Τον τελευταίο καιρό, με αφορμή κάποιες ικανοποιητικές εξελίξεις στον προϋπολογισμό σε σχέση φυσικά με το 2009, πληθαίνουν οι φωνές που υποστηρίζουν ότι τελικώς ίσως τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα και ό,τι φαίνεται το πρόγραμμα σταθερότητας μπορεί να εκτελεστεί. Οι φωνές αυτές δεν είναι, όπως είναι άλλωστε φυσικό, μόνο από την κυβέρνηση. Οι Ευρωπαίοι που μας παρακολουθούν έκαναν παρεμφερείς δηλώσεις, επισήμως η τρόικα φαίνεται προς το παρόν μάλλον ικανοποιημένη, ενώ τα ερευνητικά τμήματα των τεσσάρων μεγαλύτερων τραπεζών επισημαίνουν επίσης τις θετικές εξελίξεις. Δεν είναι μόνο η εκτέλεση του προϋπολογισμού που φαίνεται να είναι μέχρι τώρα σχετικώς μέσα ή κοντά στους στόχους. Είναι κυρίως η μικρότερη του αναμενομένου συρρίκνωση του ΑΕΠ, για το πρώτο τετράμηνο, στο -2,5% αντί του προβλεπομένου -4%.
Ο υπογράφων από τον περασμένο Ιανουάριο ακόμη (F.T., 28/1/10 και Guardian 1/2/10), χωρίς να παραγνωρίζονται τα μεγάλα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, επεσήμανε ότι ο διεθνής παράγοντας έχει σε κάποιο βαθμό υπερτιμήσει τις δυσκολίες. Για παράδειγμα, το μεγάλο φοροεισπρακτικό έλλειμμα στην άμεση φορολογία φυσικών προσώπων θα μπορούσε να καλύψει μεγάλο μέρος των ελλειμμάτων και να δώσει σε εύλογο χρονικό διάστημα και μια άλλη εικόνα και για το δημόσιο χρέος. Μια άλλη σχετική παράμετρος, που αξίζει να σταθούμε ιδιαιτέρως είναι η παραοικονομία. Πολλά οικονομικά μεγέθη φαίνονται σήμερα επιδεινωμένα ή υποεκτιμημένα (ΑΕΠ, έλλειμμα, χρέος, φορολογικά έσοδα και έσοδα ασφαλιστικών εισφορών, λιανικές πωλήσεις και κύκλος εργασιών, βαθμός χρέωσης της ιδιωτικής οικονομίας κ.τλ.), εξαιτίας του υψηλού ποσοστού των μη-καταγεγραμμένων οικονομικών δραστηριοτήτων.
Η πιθανότητα λοιπόν είναι, με τα μέτρα που έχουν ληφθεί, κάποιο μικρό κομμάτι της παραοικονομίας να έχει κάνει την εμφάνισή του και να παρουσιάζει κάπως βελτιωμένη τη γενική εικόνα. Τα μη-μισθολογικά εισοδήματα στην Ελλάδα (ως % ΑΕΠ) είναι διπλάσια περίπου από ό,τι στην Ευρωζώνη, η μη-εξαρτημένη εργασία γύρω στο 40% της συνολικής απασχόλησης (!) και ο αριθμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι περίπου διπλάσιος από τον σχετικό μέσο όρο των χωρών της Ευρωζώνης.
Ως αποτέλεσμα, η ελληνική οικονομία φαίνεται επί του παρόντος να παρουσιάζει μερικά στοιχεία ευέλικτης ανταπόκρισης απέναντι στην κρίση, αλλά είναι πάρα πολύ νωρίς να πει κανείς ότι αυτό που αναδύεται μέχρι στιγμής στην «επίσημη οικονομία» είναι βιώσιμο, ανταγωνιστικό, ότι θα συνεχιστεί και ότι έχει προοπτική. Ετσι, σήμερα, μαζί με την κρίση της δημόσιας υπερχρέωσης που βιώνει η ελληνική οικονομία, τεστάρεται ταυτόχρονα και η μικρομεσαία δομή της. Αυτή που μέσα σε συγκεκριμένες συνθήκες μέχρι το πρόσφατο σχετικώς παρελθόν, αποτέλεσε σχεδόν το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα (αν και με μεγάλο δημοσιονομικό κόστος). Στα αμέσως επόμενα 1-2 χρόνια ίσως δούμε μια βίαιη μεταβολή της δομής της ελληνικής οικονομίας με ταχύτατη συγκέντρωση του κεφαλαίου με αποτέλεσμα διττό. Από τη μία ίσως αρχίζει ο εξορθολογισμός μεγέθους πολλών δραστηριοτήτων στον μη-εμπορεύσιμο τομέα της οικονομίας που συνήθως ευθύνεται για τον υψηλό πληθωρισμό και τη χαμηλή αποδοτικότητα που διαπιστώνεται. Η επακόλουθη επικράτηση των οικονομιών κλίμακας αναμένεται έτσι να βοηθήσει. Από την άλλη, καθώς η διαδικασία αυτή θα γίνει μη-συντεταγμένα, χωρίς μαξιλάρια κινήτρων προσαρμογής για τους μικρομεσαίους, η βιαιότητα των αλλαγών μπορεί να οδηγήσει σε αφανισμό μεγάλα κομμάτια ημι-άτυπων δραστηριοτήτων στο λιανεμπόριο, στις υπηρεσίες, σε μικρές τουριστικές ή και αγροτικές επιχειρήσεις, σε κάθε είδους μικρές οικογενειακού τύπου επιχειρήσεις.
Το ζήτημα είναι ότι αυτό μπορεί να σημαίνει αφανισμό ενός σημαντικού κομματιού της ελληνικής οικονομίας «χωρίς προσαρμογή». Ακόμη και θετικό πρόσημο μπορεί να εμφανίσει το πραγματικό ΑΕΠ από το 2012. Το ζήτημα όμως είναι ότι μπορεί να αφορά μια ήδη συρρικνωμένη πραγματική οικονομία, με έντονους δυϊσμούς και αποκλεισμούς, με οικονομικό και κοινωνικό σχίσμα βαθύ.
Η κυβέρνηση πρέπει να δείξει με το δάκτυλο τον τρόπο προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας, την κατεύθυνσή της, σύμφωνα με ένα όραμα για τα σχετικά συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Και στο θέμα αυτό δεν φαίνεται, επί του παρόντος τουλάχιστον, να υπάρχουν ιδέες και δυνάμεις.
*Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς.
No comments:
Post a Comment