Στελέχη εταιρειών και διευθυντές «δεξαμενών σκέψης» μιλούν στην «Κ» για τα πιθανά σενάρια τις επόμενες εβδομάδες
Θετικά βήματα, διαπραγματευτικά πλεονεκτήματα αλλά και μεγάλες προκλήσεις για το μέλλον διαπιστώνουν έγκριτοι αναλυτές του εξωτερικού, οι οποίοι παρακολουθούν από κοντά την εξέλιξη του ελληνικού δράματος και μοιράστηκαν τις εκτιμήσεις τους με την «Κ».
Το βασικό σενάριο, σύμφωνα με την οικονομολόγο Μέγκαν Γκριν, διευθύντρια στην εταιρεία συμβούλων Roubini Global Economics (η οποία ανήκει στον γνωστό καθηγητή Νουριέλ Ρουμπινί), «είναι να καταβληθεί –με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο– η επόμενη δόση από τα χρήματα του μηχανισμού στήριξης προς τη χώρα, έστω και αν είναι η τελευταία». Και αυτό, διότι στις παρούσες συνθήκες, με τη δεδομένη κατάσταση στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, αλλά και με τις αμερικανικές εκλογές να πλησιάζουν, η εξώθηση της Ελλάδας εκτός ευρώ «δεν συμφέρει κανέναν από τους βασικούς παίκτες που θα μπορούσαν να τραβήξουν την πρίζα στη χώρα, δηλαδή το ΔΝΤ και το Βερολίνο», σύμφωνα με τον Γιάννη Εμμανουηλίδη, επικεφαλής αναλυτή στο European Policy Centre των Βρυξελλών. Κατά τον κ. Εμμανουηλίδη, η Ελλάδα έχει ακόμη ένα πλεονέκτημα: «Οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται ότι η σημερινή κυβέρνηση είναι η τελευταία με την οποία βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος και μπορούν να συνεννοηθούν».
Επιπλέον, σημειώνει ο Ντάνιελ Γκρος, διευθυντής του Centre for European Policy Studies, «η Ελλάδα έχει σημειώσει πράγματι πρόοδο, έστω και με πιο αργούς ρυθμούς απ’ ό, τι προβλεπόταν». «Τόσο το δημοσιονομικό έλλειμμα όσο και το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (που είναι μακράν το πιο σημαντικό) μειώνονται και δεν απέχουν πολύ από τους στόχους», υπογραμμίζει ο κ. Γκρος.
Ωστόσο, τόσο τα άμεσα πρακτικά όσο και τα μεσοπρόθεσμα ουσιαστικά προβλήματα παραμένουν. Οπως λέει στην «Κ» η Μπενεντίκτα Μαρτζινότο, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Bruegel, αν εφαρμοστεί κατά γράμμα το πρόγραμμα, τότε οι μέχρι σήμερα αστοχίες και το δημοσιονομικό κενό «δεν αποτελούν επαρκή δικαιολογία για να διακοπεί η χρηματοδότηση και να οδηγηθεί η Ελλάδα σε χρεοκοπία». Ομως το διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο, προσθέτει η κυρία Μαρτζινότο και εκτιμά ότι δύο είναι τα πιθανά σενάρια για τις επόμενες εβδομάδες: «Το πρώτο σενάριο είναι να συμφωνήσουν Ε. Ε. και ΔΝΤ στην αναθεώρηση [επιμήκυνση] του προγράμματος και να πληρώσουν την επόμενη δόση. Το δεύτερο σενάριο είναι να αναγνωρίσουν ότι υπάρχει θεμελιώδες πρόβλημα χρέους και να προχωρήσουν σε έναν νέο γύρο αναδιάρθρωσης. Στη δεύτερη περίπτωση όμως, η ΕΚΤ θα ερχόταν σε πολύ δυσάρεστη θέση, ιδιαίτερα αν προσπαθήσει να αποφύγει και αυτή τη φορά τη συμμετοχή της, όπως έγινε στο πρώτο PSI. Μετά την έντονη αντιπαράθεση που ξέσπασε ύστερα από την απόφαση της Φρανκφούρτης να παρέμβει στις δευτερογενείς αγορές ομολόγων, το τελευταίο πράγμα που θέλει είναι να πέσουν και πάλι επάνω της οι προβολείς».
Την ίδια εκτίμηση συμμερίζεται και ο Ραούλ Ρουπαρέλ, διευθυντής οικονομικών ερευνών στη βρετανική δεξαμενή σκέψης Open Europe. «“Κούρεμα” στα διακρατικά δάνεια δεν θα περάσει με τίποτα από τη γερμανική Βουλή. Επιπλέον, η γερμανική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αποφύγει τις δύσκολες αποφάσεις πριν από τις εκλογές του 2013», μας λέει. Την ίδια άποψη συμμερίζεται και ο κ. Εμμανουηλίδης: «Αν ήσουν η καγκελάριος Μέρκελ, θα έπαιρνες δραστικές αποφάσεις τώρα ή μετά τις εκλογές, όταν πιθανότατα θα έχει σχηματιστεί κυβέρνηση “μεγάλης συμμαχίας” μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών; Εγώ λέω μετά».
Σε ό, τι αφορά την έκθεση βιωσιμότητας για το ελληνικό δημόσιο χρέος, που θα πρέπει να περιλαμβάνει η έκθεση της τρόικας και η οποία αν είναι αρνητική «θα αναγκάσει» το ΔΝΤ να αποχωρήσει από το ελληνικό πρόγραμμα, ο κ. Γκρος, γνωστός για τις αιρετικές του απόψεις αλλά και για την επιρροή του στις Βρυξέλλες, διαφωνεί: «Δεν έχει σημασία αν το χρέος σου είναι 100% ή 150%, αλλά το επιτόκιο και η περίοδος ωρίμανσης. Αν έχεις πρωτογενές πλεόνασμα, χαμηλά επιτόκια και μακρά περίοδο αποπληρωμής, τότε μπορείς να πληρώνεις τις δόσεις του χρέους. Αυτό έχει σημασία, να πληρώνονται οι δόσεις και όχι πόσο είναι το απόλυτο νούμερο».
Mεσοπρόθεσμη πρόκλησηΑκόμη και αν βρεθεί λύση στο χρηματοδοτικό κενό, μέσω της απευθείας ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ή/και της παραίτησης της ΕΚΤ από τα κέρδη στο χαρτοφυλάκιο ελληνικών ομολόγων που κατέχει, λύνεται το ελληνικό πρόβλημα; «Για τους Γερμανούς δεν λύνεται. Θα λυθεί μόνο όταν η Ελλάδα αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητά της και εκσυγχρονίσει την οικονομία της. Γι’ αυτό και θα συνεχίσουν να ασκούν πίεση», εκτιμά ο κ. Εμμανουηλίδης. Με την άποψη ότι το άμεσο πρόβλημα της δόσης αποπροσανατολίζει από το μεσοπρόθεσμο ουσιαστικό πρόβλημα, συμφωνεί και η Σωτηρία Θεοδωροπούλου, ερευνήτρια-οικονομολόγος στο European Τrade Union Institute, των Βρυξελλών: «Η Ελλάδα δεν μπορεί να τρέχει πίσω από κάθε δόση. Η κατάσταση αυτή δεν είναι ούτε κοινωνικά ούτε πολιτικά βιώσιμη».
Η μεσοπρόθεσμη λύση του προβλήματος θα πρέπει να συναποφασιστεί και από την Ελλάδα και από την Ευρωζώνη, εκτιμά ο κ. Ρουπαρέλ: «Αν δεν αλλάξει εντελώς η στάση της Ελλάδας, τότε η Ευρωζώνη δεν φαίνεται διατεθειμένη να της δώσει τον επιπλέον χρόνο και χρήμα που απαιτούνται για να αναδιαρθρώσει την οικονομία της». Πιο μαύρες ακόμη είναι οι προβλέψεις της κ. Γκριν: «Μετά τη νέα αναδιάρθρωση, Ελλάδα και τρόικα θα συμφωνήσουν σε συναινετικό διαζύγιο, μέσω χρηματοδότησης-γέφυρας προς τη χώρα» καταλήγει.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_100027_30/09/2012_497192
Ο οικονομικός αναλυτής και συγγραφέας Ρόμπερτ Σάμιουελσον μιλάει στην «Κ»
Η εκτίμηση που επικρατεί στις ΗΠΑ είναι ότι στην παρούσα συγκυρία ο Αντώνης Σαμαράς αποτελεί την «τελευταία ευκαιρία», τονίζει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο γνωστός οικονομικός αναλυτής της «Ουάσιγκτον Ποστ» και συγγραφέας, Ρόμπερτ Σάμιουελσον. O ίδιος προβλέπει ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στη Ζώνη του Ευρώ, άποψη που, όπως σημειώνει, επικρατεί και στη Γουόλ Στριτ. Σπεύδει, πάντως, να προσθέσει ότι την τελική απόφαση επ’ αυτού θα λάβουν οι Ευρωπαίοι εταίροι της χώρας, αφού αυτοί παρέχουν τη χρηματοδότηση που θα καταστήσει εφικτή μια τέτοια εξέλιξη.
– Ποια είναι η εικόνα για την ελληνική κρίση στις ΗΠΑ;
– Με εξαίρεση όσους εργάζονται στις αγορές, κυβερνητικούς αξιωματούχους και οικονομολόγους, οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην ελληνική κρίση. Και στον βαθμό που το κάνουν επικεντρώνονται κυρίως στην κοινωνική αναταραχή, τις πολιτικές συγκρούσεις, και την ανθρώπινη δυστυχία, και όχι στις οικονομικές τριβές και τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα.
– Πώς βλέπουν στην Ουάσιγκτον τον κ. Σαμαρά;
– Εχω την αίσθηση ότι και εδώ στην Αμερική βλέπουν τον κ. Σαμαρά όπως και στην Ευρώπη, ως την «τελευταία ευκαιρία».
– Ποιο είναι το κλίμα στη Γουόλ Στριτ για την Ελλάδα;
– Η επικρατούσα άποψη είναι πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τόσο η Ελλάδα όσο και η υπόλοιπη Ευρωζώνη θα αποφύγουν να προκαλέσει η Ελλάδα μια βαθιά ευρωπαϊκή κρίση. Σε κάθε περίπτωση, οι αγορές ανησυχούν περισσότερο για το μέλλον του ευρώ, παρά για το μέλλον της Ελλάδας.
Μεγάλες θυσίες– Εκτιμάτε ότι θα παραμείνει η Ελλάδα εντός της Ευρωζώνης;
– Πιστεύω ότι θα παραμείνει εντός του ευρώ για τους παρακάτω λόγους: πρώτον, όπως σας είπα, τα άλλα μέλη της Ευρωζώνης δεν θέλουν να προκαλέσουν μια ευρύτερη κρίση, δεύτερον, οι Ελληνες έχοντας ήδη υπομείνει τόσες πολλές θυσίες θα ήταν ανόητο να τις αφήσουν να πάνε χαμένες και να αποχωρήσουν από το ευρώ τώρα, και, τρίτον, όλοι γνωρίζουν ότι το πιθανότερο είναι πως τα πράγματα θα είναι πιο άσχημα εάν η Ελλάδα φύγει από την Ευρωζώνη και υιοθετήσει το δικό της νόμισμα, τη νέα δραχμή. Θα σημειωνόταν βαθιά υποτίμηση, υψηλός πληθωρισμός, και γενική οικονομική αποσταθεροποίηση. Πάντως, το εάν θα μείνει η Ελλάδα εντός της Ευρωζώνης εξαρτάται κυρίως από τη στάση των άλλων μελών του κλαμπ αυτού τα οποία, τελικά, είναι και αυτά που θα κληθούν να συνεχίσουν να παράσχουν χρηματοδότηση.
– Γιατί πιέζει η Ουάσιγκτον -Ομπάμα, Γκάιτνερ, Μπερνάνκι- το Βερολίνο να ακολουθήσει περισσότερο επεκτατική πολιτική;
– Θεωρώ ότι αυτό ισχύει, αν και δεν έχω δει δημόσιες αποδείξεις. Η κυβέρνηση Ομπάμα έχει μια γενική κεϊνσιανή κλίση σύμφωνα με την οποία η απάντηση σε μια αδύναμη οικονομία είναι η παροχή μεγαλύτερης ρευστότητας. Στην Ευρώπη η μια εφικτή πηγή περισσότερης ρευστότητας είναι η Γερμανία γιατί είναι η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία και η οικονομική της κατάσταση είναι σχετικά ισχυρή. Παράλληλα, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι φοβούνται ότι η επιδεινούμενη οικονομική κρίση της Ευρώπης ίσως θέσει εκτός τροχιάς την αναιμική ανάκαμψη στις ΗΠΑ.
– Επηρεάζει και το γεγονός ότι η Ε.Ε. είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των ΗΠΑ.
– Δεν είναι μόνον η θέση της Ευρώπης ως μεγάλου εμπορικού εταίρου. Είναι επίσης και η ψυχολογική επίπτωση στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και την ευρύτερη διεθνή οικονομία, καθώς η κρίση αποθαρρύνει την επενδυτική δραστηριότητα.
– Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση Ομπάμα έχει διαμηνύσει στην Ευρώπη να μη λάβει μείζονες αποφάσεις (Grexit) πριν από τις αμερικανικές εκλογές.
– Δεν το έχω δει να συμβαίνει δημόσια. Θα ήταν πολύ ωμή κίνηση. Πάντως, είναι σαφές ότι η κυβέρνηση Ομπάμα ανησυχεί για το τι μπορεί να συμβεί στην Ευρώπη το οποίο θα υπονόμευε την προοπτική επανεκλογής του δημοκρατικού προέδρου. Ετσι, δεν αποκλείεται να έχουν διαμηνύσει κάτι τέτοιο.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_30/09/2012_497191
Του Γιωργου Παγουλατου*
Είναι κοινό μυστικό ότι η φερεγγυότητα του δημόσιου χρέους επιδεινώνεται. H βαθύτερη ύφεση προκαλεί εκτροχιασμό. Μόνο 1 από τα 6 σενάρια του ΚΕΠΕ προβλέπει χρέος στο «βιώσιμο» επίπεδο 120% το 2020. Με επιμονή του ΔΝΤ ξανάρχισε η συζήτηση για νέο «κούρεμα». Αυτό παράγει αρνητικό κλίμα για την Ελλάδα, ως ένα «βαρέλι δίχως πάτο», ή μια χώρα που υποτίθεται θέλει να «ξαναβάλει χέρι στις τσέπες των εταίρων», όπως ένα τμήμα του ξένου Τύπου αρέσκεται να λαϊκίζει.
Γιατί το ΔΝΤ συζητά για νέα αναδιάρθρωση; Το ΔΝΤ δεν μπορεί να συμμετάσχει σε πρόγραμμα αν το χρέος δεν είναι βιώσιμο. Θέλει να καταγράψει τη θέση του, για να την επαναφέρει όταν οι εταίροι θα είναι πιο δεκτικοί, όταν η κυβέρνηση θα έχει κλειδώσει την εφαρμογή του προγράμματος. Από πού όμως θα μπορούσε να προκύψει μια νέα μείωση χρέους; Οχι πια από τον ιδιωτικό τομέα, όπως με το PSI. Εχει αποφασιστεί ότι οι ιδιώτες δεν πρέπει να πληρώσουν ξανά. Το κούρεμα πρέπει να προέλθει από τον «επίσημο τομέα», που κατέχει 2/3 του ελληνικού δημόσιου χρέους. Kι εκεί εμφανίζονται οι δυσκολίες.
Καταρχήν το χρέος του ΔΝΤ εξαιρείται καθώς δεν επιδέχεται αναδιάρθρωση. Το διακυβερνητικό χρέος προς κράτη-μέλη της Ευρωζώνης είναι το μεγαλύτερο μέρος του επίσημου χρέους. Ομως ένα «κούρεμα» θα δηλητηρίαζε τις σχέσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους. Ορθώς, κανείς δεν το επιδιώκει. Ηπιότερη αναδιάρθρωση θα συνιστούσε η μείωση επιτοκίου και επιμήκυνση αποπληρωμής του πρώτου δανείου. Ομως κι αυτό συνιστά τροποποίηση δανειακής σύμβασης, απαιτεί έγκριση από τα εθνικά κοινοβούλια. Θα μπορούσε πιθανώς να γίνει δεκτό αργότερα, αλλά χωρίς θεαματικά οφέλη.
Μέρος του χρέους κρατά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Θα μπορούσε η ΕΚΤ να μεταφέρει στην Ελλάδα τα κέρδη από τη διαφορά ονομαστικής και αξίας αγοράς των ελληνικών ομολόγων. Αυτό θα ελάφρυνε το χρέος κατά περίπου 10 δισ. Ομως θα προκαλούσε αντιδράσεις, ως δημοσιονομική διευκόλυνση που απαγορεύεται από τις Συνθήκες. Ριζοσπαστικότερη θα ήταν μια αναδρομική συμμετοχή της ΕΚΤ στο κούρεμα 53,5%, που είχε δεχτεί ο ιδιωτικός τομέας υπό το PSI. Τότε θα διαγραφόταν μεγαλύτερο χρέος, αλλά η ΕΚΤ θα έπρεπε να καλύψει την απώλεια με ανακεφαλαιοποίηση, άρα επιβάρυνση των φορολογουμένων της Ευρωζώνης. Επομένως κι αυτή η λύση θα συναντούσε αντιδράσεις.
Καλύτερη θα ήταν η μεταφορά των 50 δισ. ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών κατευθείαν στον ευρωπαϊκό μηχανισμό ESM, όπως συμφωνήθηκε τον Ιούνιο για την Ισπανία. Ομως ορισμένοι εταίροι στο Eurogroup προσπαθούν να εξουδετερώσουν τη ρύθμιση αυτή. Εφαρμογή πάντως δεν διαφαίνεται πριν από το τέλος 2013. Υπάρχει, βέβαια, πάντα και η αύξηση εσόδων από αποκρατικοποιήσεις - εκεί οι εταίροι προσδοκούν πολλά.
Εχουμε επομένως τα εξής δεδομένα:
α) Μετά το PSI η αλληλεξάρτηση από τους εταίρους είναι στενότατη. Το PSI είχε αρκετά αρνητικά: ζημίωσε ταμεία και επενδυτές, κλόνισε την εμπιστοσύνη, το χρέος παρέμεινε υψηλό. Είχε όμως ένα μεγάλο θετικό: μας «έδεσε» στενά με τους εταίρους, τους έδωσε ισχυρό κίνητρο να αποτρέψουν μια χρεοκοπία και έξοδό μας από το ευρώ, αφού τότε το χρέος θα ήταν αδύνατο να εξυπηρετηθεί, κι οι εταίροι θα έχαναν τα λεφτά τους. Δηλαδή αγοράσαμε καλύτερη «ασφάλεια» παραμονής στο ευρώ.
β) Οι εταίροι έχουν συμφέρον να καταστήσουν το χρέος μας φερέγγυο, ώστε να μην εξελιχθεί σε πλήρη αδυναμία πληρωμής. Αυτό μπορούν να το διευκολύνουν με δύο τρόπους: Αναδιάρθρωση χρέους, όπως είδαμε παραπάνω. Ή ταχύτερη επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στην ανάπτυξη.
Ηδη εξελίσσεται η συζήτηση για μια περιορισμένη δημοσιονομική ένωση, με ένα νέο κοινοτικό προϋπολογισμό Ευρωζώνης, για να στηριχθούν οι οικονομίες που βυθίζονται στην ύφεση και την ανεργία, όπως η Ελλάδα. Η δυσμενής δυναμική του χρέους επιταχύνει την εξέλιξη. Σε αντίθεση με ένα «κούρεμα», ένα μεγάλο πακέτο στήριξης της ελληνικής οικονομίας θα γινόταν ευνοϊκότερα δεκτό από τους εταίρους. Ιδίως εάν βλέπουν μια κυβέρνηση που προχωρά την προσαρμογή, και μια οικονομία που ματώνει, έχοντας χάσει πάνω από 1/5 του ΑΕΠ, με ανεργία στο 25%. Αυτή θα είναι η συζήτηση το 2013.
* Ο κ. Γ. Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_30/09/2012_497188
Του Σταυρου Λυγερου
Οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί συμφώνησαν για το πακέτο των περικοπών και των νέων φόρων, αλλά μόνο όταν η τρόικα ανάψει το «πράσινο» φως θα ξέρουμε ότι το πακέτο οριστικοποιήθηκε. Στην Αθήνα εκφράζουν αισιοδοξία, αλλά και ότι ο δρόμος δεν είναι χωρίς εμπόδια. Δεν είναι μόνο η απαίτηση του ΠΑΣΟΚ να εξασφαλισθεί η επιμήκυνση πριν από την ψήφιση του πακέτου. Είναι κυρίως η αντίθεση μεταξύ του ΔΝΤ και του ευρωιερατείου.
Oπως κατέδειξε και η συμπεριφορά του Τόμσεν, το ΔΝΤ πιέζει για ένα νέο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, αυτή τη φορά του χρέους που έχουν στα χέρια τους η ΕΚΤ και οι χώρες-μέλη. Η εκτίμησή του για τη μη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους είναι σωστή, αλλά έρχεται σε αντίθεση με τις σκοπιμότητες που κυριαρχούν στην Ευρωζώνη. Γι’ αυτό και το ΔΝΤ εξωθεί τον κόμπο στο χτένι.
Παρότι είναι εξόφθαλμο πως η συνταγή δεν βγαίνει, το ευρωιερατείο πιέζει ασφυκτικά την κυβέρνηση Σαμαρά για την εφαρμογή της. Επιμένει στο ίδιο αδιέξοδο, επειδή δεν έχει εναλλακτική λύση για την Ελλάδα. Η δραστική συρρίκνωση του κόστους εργασίας και η κατεδάφιση των εργασιακών σχέσεων δεν αρκούν ούτε για να δρομολογήσουν την τριτοκοσμικού τύπου ανάπτυξη που οραματίζεται. Η ασάφεια για την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ αποτρέπει σοβαρές παραγωγικές επενδύσεις.
Οι συνεχείς διαψεύσεις έπρεπε να έχουν προσγειώσει στην πραγματικότητα το ελληνικό οικονομικό επιτελείο. Αντ’ αυτού, συνεχίζει στον δρόμο των ψευδαισθήσεων. Είναι ενδεικτικό ότι ο προϋπολογισμός για το 2013 προβλέπει ύφεση 3,5%, ενώ πιθανότατα θα είναι υπερδιπλάσια. Κι αυτό, επειδή η εφαρμογή του νέου πακέτου θα συρρικνώσει την ήδη αναιμική ενεργό ζήτηση και θα αφυδατώσει περαιτέρω την ήδη στεγνή αγορά. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ροπή προς τη φοροδιαφυγή, κατά πάσα πιθανότητα θα διαψεύσει τις προβλέψεις για τα δημόσια έσοδα. Η Ελλάδα θυμίζει ολοένα και περισσότερο σκύλο που κυνηγάει την ουρά του.
Το ευρωιερατείο βολεύεται προς το παρόν με τον τεχνητό διαχωρισμό της ελληνικής κρίσης από την εν εξελίξει εσωτερική διαπραγμάτευση για την Ισπανία και την Ιταλία. Η τακτική αυτή, όμως, δεν οδηγεί σε ευσταθείς λύσεις. Η ελληνική κρίση δεν σφραγίζεται. Η Ελλάδα δεν είναι το μαύρο πρόβατο σ’ ένα άσπρο κοπάδι για να είναι λύση η απομόνωσή του. Λόγω των εθνικών παθογενειών είναι ο πιο αδύναμος κρίκος της καθόλου στέρεης ευρωπαϊκής αλυσίδας και ως πιο αδύναμος κρίκος έχει μετατραπεί σε πειραματόζωο.
Στην Ελλάδα δοκιμάζεται η συνταγή που προορίζεται για την ευρωπαϊκή περιφέρεια και με διαφορά φάσης και για τον ευρωπαϊκό πυρήνα. Στην Ελλάδα δοκιμάζονται οι κοινωνικές αντοχές στο πείραμα δραστικής υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου. Το πείραμα δείχνει να επιτυγχάνει. Ενώ η θερμοκρασία χτυπάει κόκκινο, οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας είναι κατώτερες των περιστάσεων. Η διαδήλωση της περασμένης Τετάρτης ήταν μεγάλη, αλλά και πάλι ήταν αναντίστοιχη μ’ αυτό που συμβαίνει στη χώρα.
Η αναντιστοιχία αυτή δεν είναι ανεξήγητη. Προ Μνημονίου, οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων ήταν ένα είδος άτυπης διαπραγμάτευσης με τους εκάστοτε κυβερνώντες, που προσέδιδε ευστάθεια στην κοινωνική ισορροπία. Τώρα που την οικονομική πολιτική αποφασίζει η τρόικα, οι πολίτες έχουν συνειδητοποιήσει ότι καμία συντεταγμένη κινητοποίησή τους δεν είναι ικανή να επηρεάσει τις αποφάσεις. Γι’ αυτό και προς το παρόν η κύρια τάση είναι η προσπάθεια επιβίωσης.
Oσο, όμως, τα οικονομικά και κοινωνικά ερείπια πολλαπλασιάζονται, τόσο το κοινωνικό τοπίο καθίσταται πιο εύφλεκτο. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την κοινωνική δυναμική, αλλά είναι προφανές ότι όσο περισσότερα νοικοκυριά εξωθούνται στην εξαθλίωση, τόσο πιο κοντά έρχεται το ενδεχόμενο μιας κοινωνικής έκρηξης, που εκ των πραγμάτων θα είναι τυφλή και βίαιη.
Το πειραματόζωο της Ευρωζώνης ενδέχεται να λειτουργήσει ως πυροκροτητής. Μια κοινωνική ανάφλεξη στην Ελλάδα πιθανότατα θα εξαπλωθεί και στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια. Oπως αποδεικνύει η κλιμάκωση της κοινωνικής διαμαρτυρίας σε Ισπανία, Πορτογαλία και Ιταλία, οι χώρες αυτές μετατρέπονται με ταχύ ρυθμό σε εύφλεκτες ζώνες. Η μονοδιάστατη λιτότητα, άλλωστε, δεν είναι συγκυριακή πολιτική.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_30/09/2012_497189
Θετικά βήματα, διαπραγματευτικά πλεονεκτήματα αλλά και μεγάλες προκλήσεις για το μέλλον διαπιστώνουν έγκριτοι αναλυτές του εξωτερικού, οι οποίοι παρακολουθούν από κοντά την εξέλιξη του ελληνικού δράματος και μοιράστηκαν τις εκτιμήσεις τους με την «Κ».
Το βασικό σενάριο, σύμφωνα με την οικονομολόγο Μέγκαν Γκριν, διευθύντρια στην εταιρεία συμβούλων Roubini Global Economics (η οποία ανήκει στον γνωστό καθηγητή Νουριέλ Ρουμπινί), «είναι να καταβληθεί –με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο– η επόμενη δόση από τα χρήματα του μηχανισμού στήριξης προς τη χώρα, έστω και αν είναι η τελευταία». Και αυτό, διότι στις παρούσες συνθήκες, με τη δεδομένη κατάσταση στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, αλλά και με τις αμερικανικές εκλογές να πλησιάζουν, η εξώθηση της Ελλάδας εκτός ευρώ «δεν συμφέρει κανέναν από τους βασικούς παίκτες που θα μπορούσαν να τραβήξουν την πρίζα στη χώρα, δηλαδή το ΔΝΤ και το Βερολίνο», σύμφωνα με τον Γιάννη Εμμανουηλίδη, επικεφαλής αναλυτή στο European Policy Centre των Βρυξελλών. Κατά τον κ. Εμμανουηλίδη, η Ελλάδα έχει ακόμη ένα πλεονέκτημα: «Οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται ότι η σημερινή κυβέρνηση είναι η τελευταία με την οποία βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος και μπορούν να συνεννοηθούν».
Επιπλέον, σημειώνει ο Ντάνιελ Γκρος, διευθυντής του Centre for European Policy Studies, «η Ελλάδα έχει σημειώσει πράγματι πρόοδο, έστω και με πιο αργούς ρυθμούς απ’ ό, τι προβλεπόταν». «Τόσο το δημοσιονομικό έλλειμμα όσο και το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (που είναι μακράν το πιο σημαντικό) μειώνονται και δεν απέχουν πολύ από τους στόχους», υπογραμμίζει ο κ. Γκρος.
Ωστόσο, τόσο τα άμεσα πρακτικά όσο και τα μεσοπρόθεσμα ουσιαστικά προβλήματα παραμένουν. Οπως λέει στην «Κ» η Μπενεντίκτα Μαρτζινότο, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Bruegel, αν εφαρμοστεί κατά γράμμα το πρόγραμμα, τότε οι μέχρι σήμερα αστοχίες και το δημοσιονομικό κενό «δεν αποτελούν επαρκή δικαιολογία για να διακοπεί η χρηματοδότηση και να οδηγηθεί η Ελλάδα σε χρεοκοπία». Ομως το διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο, προσθέτει η κυρία Μαρτζινότο και εκτιμά ότι δύο είναι τα πιθανά σενάρια για τις επόμενες εβδομάδες: «Το πρώτο σενάριο είναι να συμφωνήσουν Ε. Ε. και ΔΝΤ στην αναθεώρηση [επιμήκυνση] του προγράμματος και να πληρώσουν την επόμενη δόση. Το δεύτερο σενάριο είναι να αναγνωρίσουν ότι υπάρχει θεμελιώδες πρόβλημα χρέους και να προχωρήσουν σε έναν νέο γύρο αναδιάρθρωσης. Στη δεύτερη περίπτωση όμως, η ΕΚΤ θα ερχόταν σε πολύ δυσάρεστη θέση, ιδιαίτερα αν προσπαθήσει να αποφύγει και αυτή τη φορά τη συμμετοχή της, όπως έγινε στο πρώτο PSI. Μετά την έντονη αντιπαράθεση που ξέσπασε ύστερα από την απόφαση της Φρανκφούρτης να παρέμβει στις δευτερογενείς αγορές ομολόγων, το τελευταίο πράγμα που θέλει είναι να πέσουν και πάλι επάνω της οι προβολείς».
Την ίδια εκτίμηση συμμερίζεται και ο Ραούλ Ρουπαρέλ, διευθυντής οικονομικών ερευνών στη βρετανική δεξαμενή σκέψης Open Europe. «“Κούρεμα” στα διακρατικά δάνεια δεν θα περάσει με τίποτα από τη γερμανική Βουλή. Επιπλέον, η γερμανική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αποφύγει τις δύσκολες αποφάσεις πριν από τις εκλογές του 2013», μας λέει. Την ίδια άποψη συμμερίζεται και ο κ. Εμμανουηλίδης: «Αν ήσουν η καγκελάριος Μέρκελ, θα έπαιρνες δραστικές αποφάσεις τώρα ή μετά τις εκλογές, όταν πιθανότατα θα έχει σχηματιστεί κυβέρνηση “μεγάλης συμμαχίας” μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών; Εγώ λέω μετά».
Σε ό, τι αφορά την έκθεση βιωσιμότητας για το ελληνικό δημόσιο χρέος, που θα πρέπει να περιλαμβάνει η έκθεση της τρόικας και η οποία αν είναι αρνητική «θα αναγκάσει» το ΔΝΤ να αποχωρήσει από το ελληνικό πρόγραμμα, ο κ. Γκρος, γνωστός για τις αιρετικές του απόψεις αλλά και για την επιρροή του στις Βρυξέλλες, διαφωνεί: «Δεν έχει σημασία αν το χρέος σου είναι 100% ή 150%, αλλά το επιτόκιο και η περίοδος ωρίμανσης. Αν έχεις πρωτογενές πλεόνασμα, χαμηλά επιτόκια και μακρά περίοδο αποπληρωμής, τότε μπορείς να πληρώνεις τις δόσεις του χρέους. Αυτό έχει σημασία, να πληρώνονται οι δόσεις και όχι πόσο είναι το απόλυτο νούμερο».
Mεσοπρόθεσμη πρόκλησηΑκόμη και αν βρεθεί λύση στο χρηματοδοτικό κενό, μέσω της απευθείας ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ή/και της παραίτησης της ΕΚΤ από τα κέρδη στο χαρτοφυλάκιο ελληνικών ομολόγων που κατέχει, λύνεται το ελληνικό πρόβλημα; «Για τους Γερμανούς δεν λύνεται. Θα λυθεί μόνο όταν η Ελλάδα αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητά της και εκσυγχρονίσει την οικονομία της. Γι’ αυτό και θα συνεχίσουν να ασκούν πίεση», εκτιμά ο κ. Εμμανουηλίδης. Με την άποψη ότι το άμεσο πρόβλημα της δόσης αποπροσανατολίζει από το μεσοπρόθεσμο ουσιαστικό πρόβλημα, συμφωνεί και η Σωτηρία Θεοδωροπούλου, ερευνήτρια-οικονομολόγος στο European Τrade Union Institute, των Βρυξελλών: «Η Ελλάδα δεν μπορεί να τρέχει πίσω από κάθε δόση. Η κατάσταση αυτή δεν είναι ούτε κοινωνικά ούτε πολιτικά βιώσιμη».
Η μεσοπρόθεσμη λύση του προβλήματος θα πρέπει να συναποφασιστεί και από την Ελλάδα και από την Ευρωζώνη, εκτιμά ο κ. Ρουπαρέλ: «Αν δεν αλλάξει εντελώς η στάση της Ελλάδας, τότε η Ευρωζώνη δεν φαίνεται διατεθειμένη να της δώσει τον επιπλέον χρόνο και χρήμα που απαιτούνται για να αναδιαρθρώσει την οικονομία της». Πιο μαύρες ακόμη είναι οι προβλέψεις της κ. Γκριν: «Μετά τη νέα αναδιάρθρωση, Ελλάδα και τρόικα θα συμφωνήσουν σε συναινετικό διαζύγιο, μέσω χρηματοδότησης-γέφυρας προς τη χώρα» καταλήγει.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_100027_30/09/2012_497192
Για 3 λόγους θα μείνει η Ελλάδα εντός ευρώ
Ο οικονομικός αναλυτής και συγγραφέας Ρόμπερτ Σάμιουελσον μιλάει στην «Κ»
Η εκτίμηση που επικρατεί στις ΗΠΑ είναι ότι στην παρούσα συγκυρία ο Αντώνης Σαμαράς αποτελεί την «τελευταία ευκαιρία», τονίζει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο γνωστός οικονομικός αναλυτής της «Ουάσιγκτον Ποστ» και συγγραφέας, Ρόμπερτ Σάμιουελσον. O ίδιος προβλέπει ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στη Ζώνη του Ευρώ, άποψη που, όπως σημειώνει, επικρατεί και στη Γουόλ Στριτ. Σπεύδει, πάντως, να προσθέσει ότι την τελική απόφαση επ’ αυτού θα λάβουν οι Ευρωπαίοι εταίροι της χώρας, αφού αυτοί παρέχουν τη χρηματοδότηση που θα καταστήσει εφικτή μια τέτοια εξέλιξη.
– Ποια είναι η εικόνα για την ελληνική κρίση στις ΗΠΑ;
– Με εξαίρεση όσους εργάζονται στις αγορές, κυβερνητικούς αξιωματούχους και οικονομολόγους, οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην ελληνική κρίση. Και στον βαθμό που το κάνουν επικεντρώνονται κυρίως στην κοινωνική αναταραχή, τις πολιτικές συγκρούσεις, και την ανθρώπινη δυστυχία, και όχι στις οικονομικές τριβές και τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα.
– Πώς βλέπουν στην Ουάσιγκτον τον κ. Σαμαρά;
– Εχω την αίσθηση ότι και εδώ στην Αμερική βλέπουν τον κ. Σαμαρά όπως και στην Ευρώπη, ως την «τελευταία ευκαιρία».
– Ποιο είναι το κλίμα στη Γουόλ Στριτ για την Ελλάδα;
– Η επικρατούσα άποψη είναι πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τόσο η Ελλάδα όσο και η υπόλοιπη Ευρωζώνη θα αποφύγουν να προκαλέσει η Ελλάδα μια βαθιά ευρωπαϊκή κρίση. Σε κάθε περίπτωση, οι αγορές ανησυχούν περισσότερο για το μέλλον του ευρώ, παρά για το μέλλον της Ελλάδας.
Μεγάλες θυσίες– Εκτιμάτε ότι θα παραμείνει η Ελλάδα εντός της Ευρωζώνης;
– Πιστεύω ότι θα παραμείνει εντός του ευρώ για τους παρακάτω λόγους: πρώτον, όπως σας είπα, τα άλλα μέλη της Ευρωζώνης δεν θέλουν να προκαλέσουν μια ευρύτερη κρίση, δεύτερον, οι Ελληνες έχοντας ήδη υπομείνει τόσες πολλές θυσίες θα ήταν ανόητο να τις αφήσουν να πάνε χαμένες και να αποχωρήσουν από το ευρώ τώρα, και, τρίτον, όλοι γνωρίζουν ότι το πιθανότερο είναι πως τα πράγματα θα είναι πιο άσχημα εάν η Ελλάδα φύγει από την Ευρωζώνη και υιοθετήσει το δικό της νόμισμα, τη νέα δραχμή. Θα σημειωνόταν βαθιά υποτίμηση, υψηλός πληθωρισμός, και γενική οικονομική αποσταθεροποίηση. Πάντως, το εάν θα μείνει η Ελλάδα εντός της Ευρωζώνης εξαρτάται κυρίως από τη στάση των άλλων μελών του κλαμπ αυτού τα οποία, τελικά, είναι και αυτά που θα κληθούν να συνεχίσουν να παράσχουν χρηματοδότηση.
– Γιατί πιέζει η Ουάσιγκτον -Ομπάμα, Γκάιτνερ, Μπερνάνκι- το Βερολίνο να ακολουθήσει περισσότερο επεκτατική πολιτική;
– Θεωρώ ότι αυτό ισχύει, αν και δεν έχω δει δημόσιες αποδείξεις. Η κυβέρνηση Ομπάμα έχει μια γενική κεϊνσιανή κλίση σύμφωνα με την οποία η απάντηση σε μια αδύναμη οικονομία είναι η παροχή μεγαλύτερης ρευστότητας. Στην Ευρώπη η μια εφικτή πηγή περισσότερης ρευστότητας είναι η Γερμανία γιατί είναι η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία και η οικονομική της κατάσταση είναι σχετικά ισχυρή. Παράλληλα, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι φοβούνται ότι η επιδεινούμενη οικονομική κρίση της Ευρώπης ίσως θέσει εκτός τροχιάς την αναιμική ανάκαμψη στις ΗΠΑ.
– Επηρεάζει και το γεγονός ότι η Ε.Ε. είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των ΗΠΑ.
– Δεν είναι μόνον η θέση της Ευρώπης ως μεγάλου εμπορικού εταίρου. Είναι επίσης και η ψυχολογική επίπτωση στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και την ευρύτερη διεθνή οικονομία, καθώς η κρίση αποθαρρύνει την επενδυτική δραστηριότητα.
– Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση Ομπάμα έχει διαμηνύσει στην Ευρώπη να μη λάβει μείζονες αποφάσεις (Grexit) πριν από τις αμερικανικές εκλογές.
– Δεν το έχω δει να συμβαίνει δημόσια. Θα ήταν πολύ ωμή κίνηση. Πάντως, είναι σαφές ότι η κυβέρνηση Ομπάμα ανησυχεί για το τι μπορεί να συμβεί στην Ευρώπη το οποίο θα υπονόμευε την προοπτική επανεκλογής του δημοκρατικού προέδρου. Ετσι, δεν αποκλείεται να έχουν διαμηνύσει κάτι τέτοιο.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_30/09/2012_497191
Το «κούρεμα» ως ευκαιρία
Του Γιωργου Παγουλατου*
Είναι κοινό μυστικό ότι η φερεγγυότητα του δημόσιου χρέους επιδεινώνεται. H βαθύτερη ύφεση προκαλεί εκτροχιασμό. Μόνο 1 από τα 6 σενάρια του ΚΕΠΕ προβλέπει χρέος στο «βιώσιμο» επίπεδο 120% το 2020. Με επιμονή του ΔΝΤ ξανάρχισε η συζήτηση για νέο «κούρεμα». Αυτό παράγει αρνητικό κλίμα για την Ελλάδα, ως ένα «βαρέλι δίχως πάτο», ή μια χώρα που υποτίθεται θέλει να «ξαναβάλει χέρι στις τσέπες των εταίρων», όπως ένα τμήμα του ξένου Τύπου αρέσκεται να λαϊκίζει.
Γιατί το ΔΝΤ συζητά για νέα αναδιάρθρωση; Το ΔΝΤ δεν μπορεί να συμμετάσχει σε πρόγραμμα αν το χρέος δεν είναι βιώσιμο. Θέλει να καταγράψει τη θέση του, για να την επαναφέρει όταν οι εταίροι θα είναι πιο δεκτικοί, όταν η κυβέρνηση θα έχει κλειδώσει την εφαρμογή του προγράμματος. Από πού όμως θα μπορούσε να προκύψει μια νέα μείωση χρέους; Οχι πια από τον ιδιωτικό τομέα, όπως με το PSI. Εχει αποφασιστεί ότι οι ιδιώτες δεν πρέπει να πληρώσουν ξανά. Το κούρεμα πρέπει να προέλθει από τον «επίσημο τομέα», που κατέχει 2/3 του ελληνικού δημόσιου χρέους. Kι εκεί εμφανίζονται οι δυσκολίες.
Καταρχήν το χρέος του ΔΝΤ εξαιρείται καθώς δεν επιδέχεται αναδιάρθρωση. Το διακυβερνητικό χρέος προς κράτη-μέλη της Ευρωζώνης είναι το μεγαλύτερο μέρος του επίσημου χρέους. Ομως ένα «κούρεμα» θα δηλητηρίαζε τις σχέσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους. Ορθώς, κανείς δεν το επιδιώκει. Ηπιότερη αναδιάρθρωση θα συνιστούσε η μείωση επιτοκίου και επιμήκυνση αποπληρωμής του πρώτου δανείου. Ομως κι αυτό συνιστά τροποποίηση δανειακής σύμβασης, απαιτεί έγκριση από τα εθνικά κοινοβούλια. Θα μπορούσε πιθανώς να γίνει δεκτό αργότερα, αλλά χωρίς θεαματικά οφέλη.
Μέρος του χρέους κρατά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Θα μπορούσε η ΕΚΤ να μεταφέρει στην Ελλάδα τα κέρδη από τη διαφορά ονομαστικής και αξίας αγοράς των ελληνικών ομολόγων. Αυτό θα ελάφρυνε το χρέος κατά περίπου 10 δισ. Ομως θα προκαλούσε αντιδράσεις, ως δημοσιονομική διευκόλυνση που απαγορεύεται από τις Συνθήκες. Ριζοσπαστικότερη θα ήταν μια αναδρομική συμμετοχή της ΕΚΤ στο κούρεμα 53,5%, που είχε δεχτεί ο ιδιωτικός τομέας υπό το PSI. Τότε θα διαγραφόταν μεγαλύτερο χρέος, αλλά η ΕΚΤ θα έπρεπε να καλύψει την απώλεια με ανακεφαλαιοποίηση, άρα επιβάρυνση των φορολογουμένων της Ευρωζώνης. Επομένως κι αυτή η λύση θα συναντούσε αντιδράσεις.
Καλύτερη θα ήταν η μεταφορά των 50 δισ. ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών κατευθείαν στον ευρωπαϊκό μηχανισμό ESM, όπως συμφωνήθηκε τον Ιούνιο για την Ισπανία. Ομως ορισμένοι εταίροι στο Eurogroup προσπαθούν να εξουδετερώσουν τη ρύθμιση αυτή. Εφαρμογή πάντως δεν διαφαίνεται πριν από το τέλος 2013. Υπάρχει, βέβαια, πάντα και η αύξηση εσόδων από αποκρατικοποιήσεις - εκεί οι εταίροι προσδοκούν πολλά.
Εχουμε επομένως τα εξής δεδομένα:
α) Μετά το PSI η αλληλεξάρτηση από τους εταίρους είναι στενότατη. Το PSI είχε αρκετά αρνητικά: ζημίωσε ταμεία και επενδυτές, κλόνισε την εμπιστοσύνη, το χρέος παρέμεινε υψηλό. Είχε όμως ένα μεγάλο θετικό: μας «έδεσε» στενά με τους εταίρους, τους έδωσε ισχυρό κίνητρο να αποτρέψουν μια χρεοκοπία και έξοδό μας από το ευρώ, αφού τότε το χρέος θα ήταν αδύνατο να εξυπηρετηθεί, κι οι εταίροι θα έχαναν τα λεφτά τους. Δηλαδή αγοράσαμε καλύτερη «ασφάλεια» παραμονής στο ευρώ.
β) Οι εταίροι έχουν συμφέρον να καταστήσουν το χρέος μας φερέγγυο, ώστε να μην εξελιχθεί σε πλήρη αδυναμία πληρωμής. Αυτό μπορούν να το διευκολύνουν με δύο τρόπους: Αναδιάρθρωση χρέους, όπως είδαμε παραπάνω. Ή ταχύτερη επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στην ανάπτυξη.
Ηδη εξελίσσεται η συζήτηση για μια περιορισμένη δημοσιονομική ένωση, με ένα νέο κοινοτικό προϋπολογισμό Ευρωζώνης, για να στηριχθούν οι οικονομίες που βυθίζονται στην ύφεση και την ανεργία, όπως η Ελλάδα. Η δυσμενής δυναμική του χρέους επιταχύνει την εξέλιξη. Σε αντίθεση με ένα «κούρεμα», ένα μεγάλο πακέτο στήριξης της ελληνικής οικονομίας θα γινόταν ευνοϊκότερα δεκτό από τους εταίρους. Ιδίως εάν βλέπουν μια κυβέρνηση που προχωρά την προσαρμογή, και μια οικονομία που ματώνει, έχοντας χάσει πάνω από 1/5 του ΑΕΠ, με ανεργία στο 25%. Αυτή θα είναι η συζήτηση το 2013.
* Ο κ. Γ. Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_30/09/2012_497188
Στον δρόμο των ψευδαισθήσεων
Του Σταυρου Λυγερου
Οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί συμφώνησαν για το πακέτο των περικοπών και των νέων φόρων, αλλά μόνο όταν η τρόικα ανάψει το «πράσινο» φως θα ξέρουμε ότι το πακέτο οριστικοποιήθηκε. Στην Αθήνα εκφράζουν αισιοδοξία, αλλά και ότι ο δρόμος δεν είναι χωρίς εμπόδια. Δεν είναι μόνο η απαίτηση του ΠΑΣΟΚ να εξασφαλισθεί η επιμήκυνση πριν από την ψήφιση του πακέτου. Είναι κυρίως η αντίθεση μεταξύ του ΔΝΤ και του ευρωιερατείου.
Oπως κατέδειξε και η συμπεριφορά του Τόμσεν, το ΔΝΤ πιέζει για ένα νέο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, αυτή τη φορά του χρέους που έχουν στα χέρια τους η ΕΚΤ και οι χώρες-μέλη. Η εκτίμησή του για τη μη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους είναι σωστή, αλλά έρχεται σε αντίθεση με τις σκοπιμότητες που κυριαρχούν στην Ευρωζώνη. Γι’ αυτό και το ΔΝΤ εξωθεί τον κόμπο στο χτένι.
Παρότι είναι εξόφθαλμο πως η συνταγή δεν βγαίνει, το ευρωιερατείο πιέζει ασφυκτικά την κυβέρνηση Σαμαρά για την εφαρμογή της. Επιμένει στο ίδιο αδιέξοδο, επειδή δεν έχει εναλλακτική λύση για την Ελλάδα. Η δραστική συρρίκνωση του κόστους εργασίας και η κατεδάφιση των εργασιακών σχέσεων δεν αρκούν ούτε για να δρομολογήσουν την τριτοκοσμικού τύπου ανάπτυξη που οραματίζεται. Η ασάφεια για την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ αποτρέπει σοβαρές παραγωγικές επενδύσεις.
Οι συνεχείς διαψεύσεις έπρεπε να έχουν προσγειώσει στην πραγματικότητα το ελληνικό οικονομικό επιτελείο. Αντ’ αυτού, συνεχίζει στον δρόμο των ψευδαισθήσεων. Είναι ενδεικτικό ότι ο προϋπολογισμός για το 2013 προβλέπει ύφεση 3,5%, ενώ πιθανότατα θα είναι υπερδιπλάσια. Κι αυτό, επειδή η εφαρμογή του νέου πακέτου θα συρρικνώσει την ήδη αναιμική ενεργό ζήτηση και θα αφυδατώσει περαιτέρω την ήδη στεγνή αγορά. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ροπή προς τη φοροδιαφυγή, κατά πάσα πιθανότητα θα διαψεύσει τις προβλέψεις για τα δημόσια έσοδα. Η Ελλάδα θυμίζει ολοένα και περισσότερο σκύλο που κυνηγάει την ουρά του.
Το ευρωιερατείο βολεύεται προς το παρόν με τον τεχνητό διαχωρισμό της ελληνικής κρίσης από την εν εξελίξει εσωτερική διαπραγμάτευση για την Ισπανία και την Ιταλία. Η τακτική αυτή, όμως, δεν οδηγεί σε ευσταθείς λύσεις. Η ελληνική κρίση δεν σφραγίζεται. Η Ελλάδα δεν είναι το μαύρο πρόβατο σ’ ένα άσπρο κοπάδι για να είναι λύση η απομόνωσή του. Λόγω των εθνικών παθογενειών είναι ο πιο αδύναμος κρίκος της καθόλου στέρεης ευρωπαϊκής αλυσίδας και ως πιο αδύναμος κρίκος έχει μετατραπεί σε πειραματόζωο.
Στην Ελλάδα δοκιμάζεται η συνταγή που προορίζεται για την ευρωπαϊκή περιφέρεια και με διαφορά φάσης και για τον ευρωπαϊκό πυρήνα. Στην Ελλάδα δοκιμάζονται οι κοινωνικές αντοχές στο πείραμα δραστικής υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου. Το πείραμα δείχνει να επιτυγχάνει. Ενώ η θερμοκρασία χτυπάει κόκκινο, οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας είναι κατώτερες των περιστάσεων. Η διαδήλωση της περασμένης Τετάρτης ήταν μεγάλη, αλλά και πάλι ήταν αναντίστοιχη μ’ αυτό που συμβαίνει στη χώρα.
Η αναντιστοιχία αυτή δεν είναι ανεξήγητη. Προ Μνημονίου, οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων ήταν ένα είδος άτυπης διαπραγμάτευσης με τους εκάστοτε κυβερνώντες, που προσέδιδε ευστάθεια στην κοινωνική ισορροπία. Τώρα που την οικονομική πολιτική αποφασίζει η τρόικα, οι πολίτες έχουν συνειδητοποιήσει ότι καμία συντεταγμένη κινητοποίησή τους δεν είναι ικανή να επηρεάσει τις αποφάσεις. Γι’ αυτό και προς το παρόν η κύρια τάση είναι η προσπάθεια επιβίωσης.
Oσο, όμως, τα οικονομικά και κοινωνικά ερείπια πολλαπλασιάζονται, τόσο το κοινωνικό τοπίο καθίσταται πιο εύφλεκτο. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την κοινωνική δυναμική, αλλά είναι προφανές ότι όσο περισσότερα νοικοκυριά εξωθούνται στην εξαθλίωση, τόσο πιο κοντά έρχεται το ενδεχόμενο μιας κοινωνικής έκρηξης, που εκ των πραγμάτων θα είναι τυφλή και βίαιη.
Το πειραματόζωο της Ευρωζώνης ενδέχεται να λειτουργήσει ως πυροκροτητής. Μια κοινωνική ανάφλεξη στην Ελλάδα πιθανότατα θα εξαπλωθεί και στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια. Oπως αποδεικνύει η κλιμάκωση της κοινωνικής διαμαρτυρίας σε Ισπανία, Πορτογαλία και Ιταλία, οι χώρες αυτές μετατρέπονται με ταχύ ρυθμό σε εύφλεκτες ζώνες. Η μονοδιάστατη λιτότητα, άλλωστε, δεν είναι συγκυριακή πολιτική.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_30/09/2012_497189
No comments:
Post a Comment