Η δεκαετία που δεν θα χαθεί

H δημογραφική δομή της Δύσης απομακρύνει μία ύφεση ιαπωνικού τύπου

Tου Dr Andreas Hofert*

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80, η Ιαπωνία αποτελούσε το παράδειγμα διαχείρισης και παραγωγικότητας. Εκείνη την εποχή, η Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου απολάμβανε την οικονομική δόξα των στολιδιών του στέμματός της, των έξι Keiretsu. Αυτά τα αχανή δίκτυα εταιρειών –το καθένα με μία μεγάλη τράπεζα στο κέντρο του δικτύου– κινούσαν σχεδόν όλα τα νήματα της ιαπωνικής βιομηχανίας, υπό την καθοδήγηση του πανταχού παρόντος και αδιαπέραστου ΜΙΤΙ.
Το μυώδες επιχειρηματικό μοντέλο της Ιαπωνίας προκαλούσε και κάποιο φόβο. Οπως και να το κάνουμε, είχε αγοράσει το Εmpire State Building, καθώς και το μισό Χόλιγουντ, και ήταν ζήτημα χρόνου, σύμφωνα με κάποιους, για την Ιαπωνία να ξεπεράσει τις ΗΠΑ ως κυρίαρχη παγκόσμια οικονομία. Πράγματι, η ιστορία εξελίχθηκε σαν ένα χολιγουντιανό blockbuster, αλλά... με τη μορφή μιας ταινίας καταστροφής, καθώς ακολούθησε μία παρατεταμένη περίοδος αποπληθωρισμού, που έμεινε στην Ιστορία ως η «χαμένη δεκαετία» της Ιαπωνίας. Κάποιοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η Ιαπωνία δεν έχει καταφέρει ακόμη κι έπειτα από 20 χρόνια να θεραπευθεί. Αποδίδουν την αδυναμία της χώρας σε ένα μηχανισμό οικονομικής πολιτικής που απέτυχε να προσαρμοστεί στη μεταβαλλόμενη πραγματικότητα και γι’ αυτόν τον λόγο δεν ήταν σε θέση να λάβει αποτελεσματικά αντίμετρα.
H λατρεία του κινηματογραφικού ήρωα είναι τόσο ευμετάβλητη: το ανίκητο μοντέλο του παρελθόντος είναι ο «προφανής» χαμένος του σήμερα.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Ορισμένοι αναλυτές βλέπουν τις δυτικές οικονομίες να βυθίζονται σε μια παράλυση αντίστοιχη αυτής που πάγωσε την οικονομική επιτυχία της Ιαπωνίας.
Εμφανώς δυσαρεστημένοι για την αποτυχία πρόβλεψης του μεγάλου τσουνάμι –η χρηματιστηριακή κρίση αναδύθηκε μέσα από τη φούσκα των στεγαστικών δανείων– μεταξύ των οικονομολόγων έχει προκύψει το σύμπλεγμα της Κασσάνδρας. Η καταστροφή καραδοκεί πίσω από κάθε στατιστικό στοιχείο. Αυτήν την ώρα, παρά τα δημοσιονομικά και νομισματικά εργαλεία που εργάζονται για την αντιμετώπιση της κρίσης –το αυξανόμενο κυβερνητικό χρέος και οι «ωκεανοί» νέου χρήματος που τυπώθηκαν από τις κεντρικές τράπεζες– η Δύση εξακολουθεί να βυθίζεται στη δική της Χαμένη Δεκαετία. Ή έτσι αναφέρουν τουλάχιστον.
Πιστεύουμε ότι αυτή η ιστορία έχει χτιστεί πάνω σε λάθος υποθέσεις. Στις ΗΠΑ, και σε μικρότερο βαθμό στη Βρετανία, η εξίσωση, που καταλήγει με τη Δύση να αντιμετωπίζει τη χαμένη δεκαετία της Ιαπωνίας, δεν συμπεριλαμβάνει ένα σημαντικό στοιχείο: το προφίλ απότομης δημογραφικής γήρανσης της Ιαπωνίας. Αυτός ο παράγοντας εξηγεί ένα μεγάλο μέρος της ιαπωνικής οικονομικής αναιμίας της δεκαετίας του ’90. Παρ’ όλες τις σχετικές συζητήσεις, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ακόμη σχετικά νεαρούς, και ακόμα πιο σημαντικά, αυξανόμενους πληθυσμούς. Με αυτό το σκεπτικό, η Ιταλία και η Γερμανία, με τον καθοδικής πορείας αριθμό γενών και πληθυσμό, ίσως και να είναι πιο ευάλωτες σε μία χαμένη δεκαετία, κάτι που δεν ισχύει για τη Δύση στο σύνολό της.
Και όσον αφορά την Ιαπωνία, ένας νέος μύθος έχει έρθει στο προσκήνιο: με την πρώτη ουσιαστική αλλαγή στην κυβέρνηση τα τελευταία 50 χρόνια, ο τρόπος που η Ιαπωνία ασκεί την οικονομική της πολιτική θα αλλάξει επίσης, και έτσι συνεχίζεται η ιστορία. Αντί για μία οικονομία που βασίζεται στις εξαγωγές, θα δούμε την αυγή μιας νέας εποχής της εγχώριας και ειδικότερα της ιδιωτικής κατανάλωσης. Με τους πολίτες της να γερνούν, ωστόσο, το μέλλον της Ιαπωνίας θα μπορούσε να καταλήξει να αποτελεί επανάληψη του πρόσφατου παρελθόντος της.
Η πολυτέλεια εγκαταλείπει το Τόκιο
Το Τόκιο χάνει το πρεστίζ του και ο «Ασιάτης ασθενής», η Ιαπωνία, χάνει σιγά σιγά τους ξένους που στήριζαν τα επενδυτικά τους σχέδια στην αγάπη των Ιαπώνων για την πολυτέλεια. Την εβδομάδα που πέρασε, σχέδια αποχώρησης από την ιαπωνική αγορά ανακοίνωσε ο οίκος μόδας Versace. Παρών στη χώρα από το 1981 και με τρία καταστήματα να λειτουργούν εκεί, ο οίκος υφίσταται τις συνέπειες από την πτώση των τιμών και τις απώλειες θέσεων εργασίας, που επιφέρουν πλήγμα στην καταναλωτική εμπιστοσύνη. Είχε προηγηθεί η LVMH Moet Hennessy Louis Vuitton, που έχει ήδη ανακοινώσει από τον Δεκέμβριο ότι υπαναχωρεί από τα σχέδιά της να ανοίξει ένα ακόμη νέο κατάστημα Louis Vuitton στην Γκίνζα, μία από τις πιο πολυσύχναστες αγορές της πρωτεύουσας. Η ιαπωνική αγορά εισαγόμενων ενδυμάτων και άλλων αγαθών πολυτελείας συρρικνώθηκε πέρυσι κατά 10% σε σχέση με το 2007, στο 1,06 τρισ. γιεν. Φέτος εκτιμάται ότι θα παρουσιάσει ακόμη μεγαλύτερη συρρίκνωση, στα 992,7 δισ. γιεν, ενώ το ρεκόρ της συγκεκριμένης αγοράς είχε σημειωθεί το 1996, όταν ανήλθε στα 1,9 τρισ. γιεν. Οι πωλήσεις της Versace Japan υποχώρησαν πέρυσι στα 1,6 δισ. γιεν, έναντι 4,1 δισ. μόλις πριν από τέσσερα χρόνια.

* Ο κ. Andreas Hofert είναι επικεφαλής οικονομολόγος της UBS.

Η ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΚ ΠΡΩΤΗΣ ΟΨΕΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΡΗΧΗ
Η ΕΥΡΩΠΗ ΒΕΒΑΙΑ ΕΧΕΙ ΚΙΝΗΘΕΙ ΠΟΛΥ ΓΡΗΓΟΡΟΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ (ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ) ΑΠΟ ΤΗ ΙΑΠΩΝΙΑ, ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΓΝΩΣΤΟ ΗΔΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '90 ΚΑΙ ΜΑΛΛΟΝ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΝΑ ΤΟ ΕΠΙΛΥΣΕΙ - ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ - ΜΕ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΗΣ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗΣ ΣΤΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ
ΤΕΛΟΣ, Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΤΕΡΗΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ, ΚΑΘΩΣ ΑΥΤΗ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΠΙΣΩ...