής στη Marfin Bank, το «κούρεμα» θα γίνει πάνω στις ονομαστικές αξίες και έτσι τα ομόλογα των Α/Κ δεν θα επηρεαστούν από τις τρέχουσες τιμές τους, που περιλαμβάνουν υποχώρηση μεγαλύτερη από το «κούρεμα» του 50%.
Σε ό, τι αφορά τους ιδιώτες που έχουν αποκτήσει ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου ο κ. Σκαπινάκης τονίζει ότι με τα έως τώρα δεδομένα δεν θα επηρεαστούν, αφού υπάρχει εθελοντική συμμετοχή των ιδιωτών. Εάν, όμως, όπως υπογραμμίζει το στέλεχος του ομίλου της MIG, η τελική απόφαση της συνόδου κορυφής άλλαζε την εθελοντική συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών, τότε σαφέστατα θα είχαμε σοβαρές απομειώσεις στα χαρτοφυλάκια των επενδυτών. Οι δύο κατηγορίες (ομολογιακά και μεικτά εσωτερικού) είχαν συνολικό ενεργητικό (στις 30/9/20011) της τάξης των 2,3 δισ. ευρώ, στα οποία μόνο το 1,2 δισ. ευρώ είναι επενδεδυμένο σε ελληνικά ομόλογα. Επίσης ο κ. Σκαπινάκης προσθέτει ότι σημαντικός παράγοντας για την αντίδραση των ομολογιακών Α/Κ είναι η πορεία της καμπύλης επιτοκίων που θα προκύψει από το «κούρεμα» των ομολόγων και ότι υπό ορισμένες συνθήκες ενδεχομένως να υπάρξει και ανοδική κίνηση.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100010_29/10/2011_460945
Εγγυημένες οι καταθέσεις
Πλήρως εγγυημένες είναι οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες, ακόμα και μετά το γενναίο «κούρεμα» του 50% που συμφωνήθηκε στη σύνοδο κορυφής, ενώ καμία επίπτωση δεν θα έχει η συμφωνία στα υφιστάμενα δάνεια προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, που δεν επηρεάζονται τεχνικά από το haircut. Η κυβέρνηση επιμένει στην πλήρη διασφάλιση των καταθετών ακόμα και αν χρειαστεί κάποιες ελληνικές τράπεζες να επανακεφαλαιοποιηθούν μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Σύμφωνα, μάλιστα, με την κυβερνητική προσέγγιση, η ένταξη στο ΤΧΣ υπό την κρατική ομπρέλα θα προσδώσει μεγαλύτερη ασφάλεια και εγγύηση στους καταθέτες, ενώ την ίδια στιγμή η βιώσιμη αντιμετώπιση του χρέους, που επιχειρείται μέσα από το «κούρεμα», απομακρύνει το ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ, που θα συμπαρέσυρε σε μια εσωτερική υποτίμηση και στη μείωση της αξίας των καταθέσεων. Τόσο η κυβέρνηση όσο και οι τράπεζες φιλοδοξούν ότι το όφελος από τη Συμφωνία -στον βαθμό που αυτή υλοποιηθεί στο ακέραιο- θα είναι πολλαπλάσιο, καθώς θα ανακόψει το κύμα απόσυρσης των καταθέσεων που οδήγησε σε νέες εκροές το διάστημα Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου. Δεν είναι τυχαίο ότι η αμφισβήτηση της συμφωνίας της 21ης Ιουλίου οδήγησε σε νέες εκροές καταθέσεων, που άγγιξαν τα 10 δισ. ευρώ, προσγειώνοντας τις καταθέσεις σε νέα χαμηλά επίπεδα κάτω των 180 δισ. ευρώ. Ανευ επιπτώσεων είναι η συμφωνία για το «κούρεμα» του 50% στο υφιστάμενο χαρτοφυλάκιο των δανείων. Ως εκ τούτου το χρέος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων δεν θα επηρεαστεί, ούτε φυσικά θα διαγραφεί μέσα από τη διαδικασία της αναδιάρθρωσης. Ζητούμενο είναι η επίπτωση που έχει η συμφωνία στη ρευστότητα των τραπεζών, η οποία εξαρτάται κυρίως από τις διαθέσιμες καταθέσεις ή άλλες πηγές άντλησης ρευστότητας. Ο αποκλεισμός του ελληνικού τραπεζικού συστήματος από τις αγορές για μακρύ χρονικό διάστημα θα επιδεινώσει τη διαθέσιμη ρευστότητα και θα περιορίσει τις πιστώσεις, ακόμα και αν ανακοπεί η μεγάλη εκροή καταθέσεων. Σε κάθε περίπτωση, πάντως η διοχέτευση ρευστότητας στην ελληνική οικονομία για να κινηθούν οι επιχειρήσεις θα κριθεί μέσα από τα νέα εργαλεία εγγυήσεων που επεξεργάζεται η κυβέρνηση σε συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100011_29/10/2011_460944
Μετά το haircut, κάθε ευρώ που θα πέφτει έξω ο προϋπολογισμός θα σημαίνει ένα ευρώ επιπλέον έκτακτα μέτρα λιτότητας: φόροι, εισφορές, καθυστερήσεις στις πληρωμές και περικοπές σε μισθούς του Δημοσίου, σε συντάξεις και κοινωνικά επιδόματα.
Γιατί; Στην πραγματικότητα, το δημόσιο χρέος δεν μειώνεται αυτόματα όσο λέει το ποσοστό του haircut. Επίσης, το «κούρεμα» δημιουργεί νέες ανάγκες χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας, τις οποίες θα κληθεί να πληρώσει ο προϋπολογισμός.
Ας ακολουθήσουμε κρίκο κρίκο την αλυσίδα των επιπτώσεων από το haircut του 50%. Αυτό το ποσοστό δεν αφορά όλο το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, το οποίο ανέρχεται σε περίπου 350 δισ. Πρέπει να αφαιρεθούν τα δάνεια της τρόικας από το πρώτο Μνημόνιο, τα έντοκα γραμμάτια, όσα ομόλογα κατέχει η ΕΚΤ και όσα βρίσκονται σε απλούς ιδιώτες. Ετσι, απομένουν σχεδόν 205-210 δισ. Ακόμα κι αν μειωθεί αυτό το κομμάτι του χρέους στο μισό, τότε το συνολικό χρέος (μαζί με της τρόικας και της ΕΚΤ) ανέρχεται σε 330 δισ. ευρώ. Δηλαδή το haircut είναι σχεδόν 30%. Στην πραγματικότητα το ποσοστό μείωσης του χρέους είναι ακόμα μικρότερο. Για τρεις λόγους: Πρώτον, τα νέα «κουρεμένα» ομόλογα δεν έχουν το ίδιο επιτόκιο και την ίδια διάρκεια με τα παλιά. Δεύτερον, δεν λήγουν όλα τα ομόλογα ταυτόχρονα. Επομένως, η καθαρή παρούσα αξία των νέων ομολόγων δεν είναι όση η μείωση της τιμής τους. Τρίτον, το ελληνικό Δημόσιο θα πρέπει να πληρώσει για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και τη στήριξη των ασφαλιστικών Ταμείων. Αυτό μειώνει το όφελος από το «κούρεμα». Ετσι, στα 330 δισ. του χρέους που απομένει θα πρέπει να προστεθούν 30 δισ. για τη στήριξη των τραπεζών και ένα ποσό για τα Ταμεία (περίπου 1 δισ. το χρόνο). Τα ποσά αυτά θα προέλθουν από το νέο δάνειο των 100 δισ. (πέραν των 30 δισ. για την ανταλλαγή ομολόγων) που θα συνοδεύουν το κούρεμα, αυξάνοντας αντίστοιχα το χρέος. Για τους λόγους αυτούς, υπολογίζεται ότι με κούρεμα 50% το χρέος από 160% του ΑΕΠ φέτος θα πέσει στο 120% το 2020 και στο 90-100% το 2030.
Τι συμβαίνει με τα υπόλοιπα δημοσιονομικά μεγέθη; Ενα βασικό μέγεθος που επηρεάζεται θετικά είναι η δημιουργία ενός «μαξιλαριού» 4 δισ. τον χρόνο που προκύπτει από τη μείωση του κόστους για πληρωμή τόκων υπό την προϋπόθεση ότι τηρείται αυστηρή δημοσιονομική πολιτική και ότι οι στόχοι δεν πέφτουν έξω ούτε ένα ευρώ. Αυτό βοηθά στην επίτευξη των στόχων για το έλλειμμα του προϋπολογισμού. Ομως, δεν παίζει ρόλο στο πρωτογενές έλλειμμα. Δηλαδή στα έσοδα μείον τις δαπάνες για τη λειτουργία του Δημοσίου.
Τι σημαίνει αυτό; Η δημοσιονομική πολιτική λιτότητας και λήψης έκτακτων μέτρων κάθε φορά που ξεφεύγει ο προϋπολογισμός -έστω και για ένα ευρώ- θα συνεχιστεί για όσα χρόνια θα βρίσκεται η Ελλάδα εκτός αγορών. Εξάλλου, η δημοσιονομική πολιτική στο εξής θα καθορίζεται από τον ποσοτικό στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος, το οποίο θα χρησιμοποιείται και για σταδιακή αποπληρωμή του χρέους.
Τι θα μπορούσε να ρίξει έξω τον προϋπολογισμό; Πολλά. Ενας παράγοντας είναι μία μεγαλύτερη ύφεση με αλυσιδωτές αρνητικές επιπτώσεις. Μία από αυτές είναι η μείωση των εσόδων στα ασφαλιστικά Ταμεία και οι αυξημένες ανάγκες για παροχές επιδομάτων, λόγω υψηλότερης ανεργίας. Κάθε μία μονάδα αύξησης της ανεργίας, τα Ταμεία χρειάζονται επιπλέον 700 εκατ. επιχορήγηση από τον προϋπολογισμό.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_29/10/2011_460950
ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Περαιτέρω περικοπές στις κρατικές δαπάνες Διαρκή λιτότητα με περαιτέρω περικοπές στις κρατικές δαπάνες, αλλά και ελάφρυνση από την άλλη πλευρά στις πληρωμές για τόκους, αναμένεται να επιφέρει το «κούρεμα» της αξίας των ελληνικών ομολόγων κατά 50% σε ό,τι αφορά το σκέλος των δαπανών του κράτους. Αυτές θα είναι οι δύο βασικότερες επιπτώσεις, ενώ εκφράζεται έντονη ανησυχία από τους προμηθευτές του Δημοσίου για την τύχη των κρατικών ομολόγων που τους έδωσε το Δημόσιο για να τους αποπληρώσει.
Η επόμενη μέρα του «κουρέματος» αναμένεται να επιφέρει τις παρακάτω εξελίξεις στις δαπάνες του προϋπολογισμού:
1. Υπολογίζεται ότι οι πληρωμές για τόκους θα μειωθούν κατά 1,5 - 2% του ΑΕΠ ετησίως (ή περίπου 3 - 4,5 δισ. ευρώ). Τα νέα ομόλογα που θα εκδοθούν για να αντικαταστήσουν τα υπάρχοντα, θα έχουν μεγαλύτερο επιτόκιο από τα υφιστάμενα επιτόκια των δανείων, αλλά πολύ μικρότερη ονομαστική αξία. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την επιμήκυνση της αποπληρωμής των δανείων από τον μηχανισμό στήριξης, εκτιμάται ότι θα προκύψει το παραπάνω όφελος.
2. Κρατικές δαπάνες. Η τρόικα υπολογίζει ότι οι δαπάνες θα πρέπει να μειωθούν από το 42% του ΑΕΠ που είναι φέτος (92 δισ. ευρώ) στο 33% του ΑΕΠ (περίπου 75 - 80 δισ. ευρώ) το 2020. Αυτό σημαίνει ότι το Δημόσιο θα πρέπει να κόψει άλλα 15 δισ. ευρώ στα επόμενα χρόνια και για να το επιτύχει αυτό έχει τρία βασικά «εργαλεία»: το κλείσιμο υπηρεσιών και φορέων του κράτους, τη δραστική μείωση των κοινωνικών επιδομάτων και τη μείωση των δαπανών για τα ασφαλιστικά ταμεία.
3. Ληξιπρόθεσμες οφειλές. Αβέβαιο είναι ακόμα το κατά πόσο θα πληρωθούν στο ακέραιο τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου που έχουν στην κατοχή τους οι προμηθευτές του Δημοσίου, αν και υπάρχει η άποψη ότι τα ομόλογα αυτά δεν θα συμμετάσχουν στο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους.
Πέραν αυτών, όμως, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου ανέρχονται αυτήν τη στιγμή σε περίπου 7 δισ. ευρώ και δεν αποκλείεται να υποστούν και αυτές κάποιο «κούρεμα».
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100006_29/10/2011_460949
ΕΣΟΔΑ - ΜΕΤΡΑ
Μια νέα «ανάσα» για την οικονομία Το μεγάλο «κούρεμα» του δημόσιου χρέους μπορεί να είναι η βασική προϋπόθεση προκειμένου να «ανασάνει» η ελληνική οικονομία, αλλά δεν είναι η μοναδική. Απαιτείται η συνέχιση της δημοσιονομικής προσαρμογής, η οποία θα συνδυαστεί και με ενισχυμένη εποπτεία από την τρόικα, ούτως ώστε να διασφαλιστεί κυρίως η είσπραξη των προβλεπόμενων εσόδων. Σε κάθε περίπτωση δεν αποκλείεται η κυβέρνηση να οδηγηθεί στη λήψη νέων φορολογικών μέτρων, τα οποία αναμένεται να εξειδικευτούν με το φορολογικό νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή μαζί με τη νέα συμφωνία. Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος που θα εφαρμοστεί στην ελληνική οικονομία και το οποίο αποτελεί και αναπόσπαστο κομμάτι του «κουρέματος», θα προβλέπεται:
1. Η αύξηση των εσόδων από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής. Το οικονομικό επιτελείο σχεδιάζει την πλήρη αναδιοργάνωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, νέα ελεγκτικά πρότυπα και την περαιτέρω χρησιμοποίηση ελεγκτικών εταιρειών.
2. Αλλαγή του τρόπου φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών και των επιτηδευματιών. Σχεδιάζεται η κατάργηση του αφορολογήτου ορίου των 5.000 ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, από το νέο έτος τα φορολογητέα εισοδήματα των φυσικών προσώπων που ασκούν ατομικά εμπορικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών ή ελευθέρια επαγγέλματα θα φορολογούνται αυτοτελώς με συντελεστή 20% και θα εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση. Βέβαια, θα εφαρμοστούν και αντικειμενικά κριτήρια, από τα οποία θα προκύπτει ελάχιστο εισόδημα.
3. Κατάργηση των χαμηλών συντελεστών ΦΠΑ που ισχύουν στα νησιά, οι οποίοι είναι μειωμένοι κατά 30% σε σύγκριση με αυτούς στην υπόλοιπη Ελλάδα.
4. Αυτοτελή φορολόγηση των εισοδημάτων που αποκτούν οι φορολογούμενοι από ακίνητα με συντελεστή 10% - 20%.
5. Μείωση από 12.000 ευρώ στις 8.000 του ελάχιστου ορίου για την επιβολή της έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης. Από την αλλαγή αυτή υπολογίζεται ότι περίπου 1.000.000 φορολογούμενοι θα υπαχθούν στην υποχρέωση πληρωμής της εισφοράς αλληλεγγύης.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100007_29/10/2011_460948
ΤΑΜΕΙΑ
Χαμένοι ως επενδυτές και ως βασικοί μέτοχοι Παρά την αγωνιώδη προσπάθεια της κυβέρνησης να διαβεβαιώσει ότι από τη συμφωνία των Βρυξελλών για την αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους δεν υπάρχει κίνδυνος για τη βιωσιμότητα των συντάξεων μεσοπρόθεσμα, τα ασφαλιστικά Ταμεία έχουν εισέλθει σε νέα τροχιά μεγάλης ανασφάλειας λόγω της στενής διασύνδεσης που έχουν τόσο με τις τράπεζες όσο και με τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου. Ως θεσμικοί επενδυτές, τα ασφαλιστικά Ταμεία κατέχουν μεγάλο χαρτοφυλάκιο ομολόγων που υπερβαίνει τα 23 δισ. ευρώ. Αλλά και ως μέτοχοι τραπεζών θα υποστούν απώλειες και από το haircut των ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες και από τη συρρίκνωση της συμμετοχής τους σε αυτά κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επικείμενων κρατικοποιήσεων. Στη χειρότερη θέση βρίσκεται το πρώην ΤΣΜΕΔΕ, ο ασφαλιστικός φορέα των μηχανικών, το πλουσιότερο, σε αποθεματικά, Ταμείο, το οποίο είναι απολύτως εξαρτημένο, ως βασικός μέτοχος στη συμμετοχή με 42% στο κεφάλαιο της ΑtticaBank και σήμερα αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να καταντήσει ένα από τα φτωχότερα Ταμεία της χώρας. Το γεγονός ότι το 70% των αποθεματικών του προέρχεται από κοινωνικούς πόρους δεν αναιρεί τις μεγάλες απώλειες που θα καταγράψει το χαρτοφυλάκιό του εν μια νυκτί. Σημαντικές απώλειες θα καταγράψουν τα Ταμεία και λόγω της συμμετοχής τους στο μετοχικό κεφάλαιο της Εθνικής. Η συμμετοχή τους θα συρρικνωθεί και η όποια αξία των μετοχών θα μηδενιστεί.
Από το σύνολο των ασφαλιστικών Ταμείων, οι φορείς των νομικών, των μηχανικών και των γιατρών αναδεικνύονται στους μεγάλους χαμένους, αφού φέρεται να έχουν επενδύσει πάνω από 5,5 δισ. ευρώ σε ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου, με το μεγαλύτερο μέρος να έχει τοποθετηθεί από την ΤτΕ η οποία διαχειρίζεται εν λευκώ, βάσει του νόμου, τα διαθέσιμα κεφάλαια των Ταμείων. Αν και όπως διατείνονται από το Ταμείο των Επιστημόνων, το ΕΤΑΑ, η ΤτΕ ουδέποτε ενημέρωσε αναλυτικά τον φορέα για το χαρτοφυλάκιο. Αντιστοίχως και στο ΕΤΑΠ-ΜΜΕ η συμμετοχή του Ταμείου στη διαγραφή του χρέους προκαλεί μια απώλεια ύψους 900 εκατ. ευρώ, αφού πάνω από 1,5 δισ. ευρώ είναι τοποθετημένο σε ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100008_29/10/2011_460947
ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ
Νέο σύστημα για τις συντάξεις Επί του παρόντος, το πρόβλημα με τις απώλειες από το «κούρεμα» των ομολόγων στα οποία τα Ταμεία έχουν εναποθέσει, σχεδόν, όλη την περιουσία τους (βάσει της νομοθεσίας του 1997 που δίδει απεριόριστες αρμοδιότητες στην ΤτΕ να τοποθετεί διαθέσιμα σε τίτλους χωρίς αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων) θα αντιμετωπιστεί με την εκχώρηση ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου. Σε αυτήν την ανώδυνα χρηματοδοτικά απόφαση προσανατολίζεται η κυβέρνηση, την ώρα που οι αποδόσεις από την ακίνητη περιουσία, ύψους 1,28 δισ. που κατέχουν τα Ταμεία μετά βίας αποφέρουν 20 εκατ. ευρώ το έτος, όταν το σύνολο της συνταξιοδοτικής δαπάνης που επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό ανέρχεται στα 13 δισ. ευρώ.
Την ίδια στιγμή κι ενώ στο τραπέζι έχει αρχίζει να εξετάζεται η δομή και η λειτουργία του γερμανικού συνταξιοδοτικού συστήματος, οι επιτελείς του υπουργείου Εργασίας αλλά και οι διοικήσεις των Ταμείων δεν κρύβουν τη δυσαρέσκειά τους για τις υπέρμετρες αρμοδιότητες που έχουν δοθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος να λειτουργεί και ως διαχειριστής του κοινού κεφαλαίου στο οποίο εντάσσονται τα διαθέσιμα κι ως θεματοφύλακας των τίτλων που έχουν στα χαρτοφυλάκια τους τα Ταμεία.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100009_29/10/2011_460946
ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΑ Α/Κ
Ηδη έχει γίνει η απομείωση Δεν θα επιφέρει σημαντική υποχώρηση στις τιμές των Ομολογιακών Αμοιβαίων Κεφαλαίων (Α/Κ) το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων κατά 50%. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας Αμοιβαίων Κεφαλαίων της Pro Bank, Xρήστο Παπάντο, οι σημερινές τιμές των ομολόγων στα χαρτοφυλάκια των ομολογιακών και μεικτών αμοιβαίων κεφαλαίων εσωτερικού δεν θα επηρεαστούν, καθώς αυτή τη στιγμή τα ελληνικά δεκαετή αποτιμώνται mark to market (σε τρέχουσες τιμές) στο περίπου 35% της ονομαστικής τους αξίας στα χαρτοφυλάκια.
Οπως εξηγεί ο κ. Παπάντος, η κατάρρευση της χρηματιστηριακής και της ηλεκτρονικής δευτερογενούς αγοράς τίτλων (ομόλογα) έχει προκαλέσει ήδη μεγάλο «κούρεμα» στις αγορές μετοχών και ομολόγων. Επειδή τα ομόλογα στα Α/Κ αποτιμώνται σε τρέχουσες τιμές, τα περισσότερα ομολογιακά εσωτερικού καταγράφουν ήδη μεγάλες ζημίες λόγω της υποχώρησης των ελληνικών τίτλων. Οπως εξηγεί ο κ. Δημήτρης Σκαπινάκης, επικεφαλής επενδυτικής στρατηγικής στη Marfin Bank, το «κούρεμα» θα γίνει πάνω στις ονομαστικές αξίες και έτσι τα ομόλογα των Α/Κ δεν θα επηρεαστούν από τις τρέχουσες τιμές τους, που περιλαμβάνουν υποχώρηση μεγαλύτερη από το «κούρεμα» του 50%.
Σε ό, τι αφορά τους ιδιώτες που έχουν αποκτήσει ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου ο κ. Σκαπινάκης τονίζει ότι με τα έως τώρα δεδομένα δεν θα επηρεαστούν, αφού υπάρχει εθελοντική συμμετοχή των ιδιωτών. Εάν, όμως, όπως υπογραμμίζει το στέλεχος του ομίλου της MIG, η τελική απόφαση της συνόδου κορυφής άλλαζε την εθελοντική συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών, τότε σαφέστατα θα είχαμε σοβαρές απομειώσεις στα χαρτοφυλάκια των επενδυτών. Οι δύο κατηγορίες (ομολογιακά και μεικτά εσωτερικού) είχαν συνολικό ενεργητικό (στις 30/9/20011) της τάξης των 2,3 δισ. ευρώ, στα οποία μόνο το 1,2 δισ. ευρώ είναι επενδεδυμένο σε ελληνικά ομόλογα. Επίσης ο κ. Σκαπινάκης προσθέτει ότι σημαντικός παράγοντας για την αντίδραση των ομολογιακών Α/Κ είναι η πορεία της καμπύλης επιτοκίων που θα προκύψει από το «κούρεμα» των ομολόγων και ότι υπό ορισμένες συνθήκες ενδεχομένως να υπάρξει και ανοδική κίνηση.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100010_29/10/2011_460945
ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ - ΔΑΝΕΙΑ
Εγγυημένες οι καταθέσεις Πλήρως εγγυημένες είναι οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες, ακόμα και μετά το γενναίο «κούρεμα» του 50% που συμφωνήθηκε στη σύνοδο κορυφής, ενώ καμία επίπτωση δεν θα έχει η συμφωνία στα υφιστάμενα δάνεια προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, που δεν επηρεάζονται τεχνικά από το haircut. Η κυβέρνηση επιμένει στην πλήρη διασφάλιση των καταθετών ακόμα και αν χρειαστεί κάποιες ελληνικές τράπεζες να επανακεφαλαιοποιηθούν μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Σύμφωνα, μάλιστα, με την κυβερνητική προσέγγιση, η ένταξη στο ΤΧΣ υπό την κρατική ομπρέλα θα προσδώσει μεγαλύτερη ασφάλεια και εγγύηση στους καταθέτες, ενώ την ίδια στιγμή η βιώσιμη αντιμετώπιση του χρέους, που επιχειρείται μέσα από το «κούρεμα», απομακρύνει το ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ, που θα συμπαρέσυρε σε μια εσωτερική υποτίμηση και στη μείωση της αξίας των καταθέσεων. Τόσο η κυβέρνηση όσο και οι τράπεζες φιλοδοξούν ότι το όφελος από τη Συμφωνία -στον βαθμό που αυτή υλοποιηθεί στο ακέραιο- θα είναι πολλαπλάσιο, καθώς θα ανακόψει το κύμα απόσυρσης των καταθέσεων που οδήγησε σε νέες εκροές το διάστημα Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου. Δεν είναι τυχαίο ότι η αμφισβήτηση της συμφωνίας της 21ης Ιουλίου οδήγησε σε νέες εκροές καταθέσεων, που άγγιξαν τα 10 δισ. ευρώ, προσγειώνοντας τις καταθέσεις σε νέα χαμηλά επίπεδα κάτω των 180 δισ. ευρώ. Ανευ επιπτώσεων είναι η συμφωνία για το «κούρεμα» του 50% στο υφιστάμενο χαρτοφυλάκιο των δανείων. Ως εκ τούτου το χρέος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων δεν θα επηρεαστεί, ούτε φυσικά θα διαγραφεί μέσα από τη διαδικασία της αναδιάρθρωσης. Ζητούμενο είναι η επίπτωση που έχει η συμφωνία στη ρευστότητα των τραπεζών, η οποία εξαρτάται κυρίως από τις διαθέσιμες καταθέσεις ή άλλες πηγές άντλησης ρευστότητας. Ο αποκλεισμός του ελληνικού τραπεζικού συστήματος από τις αγορές για μακρύ χρονικό διάστημα θα επιδεινώσει τη διαθέσιμη ρευστότητα και θα περιορίσει τις πιστώσεις, ακόμα και αν ανακοπεί η μεγάλη εκροή καταθέσεων. Σε κάθε περίπτωση, πάντως η διοχέτευση ρευστότητας στην ελληνική οικονομία για να κινηθούν οι επιχειρήσεις θα κριθεί μέσα από τα νέα εργαλεία εγγυήσεων που επεξεργάζεται η κυβέρνηση σε συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_100011_29/10/2011_460944
No comments:
Post a Comment