Μέτρα α λα ελληνικά στην Ιταλία

Tων Alberto Alesina* και Francesco Giavazzi**

Υπό την πίεση της αγοράς ομολόγων και της ΕΚΤ, η Ιταλία υιοθέτησε έναν προϋπολογισμό που προδιαγράφει στροφή 180 μοιρών στη δημοσιονομική συμπεριφορά της. Το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να αυξηθεί από 0% το 2011 στο 6% το 2014, με το ήμισυ της προσαρμογής να γίνεται το ερχόμενο έτος.
Το μέγεθος της αύξησης καλύπτει τους όρους που έθεσε η ΕΚΤ στις 11 Αυγούστου προκειμένου να συνεχίσει να αγοράζει ιταλικά κρατικά ομόλογα. Ωστόσο, η σύνθεσή της διαφέρει πολύ από αυτά που είχε προτείνει η ΕΚΤ. Η προσαρμογή στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε αυξήσεις φόρων αντί περικοπών δαπανών. Το δε νομοσχέδιο δεν περιλαμβάνει μέτρα για την ανάπτυξη, τα οποία η ΕΚΤ έχει χαρακτηρίσει ζωτικής σημασίας.
Δύο σημεία της νέας νομοθεσίας θα μπορούσαν να έχουν βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα του πακέτου. Δυστυχώς, υπέστησαν τέτοιες τροποποιήσεις που στην ουσία ακυρώθηκαν: Πρώτον, η πρόβλεψη που επιτρέπει σε εργοδότες και εργαζομένους να υπογράφουν εταιρικές συμβάσεις, παραβιάζοντας τις εθνικές και εντός κάποιων ορίων και την ισχύουσα εργατική νομοθεσία. Τέτοιες συμβάσεις θα απαιτούσαν μόνο την έγκριση της πλειοψηφίας των υπαλλήλων της εταιρείας. Δυστυχώς, την τελευταία στιγμή η κυβέρνηση υπέκυψε στα συνδικάτα. Δεύτερη πρόβλεψη δίνει δυνατότητα στην κυβέρνηση ευρείας μεταρρύθμισης στο σύστημα πρόνοιας. Ομως, αντί η κυβέρνηση να υποδείξει πώς πρέπει να γίνει κάτι τέτοιο, το νομοσχέδιο που πέρασε στη Βουλή δέχεται ότι ίσως η μεταρρύθμιση να είναι αδύνατη και επιβάλλει δίχτυ ασφαλείας. Αν δεν εξοικονομηθούν με αυτά τα μέτρα χρήματα, θα αντικατασταθούν αυτομάτως από μέτρα όπως η αύξηση των φόρων.

Βλέποντας τι συνέβη στην Ιταλία στο πρόσφατο παρελθόν, μπορούμε να προβλέψουμε με ασφάλεια τι θα συμβεί στο μέλλον. Η χώρα εφάρμοσε παρόμοια στροφή πολιτικής τη δεκαετία του ’90. Καθ’ οδόν για το ευρώ, ώς το 1997, το πρωτογενές πλεόνασμα αυξήθηκε κατά 6% του ΑΕΠ, κυρίως μέσω αυξήσεων φόρων. Η Ιταλία κατόρθωσε να μπει στο ευρώ, όμως η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε – από 2% τη δεκαετία του ’90 στο 1% την τρέχουσα. Επιπλέον, η δημοσιονομική προσαρμογή δεν πέτυχε. Ως το 2005, το πρωτογενές πλεόνασμα είχε εξαφανιστεί.

Τρία μαθήματα διδαχθήκαμε εξετάζοντας παραδείγματα μεγάλης δημοσιονομικής προσαρμογής σε χώρες του ΟΟΣΑ με δημόσιο τομέα που ευθύνεται για πολύ περισσότερο από το 40% του ΑΕΠ.
Πρώτον, μόνο οι δημοσιονομικές προσαρμογές που στηρίζονται σε δομικές και όχι προσωρινές περικοπές δαπανών επηρεάζουν σταθερά τον λόγο χρέους/ΑΕΠ. Οι προσαρμογές βάσει φόρων απλώς «κλείνουν τρύπες» στον προϋπολογισμό. Δεύτερον, οι περικοπές των κρατικών δαπανών έχουν μικρότερες επιπτώσεις στην οικονομία από τις φορολογικές αυξήσεις. Τρίτον, όταν οι περικοπές δαπανών επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγή, αντισταθμίζονται από την εφαρμογή δομικών μέτρων με στόχο την ανάπτυξη.
Χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Βρετανία τα κατανόησαν και, έστω και με μεγάλη δυσκολία, προσπαθούν να κινηθούν ανάλογα. Η Ιταλία ακολούθησε τον αντίθετο δρόμο. Εμείς προβλέπουμε ότι η Ιταλία θα πέσει σύντομα σε ύφεση. Θα υποστεί νέα κρίση και μια νέα κυβέρνηση θα επιβάλει «εφάπαξ» φόρο εισοδήματος, που θα μειώσει προσωρινά το έλλειμμα, αλλά και την ανάπτυξη.
* Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο CEPR
** Καθηγητής Οικονομικών στο Bocconi University και επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο CEPR
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_1_21/09/2011_456705

___________________________________________

Ακόμα και σύμφωνα με τη λογική των Ιταλών καθηγητών (θέλει λίγο μελέτη για το αν διαφωνώ), στην Ελλάδα όλα ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ να γίνονται λάθος...