Tι μπορεί να μάθει ο πρόεδρος Bernanke από τον καθηγητή Bernanke

Αυτό μόλις ήρθε από το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών: Η Μεγάλη Ύφεση έληξε επίσημα τον Ιούνιο του 2009. Παρά την επίσημη λήξη της ύφεσης, μια ουσιαστική οικονομική ανάκαμψη δεν έχει ξεκινήσει ακόμη.

Ακόμη και με τεράστια Κεϋνσιανή επαναδραστηριοποίση, η οικονομική ανάπτυξη ήταν πολύ ασθενέστερη από την τυπική ανάκαμψη που ακολουθεί μια ύφεση. Ενώ ορισμένες θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα έχουν δημιουργηθεί τους τελευταίους μήνες, δεν υπάρχει καμία δυναμική που να προωθεί το σύνολο της αγοράς εργασίας, και η ανεργία ενδέχεται να συνεχίσει να βρίσκεται στα σημερινά επίπεδα για αρκετό καιρό ακόμα. Οι ΗΠΑ έχουν χάσει στην πραγματικότητα περισσότερες θέσεις απασχόλησης από αυτές που έχουν δημιουργήσει από τον Ιούνιο του 2009, όταν η ανάκαμψη άρχισε επίσημα.

Το real estate συνεχίζει επίσης να αποτελεί τροχοπέδη για την οικονομία. Ακόμα κι αν οι τιμές των κατοικιών είναι αρκετά κάτω από τα επίπεδα του 2007 και τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, η αγορά αστικών ακινήτων κατρακυλά μετά την εκπνοή των φοροαπαλλαγών για τους αγοραστές πρώτης κατοικίας την 30 Απριλίου. Οι φόβοι για περαιτέρω διάβρωση στις τιμές των ακίνητων μπορεί να κρατήσουν αγοραστές στο περιθώριο.

Από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανθεκτική οικονομία των ΗΠΑ έχει ανακάμψει σχετικά γρήγορα από κάθε ύφεση. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, όσο βαθύτερη ήταν η ύφεση, τόσο πιο ισχυρή ήταν η ανάκαμψη. Τώρα όμως δεν έχουμε ανάκαμψη που μπορεί να δημιουργήσει ένα σημαντικό αριθμό ιδιωτικών θέσεων εργασίας.

Μετά την ύφεση του 1973, μιας από τις βαθύτερες μεταπολεμικές υφέσεις, που προκλήθηκε από την ταχεία και σημαντική αύξηση στις τιμές του πετρελαίου του από τον ΟΠΕΚ, η οικονομία των ΗΠΑ χρειάστηκε επτά τρίμηνα από την έναρξη της ύφεσης ώστε να φτάσει και πάλι τα προ της ύφεσης επίπεδα του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Τώρα βρισκόμαστε στα 10 τρίμηνα από την αρχή της Μεγάλης Ύφεσης, και προ της ύφεσης οικονομικό επίπεδο είναι ένα μακρινό όνειρο.

Είναι σαφές ότι η Μεγάλη Ύφεση ήταν διαφορετική. Οι πιο πρόσφατες υφέσεις ήταν συνέπεια της αυστηρής νομισματικής πολιτικής. Σε μια τέτοια ύφεση, θα μπορεί κανείς να προκαλέσει ζήτηση χαλαρώνοντας τη νομισματική πολιτική. Όχι αυτή τη φορά. Η οικονομική κρίση και η συντριβή των subprime δανείων ήταν οι καταλύτες για τη Μεγάλη Ύφεση, και οι αλλαγές στη νομισματική πολιτική από μόνες τους δε θα μας βγάλουν από αυτήν.

Παρά τα τρισεκατομμύρια των κρατικών δαπανών στις ΗΠΑ και ένα τεράστιο εθνικό χρέος, ο πληθωρισμός παρέμεινε παράξενα ήμερος. Ο χαμηλός πληθωρισμός και η αργή ανάπτυξη είναι ανησυχητικά και μπορεί να σημαίνουν ότι «η οικονομία απέχει ελάχιστα από το να βυθιστεί στον αποπληθωρισμό όπως η Ιαπωνία,» σύμφωνα με τον Steven Ricchiuto, επικεφαλής οικονομολόγο της Mizuho Securities.

Μαθήματα από τη «χαμένη δεκαετία» της Ιαπωνίας

Η λεγόμενη «χαμένη δεκαετία» της Ιαπωνίας θα μπορούσε να είναι μια τέλεια αναλογία για τα τωρινά οικονομικά δεινά της Αμερικής. Με τον ίδιο τρόπο που η οικονομική κρίση στις ΗΠΑ προκλήθηκε από την κατάρρευση της φούσκας ακινήτων το 2007, η ιαπωνική οικονομική δυσπραγία πυροδοτήθηκε από την έκρηξη της φούσκας παγίων ακίνητης περιουσίας στα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Η ιαπωνική κυβέρνηση και η κεντρική τράπεζα επιχείρησαν να ασχοληθούν με τα συμπτώματα και όχι την αιτία της κρίσης. Ενώ η απάντηση της Ιαπωνίας στην έκρηξη της φούσκας ακινήτων επέτρεψε στην ιαπωνική οικονομία να αυξάνεται σε όλη τη δεκαετία του 1990, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν οδυνηρά χαμηλός-κατ ΄ουσίαν, 1% ετησίως- και οδήγησε σε οικονομική στασιμότητα. Με το να μην δρα με τόλμη και να μην αντιμετωπίζει τις βαθύτερες αιτίες του προβλήματος, η αργή ανάπτυξη και ο χαμηλός πληθωρισμός ήταν εξασφαλισμένα. Αλλά ήταν η σωστή συνταγή για τα δεινά της Ιαπωνίας;

Ο Bernanke, ένας σεβαστός εμπειρογνώμων σχετικά με το Μεγάλο Κράχ, δημοσίευσε ένα έγγραφο στο τέλος του 1999, ενώ ήταν πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Princeton, με επίκεντρο την οικονομία της Ιαπωνίας τη δεκαετία του 1990. Ο τίτλος του άρθρου και μόνο- «Ιαπωνική Νομισματική Πολιτική: Μια περίπτωση αυτοπαράλυσης;», δίνει κάποια εικόνα για το τι είδε ως αιτία και ως αποτέλεσμα των οικονομικών δεινών της Ιαπωνίας.

Μια δεκαετία αδύναμης ανάπτυξης μπορεί να έχει τεράστια σωρευτική επίδραση. Στην κριτική του καθηγητή Bernanke προς την ιαπωνική οικονομία για τη δεκαετία του 1990, ο ίδιος υπολογίζει ότι αν η Ιαπωνία είχε ένα ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ, προσαρμοσμένου στον πληθωρισμό ή πραγματικό, της τάξης του 2,5% από το 1991-99, παρά το ρυθμό του 0,9 τοις εκατό που όντως είχε επιτύχει, το ΑΕΠ της χώρας «το 1999 θα ήταν 13,6 τοις εκατό υψηλότερο» από αυτό που πραγματικά ήταν. Δεδομένου του μεγέθους της ιαπωνικής οικονομίας, τότε η δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο, κάτι τέτοιο θα είχε τεράστιο θετικό αντίκτυπο εντός και εκτός Ιαπωνίας. Όπως, όπως σίγουρα θα επισήμανε και ο καθηγητής Bernanke, το να υπολογίσει κανείς την επίδραση των υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης είναι πολύ πιο εύκολο από το να λάβει τα απαραίτητα μέτρα ώστε να δημιουργηθεί.

Η συνταγή πληθωρισμός

Έτσι, αν η οικονομία των ΗΠΑ είναι σήμερα σε μια κατάσταση παρόμοια με της Ιαπωνίας μια δεκαετία πριν, τι θα πρότεινε ο καθηγητής; Πληθωρισμό! Ο Bernake του 1999 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας θα έπρεπε να έχει ανακοινώσει «ένα στόχο της τάξης του 3&-4& για τον πληθωρισμό επί σειρά ετών».

Η φυσιολογική αντίδραση στον πληθωρισμό είναι ότι θα πρέπει να διατηρείται περιορισμένος, σε χαμηλό επίπεδο. Οι καταστροφικές συνέπειες της διαρκούς αύξησης των τιμών είναι καλά τεκμηριωμένες. Αλλά είναι πιθανό ότι ο υψηλότερος πληθωρισμός θα ενισχύσει ουσιαστικά την οικονομία; Ο πληθωρισμός αυξάνει την ονομαστική αξία των περιουσιακών στοιχείων σε δολάρια, ενώ η ονομαστική αξία του χρέους σε δολάρια παραμένει η ίδια. Καθώς οι μισθοί και οι τιμές αυξάνονται, το βάρος του χρέους μειώνεται. Είναι σαφές ότι οι κάτοχοι του εν λόγω χρέους είναι χαμένοι, καθώς η αύξηση των τιμών διαβρώνουν την «πραγματική» αξία των συμμετοχών τους, αλλά αυτό ίσως να είναι προτιμητέο από τη μακροπρόθεσμη οικονομική δυσπραγία. Τα άτομα και οι εταιρείες θα ήταν απρόθυμες να κρατάνε τα χρήματά τους στην άκρη κατά τη διάρκεια μια περίοδο σταθερού πληθωρισμού. Αντ ΄αυτού, θα τα ξοδέψουν ή θα τα επενδύσουν. Η ‘ανάφλεξη’ του πληθωρισμού είναι μια επικίνδυνη επιχείρηση και είναι κατανοητό το γεγονός ότι λίγοι κεντρικοί τραπεζίτες θα έχουν την αποφασιστικότητα να επιχειρήσουν κάτι τέτοιο.

Μια δεκαετία αφού ο καθηγητής Bernake δημοσίευσε το άρθρο του, ο Διοικητής της Τράπεζα της Ιαπωνίας Masaaki Shirakawa, μιλώντας στη Νέα Υόρκη τον Απρίλιο του 2009, αναγνώρισε τις εντυπωσιακές ομοιότητες μεταξύ της Ιαπωνίας τη δεκαετία του 1990 και των ΗΠΑ από το 2007. Ο Shirakawa προειδοποίησε ότι «οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να εισέρχονται στη δική τους εκδοχή του «μιας χαμένης…όχι απαραίτητα δεκαετίας». Με το πλεονέκτημα της απόστασης, ο Shirakawa αναγνώρισε ότι οι προκάτοχοί του στη BOJ δεν συμπεριφέρθηκαν γρήγορα και αποφασιστικά, όπως ήταν υποχρεωμένοι να πράξουν για  να αποφευχθεί η οικονομική στασιμότητα που έρχεται με τη χαμηλή ανάπτυξη και τον αποπληθωρισμό.

Στην εργασία του το 1999 ο καθηγητής Bernanke αντικρούει το επιχείρημα που προέβαλε η Τράπεζα της Ιαπωνίας τότε, ότι απλά η διατήρηση χαμηλών επιτοκίων για μεγάλο χρονικό ήταν μια νομισματική πολιτική που θα οδηγούσε σε οικονομική ανάπτυξη. Όπως ο ίδιος επεσήμανε τότε, «τα χαμηλά ονομαστικά επιτόκια μπορεί να είναι εξίσου σημάδι του αναμενόμενου αποπληθωρισμού όσο και της νομισματικής χάλαρωσης».

Σοφή συμβουλή του καθηγητή Bernanke στον πρόεδρο Bernanke.

Ο ρόλος ενός ακαδημαϊκού είναι πολύ διαφορετικός από εκείνο ενός κεντρικού τραπεζίτη. Ενώ ένας ακαδημαϊκός μπορεί να προτείνει πολιτικές που βασίζονται στις θεωρίες, μια κεντρική τράπεζα λαμβάνει μέτρα που θα μπορούσαν να έχουν τεράστιες επιπτώσεις, μερικές φορές πολύ αρνητικές συνέπειες. Ο καθηγητής Bernanke κατάλαβε αυτήν την πρόκληση και παρότρυνε την Ιαπωνία να ακολουθήσει μια ‘Ρουσβελτιανή επίλυση’ αναφορικά με τη στασιμότητα της οικονομίας της. Αν και ο καθηγητής Bernanke αναγνώρισε ότι πολλά από τα προγράμματά του Franklin D. Roosevelt δεν λειτούργησαν όπως αναμενόταν, επαίνεσε την αποφασιστικότητα και προθυμία του FDR «να κάνει ό, τι ήταν απαραίτητο για να κινηθεί και πάλι η χώρα».

Ο Κυβερνήτης Shirakawa έθεσε την πρόκληση στους Αμερικανούς, και ενδεχομένως στον πρόεδρο Bernanke, να θυμηθούν «πως οι τολμηρές δράσεις δεν κρίνονται [πάντα] τολμηρές αργότερα.» Ας ελπίσουμε ότι ο πρόεδρος Bernanke θα δεχτεί τη συμβουλή του Διοικητή Shirakawa και του καθηγητή Bernanke. Είναι σαφές ότι χρειαζόμαστε μια στιγμή ‘Ρουσβελτιανή επίλυση’ για την αναθέρμανση της αμερικανικής οικονομίας.

O Aquila είναι partner στο Mergers & Acquisitions Group of Sullivan & Cromwell LLP.

http://www.capital.gr/businessweek/articles.asp?id=1054039