6+1 λόγοι αναιμικής ανάκαμψης της οικονομίας

Η παγκόσμια οικονομία αρχίζει να ξεπερνά την χειρότερη ύφεση και χρηματοοικονομική κρίση από το Μεγάλο Κραχ έως και σήμερα. Το δ’ τρίμηνο του 2008 και το α’ τρίμηνο του 2009, οι οικονομίες των ανεπτυγμένων χωρών εμφάνισαν πορεία ανάλογη με αυτή της εποχής του Μεγάλου Κραχ. Στα τέλη του 2008, οι αρχές, οι οποίες είχαν «μείνει πίσω» στις αντιδράσεις τους, αποφάσισαν να παρέμβουν και να χρησιμοποιήσουν όλα τα όπλα που είχαν στη διάθεσή τους. Οι προσπάθειες πέτυχαν και η ελεύθερη πτώση άρχισε να «μαζεύεται». Υπάρχουν, όμως, τρεις βασικές ερωτήσεις για να απαντηθούν:
Πότε θα ολοκληρωθεί η ύφεση;
Ποιο θα είναι το «σχήμα» της ανάκαμψης;
Υπάρχουν φόβοι για υποτροπιασμό;


Σε ό,τι αφορά την πρώτη ερώτηση, όλα υποδεικνύουν ότι η παγκόσμια οικονομία θα σταματήσει να «πέφτει» στο β’ εξάμηνο του 2009. Σε ορισμένες ανεπτυγμένες οικονομίες (ΗΠΑ, Βρετανία, Ισπανία, Ιταλία και άλλα μέλη της ευρωζώνης) και ορισμένες αναδυόμενες αγορές η ανάκαμψη δεν θα καταφθάσει πριν από τα τέλη του 2009. Σε κάποιες άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες (Αυστραλία, Γερμανία, Γαλλία και Ισπανία) και στις περισσότερες αναδυόμενες (Ινδία, Κίνα, Βραζιλία και άλλες χώρες Ασίας και Λ. Αμερικής) η ανάκαμψη έχει, ήδη, ξεκινήσει.
Στην δεύτερη ερώτηση η διαμάχη είναι μεταξύ αυτών –που είναι και οι περισσότεροι- οι οποίοι αναμένουν ανάκαμψη σχήματος «V», δηλαδή ταχεία ανάκαμψη και αυτών –μεταξύ των οποίων και εγώ- που «βλέπουν» ανάκαμψη σχήματος «U», δηλαδή πρώτα κάποια τρίμηνα πολύ καλής πορείας και κατόπιν αναιμική ανάπτυξη για αρκετά μεγάλο διάστημα.


Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους είμαι υπέρ της ανάκαμψης σχήματος "U".
Πρώτον η απασχόληση υποχωρεί με ταχύτητα σε ΗΠΑ και αλλού. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες η ανεργία αναμένεται ότι θα ξεπεράσει το 10% εντός του 2010. Πρόκειται για μία δυσάρεστη είδηση τόσο για τις ζημίες των τραπεζών, όσο και για τους εργαζόμενους, οι οποίοι μεταξύ όλων των άλλων χάνουν και την δυνατότητα να αναπτύξουν ή να εφαρμόσουν τις ικανότητές τους.
Δεύτερον, η κρίση ήταν κρίση αξιοπιστίας και όχι απλά ρευστότητας, ενώ η πραγματική απομόχλευση δεν έχει ακόμη ξεκινήσει, καθώς οι ζημίες των χρηματοοικονομικών ομίλων «κοινωνικοποιήθηκαν», τις ανέλαβαν οι κρατικές μηχανές και τις φόρτωσαν στους προϋπολογισμούς τους. Ως εκ τούτου η δυνατότητα των τραπεζών να παράσχουν νέες χορηγήσεις, είτε προς καταναλωτές είτε προς επιχειρήσεις, είναι περιορισμένη.
Τρίτον, στις χώρες με υψηλά ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών, οι καταναλωτές θα πρέπει να μειώσουν ακόμη περισσότερο τις δαπάνες τους και να στραφούν στην αποταμίευση. Την ίδια στιγμή είναι αντιμέτωποι με ένα πραγματικό σοκ, βλέποντας τις τιμές ακινήτων να υποχωρούν, τα εισοδήματα να περιορίζονται και την ανεργία να αυξάνει.
Τέταρτον, το χρηματοοικονομικό σύστημα –παρά την στήριξη- δεν έχει επουλώσει τις πληγές του. Το μεγαλύτερο μέρος του «σκιώδους» τραπεζικού συστήματος έχει εξαφανιστεί, ενώ οι παραδοσιακές τράπεζες ταλανίζονται από τρισ. δολάρια επισφαλειών, με την κεφαλαιακή τους επάρκεια να παραμένει χαμηλή.
Πέμπτον, η χαμηλή κερδοφορία –εξαιτίας υψηλών χρεών και κινδύνων χρεοκοπίας, χαμηλής ανάπτυξης και «ανθεκτικών» αποπληθωριστικών πιέσεων στα περιθώρια κέρδους- θα περιορίσουν την διάθεση των επιχειρήσεων να αυξήσουν την παραγωγή τους, να προσλάβουν νέο προσωπικό και να επενδύσουν.
Έκτον, η υψηλή μόχλευση των κρατικών μηχανών, με τα τεράστια ελλείμματα να θέτουν σε κίνδυνο την ανάπτυξη. Τα «πακέτα στήριξης» θα μειωθούν και τότε ο ιδιωτικός τομέας θα κληθεί να αποτελέσει, εκ νέου, στήριγμα της οικονομίας.
Έβδομον, η μείωση των παγκόσμιων ανισορροπιών σημαίνει ότι χώρες με υψηλά ελλείμματα όπως οι ΗΠΑ θα πλήξουν χώρες με υψηλά πλεονάσματα, οι οποίες στηρίζονται στην εξαγωγική δραστηριότητα (Κίνα, Γερμανία και Ιαπωνία).


Εάν η εγχώρια ζήτηση δεν ενισχυθεί με ταχύτητα στις χώρες με πλεόνασμα, τότε η παγκόσμια ανάπτυξη θα καταστεί ακόμη πιο αναιμική. Υπάρχουν και δύο λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε διπλή ύφεση σχήματος «W».
Πρώτον οι κίνδυνοι από τις «πολιτικές εξόδου» των κρατών από τα «πακέτα στήριξης» και των κεντρικών τραπεζών από την επιθετική πολιτική (είτε νομισματική είτε ποσοτική). Οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν ένα τεράστιο δίλημμα: εάν αποφασίσουν να ασχοληθούν σοβαρά με τα υψηλά ελλείμματα θα πρέπει να αυξήσουν τους φόρους, να μειώσουν τις δαπάνες και «μαζέψουν» την υπερβάλλουσα ρευστότητα, δηλαδή να υποσκάψουν την πορεία της ανάκαμψης. Εάν, όμως, διατηρήσουν υψηλά ελλείμματα, οι ομολογιακές αγορές θα τις τιμωρήσουν. Κατόπιν οι προοπτικές του πληθωρισμού θα ενισχυθούν, τα yields στα κρατικά ομόλογα μακροχρόνιας ωρίμανσης θα αυξηθούν, το κόστος δανεισμού θα ενισχυθεί και θα οδηγηθούμε σε στασιμοπληθωρισμό.
Ένας ακόμη λόγος για διπλή ύφεση, είναι το γεγονός ότι οι τιμές πετρελαίου, ενέργειας και τροφίμων αρχίζουν να ενισχύονται πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι υποδεικνύουν τα θεμελιώδη οικονομικά δεδομένα. Πέρυσι, η αναρρίχηση του πετρελαίου στα 147 δολάρια αποτέλεσε το κομβικό σημείο για την παγκόσμια οικονομία, δυσχεραίνοντας τις συνθήκες στο εμπόριο και προκαλώντας οικονομικό σοκ στις χώρες εισαγωγής πετρελαίου.
Η παγκόσμια οικονομία μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με ένα ανάλογου τύπου σοκ, σε περίπτωση που το πετρέλαιο ξεπεράσει εκ νέου τα 100 δολάρια.

Εν κατακλείδι, η ανάκαμψη θα είναι αναιμική και χαμηλότερη από τον μέσο όρο που είχε καταγραφεί στο παρελθόν για τις ανεπτυγμένες οικονομίες, χωρίς να μπορεί να αποκλεισθεί «διπλός πάτος» ύφεσης.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd.
All rights reserved.