Ο κίνδυνος του οικονομικού εθνικισμού είναι ορατός

ΖΕΖΑ ΖΗΚΟΥ H διαχείριση μιας κρίσης τέτοιου βεληνεκούς και επικινδυνότητας απαιτεί από τις κυβερνήσεις να δράσουν χωρίς παρωπίδες και χωρίς στεγανά υπέρ των κομματικών στρατών τους. Είναι προφανές στη χώρα μας, όταν βγούμε από αυτή τη δεινή περιπέτεια, η απόσταση της τριτοκομματικής κυβέρνησης από την κοινωνία θα είναι σχεδόν αγεφύρωτη. Οταν περάσουν από τη Βουλή και εφαρμοστούν τα πιο επώδυνα μέτρα οικονομικής πολιτικής που έχουν δοκιμαστεί ποτέ σε ευρωπαϊκή χώρα, αυτό που θα κρίνει το αποτέλεσμα είναι η αποδοχή των επιλογών της κυβέρνησης από την κοινωνία και η έξοδος -αν κάποτε φανεί- από την πρωτοφανή σε παγκόσμιο επίπεδο ύφεση. Στο πλαίσιο οικονομικού συνεδρίου που διεξήχθη στη Ρώμη, ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Μόντι προειδοποίησε για τη στροφή στον εθνικισμό και τον αντιευρωπαϊσμό που καλλιεργεί η κρίση χρέους, καθώς «αναδύονται εκ νέου παλαιά στερεότυπα και παλαιές τάσεις» και εκδηλώνεται λαϊκισμός «κατά της ευρωπαϊκής ενότητας σε σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη». Πρόσθεσε, μάλιστα, πως πρότεινε τη σύγκληση έκτακτης συνόδου κορυφής στη Ρώμη προκειμένου να συζητηθεί η τάση για διχοτόμηση της Ευρώπης ανάμεσα σε Βορρά και Νότο, την οποία καλλιεργεί η δυσφορία κατά της πολιτικής λιτότητας. Aραγε ποιο πακέτο οικονομικής βοήθειας θα είναι καταλληλότερο; Eξαρτάται από τη χώρα στην οποία εφαρμόζεται. Mόνο οι ανόητοι και οι απόλυτοι έχουν απορρίψει ή έχουν υιοθετήσει μόνο μία λύση αποκλείοντας όλες τις υπόλοιπες. Ωστόσο, υπάρχει μία προσέγγιση η οποία θα πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτη και καθολικά εφαρμόσιμη. Kαι αυτή είναι η προσήλωση στο διεθνές εμπόριο, η διατήρηση των εμπορικών συνόρων ανοιχτών και η αποφυγή πάση θυσία της επέλασης ενός οικονομικού εθνικισμού. Γιατί εάν ο οικονομικός εθνικισμός επιστρέψει, ο κόσμος θα βρεθεί αντιμέτωπος με πολύ σοβαρά προβλήματα. Tο εμπόριο προωθεί την εξειδίκευση η οποία φέρνει ευημερία. Oι διεθνείς κεφαλαιαγορές, παρά τα προβλήματά τους, διανέμουν χρήματα πολύ περισσότερο αποτελεσματικά από ό,τι οι τοπικές. H διεθνής συνεργασία στον οικονομικό τομέα ενισχύει την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια. Kαι όμως παρόλα αυτά τα πασιφανή πλεονεκτήματά της η παγκόσμια οικονομία τελεί υπό απειλή. O πολιορκητικός κριός του εθνικισμού είναι περισσότερο ορατός στον τραπεζικό κλάδο. Οι πολιτικοί δίνουν πακτωλό χρημάτων των φορολογουμένων σε παραπαίουσες τράπεζες απαιτώντας να δανείζουν αυτά τα χρήματα αποκλειστικά και μόνο εντός της χώρας. Aφού οι τράπεζες μειώνουν τις δανειοδοτήσεις σε συνολικό επίπεδο, αυτό σημαίνει ότι στην ουσία επαναπατρίζουν τα κεφάλαιά τους. Ενώ η κρίση χρέους διχάζει τους Ευρωπαίους ηγέτες και ο Ιταλός πρωθυπουργός προειδοποιεί για τις διαφορετικές τάσεις που αυτή ενσπείρει στους κόλπους της Ευρωζώνης, το Βερολίνο, και όχι οι Βρυξέλλες, θα αποφασίσει για το μέλλον των υπερχρεωμένων κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Λόγω της οικονομικής υπεροχής και του κύρους της, η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής στην Ευρωπαϊκή Ενωση κι έτσι το δικαίωμα άσκησης βέτο τής προσδίδει τεράστια δύναμη. Κυρίαρχο ρόλο στην πολιτική σκηνή της Γερμανίας παίζει η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ. Ενα χρόνο πριν από τις ομοσπονδιακές εκλογές, η κ. Μέρκελ παραμένει ακλόνητη, με τις δημοσκοπήσεις να τοποθετούν την κυβέρνηση συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών και Φιλελευθέρων στην πρώτη θέση με ποσοστά που φθάνουν το 35% με 39%. Λίγοι πιστεύουν ότι το πολιτικό σκηνικό θα ανατραπεί δραματικά. Η κ. Μέρκελ ενέτεινε πέρυσι το κλίμα ανησυχίας στην Ευρωζώνη μπλοκάροντας προτάσεις για την από κοινού εγγύηση των κρατικών δανείων και των τραπεζικών καταθέσεων. Ομως, οι ελπίδες επέστρεψαν όταν τελικά η ίδια αποδέχθηκε την εκ νέου ενεργοποίηση του προγράμματος κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, επιδεικνύοντας αλληλεγγύη υπό αυστηρούς όρους. Η αυστηρότερη κριτική εις βάρος της πολιτικής της κ. Μέρκελ στην Ευρώπη ασκείται από την πλευρά των συντηρητικών ΜΜΕ και τη γερμανική κεντρική τράπεζα. Οπως υπογραμμίζει ο Μόριτζ Σάλερ, αρθρογράφος στην Der Tagesspiegel: «Πουλήσαμε μοντέλα Mercedes και ψυγεία Bosch στους Ελληνες, τα οποία αγόρασαν με χρήματα που δεν είχαν. Και σήμερα επαναλαμβάνουμε τα λάθη που κάναμε με την επανένωση της Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας». Εν συνεχεία, ο κ. Σάλερ συμπληρώνει ότι «η Ανατολική Γερμανία δεν εξελίχθηκε χάρη στο δικό μας “Σχέδιο Μάρσαλ”. Οι άνθρωποι μετανάστευσαν στη Δύση, ψάχνοντας καλύτερη θέση εργασίας, ενώ στην Πολωνία, η οικονομία πέτυχε έπειτα από μια επίπονη 10ετία, όπου έκλειναν επιχειρήσεις και αυξανόταν η ανεργία όσο πραγματοποιούνταν μεταρρυθμίσεις. Την ίδια στιγμή ο μεγαλοεπενδυτής Τζορτζ Σόρος παρεμβαίνοντας με άρθρο του που φέρει τον τίτλο «Ηγηθείτε ή φύγετε: μια θεμιτή απόφαση που πρέπει να πάρει η Γερμανία», την καλεί να αναδειχθεί σε πιο «καλοπροαίρετη» ηγεμονική δύναμη ή να εγκαταλείψει το ευρώ, κάτι που θεωρεί λιγότερο επιζήμιο από μια έξοδο της Ελλάδας ή μιας άλλης χώρας του Νότου. Σε ό,τι αφορά το εξαγγελθέν πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ, ο κ. Σόρος εκτιμά πως ενδέχεται να διασώσει πράγματι το ευρώ, αλλά θα προωθήσει μια μόνιμη διχοτόμηση της Ευρώπης σε δανειζόμενες χώρες και χώρες δανειστές.