Η Ευρώπη και η ελληνική… φαρσοκωμωδία

Κόντεψα να πέσω από την καρέκλα όταν άκουσα την καγκελάριο της Γερμανίας κ. Angela Merkel να υποστηρίζει ότι η Ευρώπη κάποιες φορές είναι πιθανόν να αναγκαστεί να αναλάβει τα δημοσιονομικά κάποιας χώρας με υψηλό χρέος. Αυτό σημαίνει ότι η Γερμανίδα καγκελάριος εγκαταλείπει την προσήλωσή της στο σύστημα των κανόνων που κάνουν λόγο για συνεργασία στη δημοσιονομική πολιτική; Μάλλον όχι. Εάν κατάλαβα καλά, μάλλον μιλούσε για έκτακτες περιπτώσεις λόγω της κρίσης. Ανεξάρτητα, όμως, από αυτό, είναι η πλέον "προχωρημένη" οικονομική πρόταση που έχω ποτέ ακούσει από τη Γερμανία.
Η πρότασή της προκλήθηκε από την ελληνική κρίση, η οποία έδειξε την αδυναμία του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Υπάρχει ακόμη η ελπίδα ότι η καταστροφή θα αποφευχθεί εάν ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, κ. Γιώργος Παπανδρέου, σήμερα ανακοινώσει ένα ισχυρό πρόγραμμα για τη μείωση του ελλείμματος. Η εμπειρία όμως μας προετοιμάζει ώστε να είμαστε επιφυλακτικοί. Αν το πρόγραμμά του δεν είναι επαρκές, η κατάσταση θα ξεφύγει από τον έλεγχο. Η αντίδραση της Ευρώπης, έως έναν βαθμό, ευθύνεται για την κρίση. Τον Νοέμβριο, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρώπης εμφανίστηκαν με ένα "έξυπνο" σχέδιο. Η κεντρική ιδέα ήταν να σπρώξουν την Ελλάδα στην εφαρμογή ενός προγράμματος λιτότητας "αλά" Ιρλανδία, με στόχο τη μεσοπρόθεσμη μείωση του ελλείμματος.
Προκειμένου να ξεκαθαρίσουν την ανάγκη λήψης αποφάσεων, κεντρικοί τραπεζίτες και κορυφαία στελέχη της Ε.Ε. φρόντισαν να δημοσιοποιήσουν τις απόψεις τους. Ο κ. Axel Weber, πρόεδρος της Bundesbank έσπευσε να δηλώσει ότι τα ελληνικά ομόλογα δεν θα γίνονται -επ’ άπειρον- δεκτά ως εγγυήσεις από την ΕΚΤ. Ο κ. Jean-Claude Juncker, πρόεδρος του Eurogroup, έκανε δηλώσεις σχεδόν καθημερινά. Τη μία ημέρα μιλούσε σκληρά για τις λανθασμένες πρακτικές των Ελλήνων και την άλλη δεν απέκλειε ακόμη και το ενδεχόμενο αδυναμίας αποπληρωμής των ελληνικών υποχρεώσεων.
Ακόμη και ο κ. Fredrik Reinfeldt, πρωθυπουργός της Σουηδίας -που δεν είναι μέλος της ευρωζώνης- ένιωσε την ανάγκη να μιλήσει. Η κατάσταση της Ελλάδας είναι προβληματική, μας είπε, αλλά θα πρέπει να λυθεί αποκλειστικά από την ίδια τη χώρα. Η δήλωσή του μου θύμισε την ατυχή δήλωση του πρώην υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας, κ. Peer Steinbruck, ο οποίος είχε δηλώσει πως η κατάρρευση της Lehman Brothers και η πιστωτική κρίση είναι αποκλειστικά αμερικανικό πρόβλημα. Όλες οι παραπάνω δηλώσεις όχι μόνο δεν έλυσαν το πρόβλημα αλλά το έκαναν και χειρότερο. Αντί να αποτρέψουν την κρίση, οι Ευρωπαίοι -καθώς είναι παθιασμένοι με την τήρηση των κανόνων και μάλλον χωρίς επίγνωση των επιπτώσεων στις αγορές- την επέτειναν.
Την περασμένη εβδομάδα τα spreads των 2ετών ελληνικών ομολόγων σε σύγκριση με το αντίστοιχο γερμανικό ενισχύθηκαν κατά 1,3%. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί μπέρδεψαν τις αγορές καθώς συνέδεσαν το ενδεχόμενο διάσωσης της Ελλάδας με την υποχρέωση της χώρας να υπακούσει πιστά στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Δεν είναι τυχαίο που οι οίκοι αξιολόγησης "χτύπησαν" το χρέος τόσο της Ελλάδας όσο και της Ισπανίας την ίδια περίοδο όπου επικρατεί ευρωπαϊκή... κακοφωνία δηλώσεων.
Εάν οι Ευρωπαίοι πρόσφεραν ξεκάθαρες εγγυήσεις, δεν υπήρχε κανένας λόγος διεύρυνσης των ελληνικών spreads. Με το να κατηγορώ και τους Ευρωπαίους πολιτικούς δεν σημαίνει ότι συγχωρώ τη συμπεριφορά των ελληνικών κυβερνήσεων. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η πολιτική ηγεσία της χώρας έσφαλε, παραποίησε τα μακροοικονομικά δεδομένα και δεν έκανε καμία προσπάθεια να εφαρμόσει τους κανόνες. Όμως, με το να προκαλέσεις κρίση στην αγορά δεν λύνεις το πρόβλημα. Πάνω απ' όλα, έκανε κακό στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Βρισκόμαστε σε μία κατάσταση όπου η οικονομική ανέχεια και η ύφεση μπορεί να οδηγήσουν σε εξ ανάγκης εφαρμογή πακέτου σωτηρίας, είτε η Ελλάδα εφαρμόσει λιτότητα είτε όχι.

Η βασική αιτία για την οποία βρεθήκαμε σε αυτήν την κατάσταση έχει να κάνει με την ίδια τη φύση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Καταρτίστηκε για τις καλές εποχές. Στις κρίσεις δεν μπορεί να λειτουργήσει. Κατέρρευσε και κατά τη διάρκεια προηγούμενων υφέσεων. Μετά τη μεταρρύθμιση του το 2005 το Σύμφωνο έγινε περισσότερο ευέλικτο. Μόλις, όμως, έφτασε η κρίση, έχασε όλες του τις δυνατότητες. Το πρόβλημα δεν έγκειται, όπως συχνά υποστηρίζεται, στο ότι τα ελλείμματα ξεπερνούν το 3% του ΑΕΠ. Άλλωστε, πρόκειται για μία φυσιολογική κατάσταση σε περιόδους κρίσης, ακόμη και βάσει του Συμφώνου. Το πρόβλημα έγκειται στην αδυναμία συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών.

Το Σύμφωνο έχει μία συγκεκριμένη διαδικασία. Η Ελλάδα δεν την ακολούθησε. Το ίδιο, όμως, έπραξαν και άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα η Γαλλία. Γι' αυτόν τον λόγο η κ. Merkel προτείνει ξεχωριστό τρόπο διαχείρισης της ελληνικής κρίσης. Όμως -εάν το λέει στα σοβαρά-, θα πρέπει να αποδεχτεί και ξεχωριστό τρόπο διαχείρισης και άλλων θεμάτων, όπως κοινές αποφάσεις στην οικονομική πολιτική, περισσότερο αποτελεσματικό έλεγχο των τραπεζών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, των δημοσιονομικών αλλά και των διαρθρωτικών πολιτικών. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ευρωζώνη χρειάζεται μία νέα πολιτική διαχείρισης της κρίσης και αντιμετώπισης των δύσκολων μακροοικονομικών συνθηκών με τις οποίες βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη.
ΠΗΓΗ: FT.com