Είστε έτοιμοι για την "μετάλλαξη" του στασιμοπληθωρισμού;

Παρά τις διαδοχικές μειώσεις των επιτοκίων από την Fed, ενδέχεται να παρατηρηθεί συνύπαρξη στην επιβράδυνση της ανάπτυξης και στον υψηλό πληθωρισμό στην αμερικανική οικονομία, αν και σε άλλη βάση σε σχέση με τη δεκαετία του 1970.

Του Chris Farrell

Ακόμα ένα «δυνατό» όνομα της δεκαετίας του 1970 σχεδιάζει να κάνει το comeback του… Ο στασιμοπληθωρισμός, το χειρότερο δυνατόν σενάριο για την αμερικανική οικονομία, φαίνεται πως βρίσκεται προ των πυλών. Ως φαινόμενο αποτελεί την εξασθένιση της οικονομίας συνδυασμένο με ισχυρό πληθωρισμό.
Η λέξη και μόνο φέρνει στη μνήμη το ατυχές σχέδιο του προέδρου των ΗΠΑ, Gerald Ford, όπου επιδίωκε να συγκρατήσει τον πληθωρισμό μέσω της διαφημιστικής καμπάνιας WIN (Χτυπήστε τον Πληθωρισμό Τώρα- Whip Inflation Now).
Στις μέρες μας, ο κίνδυνος στασιμοπληθωρισμού γίνεται ολοένα και περισσότερο εμφανής χάρη και στα τελευταία οικονομικά μεγέθη. Πράγματι, ο Marc Faber, ευρέως αναγνωρισμένος σύμβουλος επενδύσεων με έδρα την Ασία εκτιμά στην πρόσφατη έκθεση του Gloom Boom & Doom πως «βρισκόμαστε ήδη σε κατάσταση στασιμοπληθωρισμού, καθώς δεν παρατηρείται καθόλου οικονομική ανάπτυξη ή ύφεση, με την έκδηλη παρουσία του πληθωρισμού». Αδιαμφισβήτητα, όμως, η οικονομία κινείται στο μεταίχμιο ύφεσης. Οι στατιστικολόγοι της κυβέρνησης ανακοίνωσαν στις 30 Ιανουαρίου πως το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν αναπτύχθηκε κατά το «αναιμικό» 0,6% στη διάρκεια του δ’ τριμήνου του 2007, κυρίως εξαιτίας της στεγαστικής κρίσης. Το ετήσιο μέγεθος της τάξης του 2,2% ήταν το χαμηλότερο ποσοστό ανάπτυξης που έχει καταγραφεί στο σύνολο της πενταετίας.
Τα στοιχεία του ΑΕΠ στέλνουν «σινιάλο» κινδύνου
Με τα μακροοικονομικά μεγέθη –όπως του ΑΕΠ- να δείχνουν εξασθένηση της αμερικανικής οικονομίας, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) υιοθετεί επιθετική νομισματική πολιτική για να αντισταθμίσει τις αυξανόμενες πιθανότητες ύφεσης. Η Κεντρική Τράπεζα φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει τη βαρύτητα του κινδύνου καθώς μέσα σε μόλις 8 μέρες χαμήλωσε τον πήχη των επιτοκίων κατά 1,25%. Ωστόσο, παρ’ όλη τη δράση της Fed, οι πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν ισχυρές.
Στα στοιχεία του ΑΕΠ, οι τιμές που έχουν καταβληθεί για την απόκτηση αγαθών στο τέταρτο τρίμηνο έχουν αυξηθεί κατά 3,8%, ποσοστό ενισχυμένο κατά 1,8% σε σχέση με τους τρεις προηγούμενους μήνες. Το κόστος διαβίωσης, όπως μετράται από το δείκτη τιμών καταναλωτή, αυξήθηκε κατά 4,1% το 2007, που είναι το υψηλότερο ποσοστό των τελευταίων 17 ετών, ενώ στο τελευταίο τρίμηνο, ο δείκτης αυξήθηκε κατά 5,6%. Ανεξαρτήτως του τρόπου υπολογισμού, ο πληθωρισμός είναι σημαντικά υψηλότερος από το στόχο που έχει θέσει η Fed για 1% με 2%.
Ωστόσο, τι θα συμβεί αν αύξηση 4% στο δείκτη τιμών καταναλωτή δεν είναι το ανώτατο σημείο, αλλά η αρχή «του κακού»; Το ενδεχόμενο αυτό είναι πιθανό δεδομένου πως η Fed έχει χαμηλώσει τόσο πολύ το επίπεδο των επιτοκίων, δίνοντας «χώρο κίνησης» στις πληθωριστικές πιέσεις.
Επιπρόσθετες ανοδικές πιέσεις στο γενικό επίπεδο των τιμών ασκεί ο συνδυασμός της εξασθένισης του δολαρίου με τις υψηλότερες τιμές σε ενέργεια, τρόφιμα και εμπορεύματα. "Βρισκόμαστε μέσα σε περιβάλλον όπου οι κίνδυνοι για ανοδική απόκλιση του πληθωρισμού είναι πάνω από το μέσο όρο» αναφέρει ο James Paulsen, επικεφαλής επενδυτικής στρατηγικής στην Wells Capital Management.

Η Fed «μπορεί να έχει υπό έλεγχο» τον πληθωρισμό
Μερίδα οικονομολόγων έχει αρχίσει να προβλέπει διψήφια ποσοστά στην αύξηση του πληθωρισμού, όπως είχε συμβεί και στη δεκαετία του 1970. Πάντως, ο διεθνής ανταγωνισμός για αγαθά και υπηρεσίες δρα ως «κινητήρια δύναμη» για χαμηλές τιμές. Το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα επιφέρει και η κρίση στη στεγαστική αγορά. Στην πλειονότητα τους οι οικονομολόγοι πιστεύουν πως η Fed, έχει διδαχθεί από τα επώδυνα νομισματικά μαθήματα της δεκαετίας του ’70, και δεν θα επιτρέψει να επαναληφθεί το ίδιο σκηνικό. "Σε θεωρητικό επίπεδο, η Fed κατέχει σημαντικά καλύτερη πληροφόρηση και συνειδητοποίηση του προβλήματος από το ότι τη δεκαετία του 1970» σχολιάζει ο Mark Thoma, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον. Στο ίδιο κλίμα κινείται και η άποψη του οικονομολόγου James Hamilton, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, ο οποίος επισημαίνει πως η "Fed δεν είναι παντοδύναμο ίδρυμα, αλλά μπορεί να θέσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό». Όμως, πλέον την εμφάνιση του κάνει ένα άλλο είδος στασιμοπληθωρισμού, προκαλώντας σημαντικά προβλήματα σε επιχειρήσεις, καταναλωτές και επενδυτές.
Το νέο είδος χαρακτηρίζεται από υψηλότερα των εκτιμήσεων επίπεδα πληθωρισμού (παραδείγματος χάριν αύξηση 5,6% στο δείκτη τιμών καταναλωτή) και χαμηλότερο των προσδοκιών ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης (επέκταση της οικονομικής ανάπτυξης κατά μόλις 0,6%).

Ασυνεπείς προβλέψεις για την παραγωγικότητα
Αναφορικά με το τι συνέβη το 1970, η αλήθεια είναι πως η Fed είχε δράσει σε αναλογία με τα διαθέσιμα τότε στοιχεία. Το βάρος, όμως, του τι πήγε λάθος πηγαίνει στις στρατιές των οικονομολόγων του ιδρύματος που απλά δεν έκαναν σωστές προβλέψεις. Ειδικότερα, η Fed γνώριζε πως η μέση ετήσια άνοδος στην παραγωγικότητα είχε διαμορφωθεί στο 2,7% κατά την περίοδο του 1948 και 1973. Όταν όμως η παραγωγικότητα εμφάνισε ραγδαία πτώση στις αρχές του 1970, οι περισσότεροι οικονομολόγοι εκτιμούσαν πως θα ανακάμψει. Αντ’ αυτού, το μέγεθος υποχώρησε κάτω του 1% (σε ετήσια βάση) κατά τη διάρκεια της περιόδου 1973 και 1979, καθώς και κοντά στο –0,32% από το 1979 έως και το 1982 (τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Edward Fulton «TrendsinAmericanEconomicGrowth, 1929-1982»). Και εδώ ακριβώς εντοπίζεται το πρόβλημα.
Η νομισματική πολιτική ήταν υπερβολικά επεκτατική για οικονομία που χαρακτηριζόταν από επιδείνωση της παραγωγικής δυναμικότητας, τονίζει ο Athanasios Orphanides, οικονομολόγος στην Fed, ο οποίος έχει ασχοληθεί διεξοδικά με το τι λάθη έγιναν εκείνους τους δύσκολους καιρούς (η ερευνά του έχει δημοσιευτεί υπό τον τίτλο "Activist Stabilization Policy and Inflation: The Taylor Rule in the 1970s», το Φεβρουάριο του 2000.)
Ο ρυθμός ανάπτυξης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ είναι εξίσου «ύποπτος» εν έτει 2008. Ο μέσος ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας την περασμένη δεκαετία είχε διαμορφωθεί στο υγιές 2,6%. Ωστόσο από τα μέσα του 2004 έως και σήμερα, το εν λόγω ποσοστό έχει περιοριστεί στο 1,6%. Ορισμένοι οικονομολόγοι προβλέπουν πως η παραγωγικότητα θα καταγράψει σημαντική μείωση καθώς αποθερμαίνεται ο υπερβάλλων ζήλος των καταναλωτών για τη λήψη δανείων (BusinessWeek, 23/1/08).
Ωστόσο, θα πρέπει να περάσει καιρός προτού γίνουν ξεκάθαρές οι τάσεις της παραγωγικότητας, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο η Fed να υπερεκτιμά το ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης στις ΗΠΑ και να οδηγηθεί σε ιδιαίτερα χαλαρή πολιτική, ωθώντας υψηλότερα τον πληθωρισμό.

Πως θα οχυρωθούν οι επενδυτές απέναντι στο φαινόμενο
Είναι εντυπωσιακό το πώς οι επενδυτές στρέφονται σε πάγια που η ζήτηση τους είχε ανθίσει κατά την κρίση του ’70, με αποτέλεσμα οι τιμές τους να χτυπούν και ρεκόρ. Ειδικότερα, καθώς το δολάριο αλλάζει χέρια σε χαμηλές τιμές στη διεθνή αγορά συναλλάγματος, ο χρυσός- που αποτελεί κλασικό «κυματοθραύστη» απέναντι στον πληθωρισμό- βρέθηκε στις 30/1 στο ρεκόρ των 942 δολαρίων η ουγγιά.
Παράλληλα, οι τιμές σε βασικά εμπορεύματα όπως το πετρέλαιο, τα τρόφιμα και η πλατίνα είναι σε δυσθεώρητα ύψη. Οι μετοχές σε κλάδους όπως τα δημητριακά και ηλεκτρικής ενέργειας προσελκύουν το ενδιαφέρον των επενδυτών. Εν γένει, σχεδόν όλα τα παραδοσιακά «καταφύγια» έναντι του πληθωρισμού βαίνουν καλώς. Πέραν όλων, η τελευταία φορά που οι τιμές στα ακίνητα και οι χρηματιστηριακές αγορές υποχωρούσαν παράλληλα, ήταν το 1974— περίοδος όπου συνυπήρχαν ύφεση και πληθωρισμός.
Ωστόσο, υπάρχει και ένα παράδοξο: σε αυτήν την έντονη περίοδο, οι τιμές των ομολόγων ενισχύονται και συνακόλουθα υποχωρούν οι αποδόσεις, παρά τις υψηλές πληθωριστικές πιέσεις. Επ’ αυτού υπάρχει η ερμηνεία πως οι επενδυτές δεν ανησυχούν τόσο για τον πληθωρισμό. Βέβαια, δεν αποκλείεται οι χαμηλότερες αποδόσεις να αντανακλούν την αναζήτηση χρηματοοικονομικής ασφάλειας, και όχι τόσο έλλειψη ανησυχίας για τον πληθωρισμό.
Η Fed, η Wall Street και η αμερικανική κυβέρνηση ανησυχούν πρωταρχικά για τον κίνδυνο ύφεσης. Η ανακοίνωση της Fed, αμέσως μετά την απόφαση της νομισματικής επιτροπής στις 30/1, αφήνει να εννοηθεί πως επίκεινται νέες μειώσεις επιτοκίων στο μέλλον: "Παραμένουν οι κίνδυνοι καθοδικής απόκλισης της οικονομίας. Η επιτροπή θα συνεχίσει να αξιολογεί τις επιδράσεις στις χρηματοοικονομικές, και όχι μόνο, εξελίξεις στις προοπτικές της οικονομίας και θα δράσει εγκαίρως για να αντιμετωπίσει αυτούς τους κινδύνους».
Ενδέχεται να μην περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα προτού αρχίσουν να κλιμακώνονται οι ανησυχίες για την άνοδο στον πληθωρισμό. Να είστε σίγουροι πως όταν αυτό συμβεί, θα ακούτε ολοένα και πιο συχνά για την επιστροφή του στασιμοπληθωρισμού…

Ο Farrell είναι οικονομικός συντάκτης για το BusinessWeek. Μπορείτε, παράλληλα, να τον ακούτε στην οικονομική εκπομπή SoundMoney του πολιτειακού ραδιόφωνου της Minnesota, αλλά και στην εκπομπή Marketplace. Παράλληλα, διατηρεί τη στήλη Sound Money στο BusinessWeek Online .
http://www.capital.gr/businessweek/articles.asp?cid=9&id=442159