Ποιος έχει γράμμα;

Πριν από λίγες μέρες ονειρεύτηκα ότι είχα πάει διακοπές στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Εκεί συνάντησα τον John Maynard Keynes, που μου υπαγόρευσε το ακόλουθο γράμμα. Σας το παραθέτω χωρίς σχόλιο.

Αγαπητέ κ. Παπακωνσταντίνου,

Σας ζητώ συγνώμη γι' αυτή μου την παρέμβαση, αλλά παρακολουθώ εδώ και καιρό το δράμα σας. Πρέπει να σας πω ότι είχα κάποιες προσδοκίες πριν από τις εθνικές εκλογές σας, όταν λέγατε ότι θα διαπραγματευθείτε με την Ε.Ε. για το πώς θα αντιμετωπιστεί η κρίση στη χώρα σας. Αλλά μετά από τις εκλογές διαπραγμάτευση δεν είδα, τουλάχιστον όπως την καταλαβαίνω εγώ από εδώ που είμαι.

Το θέμα είναι ότι για να διαπραγματευθεί κανείς πρέπει να στηριχθεί στις δικές του αναλύσεις και στις δικές του αξίες. Και μετά πρέπει να δημιουργήσει συσχετισμούς, συμμαχώντας με άλλους που έχουν παρόμοιες αναλύσεις και αξίες. Και αυτό δεν το βλέπω να γίνεται. Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει ενιαία, και με την ίδια συνταγή, τις αδύνατες χώρες, τα λεγόμενα PIGS (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα και Ισπανία). Παρεμπιπτόντως, βλέπω ότι η ορθοδοξία στα οικονομικά παραμένει όσο αγενής ήταν στην εποχή μου, όταν αντιμετώπιζα στην επιτροπή Macmillan παρόμοια επιχειρήματα για μείωση ελλειμμάτων και μισθών σε συνθήκες ύφεσης και ανεργίας. Η ουσία όμως είναι ότι, ενώ εσείς αντιμετωπίζετε αυτή την ενιαία στάση σε επίπεδο ιδεολογίας και πολιτικής, δεν διαμορφώνετε μια εξίσου ενιαία αντεπίθεση.

Κατ' αρχάς φαίνεται να έχετε δεχθεί το επιχείρημα ότι η Ελλάδα πληρώνει τώρα το γεγονός ότι για πολλά χρόνια κατανάλωνε πάνω από το μπόι της. Αλήθεια, πιστεύετε ότι μόνο έτσι εξηγούνται τα μεγάλα ελλείμματα στα δημοσιονομικά και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών; Οτι τα PIGS έχουν τα τελευταία χρόνια ελλείμματα στο ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών είναι άσχετο από το γεγονός ότι κάποιες άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, έχουν μονίμως πλεονάσματα; Η Γερμανία, για παράδειγμα, το 2007 είχε ένα πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο περίπου στο 8,15% του δικού της ΑΕΠ, και από αυτό πάνω από το μισό (63,4%) προερχόταν από καθαρές εξαγωγές σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι καθαρές εξαγωγές προς τα PIGS την ίδια εποχή αντιστοιχούσαν σε 17% του γερμανικού εμπορικού πλεονάσματος. Με λίγα λόγια, η Γερμανία εξαρτάται από τη ζήτηση που δημιουργούν οι άλλες χώρες της Ε.Ε. Να το πω και αλλιώς. Αν οι αδύνατες και ελλειμματικές οικονομίες όπως η Ελλάδα δεν είχαν την κατανάλωση και τη ζήτηση που είχαν, η Γερμανία δεν θα είχε πάει τόσο καλά.

Ας το δούμε και από την πλευρά του πληθωρισμού. Εχετε δεχθεί (ως PIGS) αδιαμαρτύρητα ότι τα ελλείμματά σας αντανακλούν μια έλλειψη ανταγωνιστικότητας, ότι η βασική αιτία έχει να κάνει με το ότι οι τιμές των δικών σας προϊόντων έχουν ανέβει πιο γρήγορα από αυτό που ισχύει γενικά στην υπόλοιπη Ε.Ε. Γιατί δεν λέτε, αντιθέτως, ότι ο λόγος που η Γερμανία έχει χαμηλότερο πληθωρισμό έχει να κάνει με το γεγονός ότι δεν βασίζεται στην εγχώρια ζήτηση; Η Γερμανία είχε τα προηγούμενα οκτώ χρόνια χαμηλότερο πληθωρισμό από τον μέσο όρο της Ε.Ε., παρά το πολύ χαμηλό επίπεδο αυτού του μέσου όρου. Αν, δηλαδή, η Γερμανία είχε μια πιο επεκτατική πολιτική, αυτό θα ανέβαζε τον πληθωρισμό της και θα βοηθούσε τα PIGS να εξάγουν περισσότερο.

Αυτό που παρατηρώ στις οικονομίες της Ε.Ε. αποτελεί μια τοπική εκδοχή του παγκόσμιου οικονομικού προβλήματος. Και βλέπω ότι οι οικονομικές ανισορροπίες συνεχίζονται και μετά από την κρίση του 2008. Η Κίνα θα συνεχίζει να είναι συστηματικά πλεονασματική και οι ΗΠΑ ελλειμματικές; Αυτό δεν αποτελεί μια βιώσιμη λύση. Το είχα πει και στις παρεμβάσεις μου στο Bretton Woods μετά τον πόλεμο, αλλά δεν εισακούστηκα. Οι παγκόσμιοι οικονομικοί οργανισμοί δεν μπορούν να αδιαφορούν για την άνιση ανάπτυξη του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Οφείλουν να ασκούν πιέσεις και στις πλεονασματικές οικονομίες, όχι μόνο στις ελλειμματικές. Προβλέπω ότι πολύ γρήγορα θα υπάρχει ξανά πρόβλημα αν δεν πάρετε στα σοβαρά αυτό το δίδαγμα της οικονομικής θεωρίας.

Για εσάς στην Ε.Ε. τα πράγματα έπρεπε να είναι πιο εύκολα. Δεν μπορεί σε μια νομισματική ένωση να μη βλέπουν οι οικονομίες τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Η Ε.Ε. δεν μπορεί να λειτουργεί μονίμως υπέρ των ισχυρών, ως ένας ενιαίος οικονομικός χώρος χωρίς συντονισμό και αλληλεγγύη. Η μόνη λύση που προτείνεται για τις αδύνατες χώρες είναι μια μακρά περίοδο ύφεσης και αποπληθωρισμού. Υποτίθεται ότι με αυτό τον τρόπο -να μην κρυβόμαστε, μέσω ανεργίας δηλαδή- θα μειωθούν οι τιμές και τελικά θα γίνουν τα προϊόντα πιο ανταγωνιστικά. Μόνο που αυτή η διαδικασία παίρνει πολύν καιρό να δουλέψει, αν δουλέψει. Και συχνά εγκαταλείπεται στον δρόμο, μια και δεν αρκεί να μειωθεί ο πληθωρισμός στα ευρωπαϊκά επίπεδα αλλά χρειάζεται να μειωθούν περαιτέρω οι τιμές για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των συσσωρευμένων ελλειμμάτων όλων των προηγούμενων ετών.

Η παραπάνω συνταγή δεν μπορεί να αποτελεί βάση για διαπραγμάτευση. Για να διαπραγματευθεί κανείς πρέπει να έχει τη δική του εικόνα για το πώς δουλεύουν οι οικονομίες. Μόνο έτσι θα είναι σε θέση να αποδομήσει τις ιδέες, και άρα τα επιχειρήματα, του αντιπάλου στη διαπραγμάτευση. Μόνο με μια διαφορετική προσέγγιση θα μπορέσει να βρει συμμάχους για μια εναλλακτική στρατηγική. Η χώρα σας εισέρχεται σε μια μακρά περίοδο ύφεσης. Αν δεν αλλάξετε την ατζέντα, προβλέπω τα προβλήματα να επιδεινώνονται. Θα επανέλθω!

Με εκτίμηση, John Maynard Keynes

Άρθρο του Ευκλείδη Τσακαλωτού, Καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Kι επειδή ο Κeynes είναι ..παλαιός, ας θυμηθούμε κάτι νεότερο - link πηγής:

Σαφώς η Ελλάδα όπως και η Ιταλία και η Ισπανία θα πρέπει να σοβαρευτούν και να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους και να μειώσουν τον δημόσιο τομέα τους. Όμως, και η Γερμανία (και άλλα μέλη της ευρωζώνης που έχουν πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών) θα πρέπει να αποδεχτεί ότι είναι μέρος του προβλήματος. Είναι άνευ ουσίας να υποστηρίζει κάποιος ότι τα πιο αδύναμα κράτη-μέλη θα πρέπει να μιμηθούν τη Γερμανία. Ένας από τους βασικούς λόγους για την ευρωστία των δημοσιονομικών της Γερμανίας είναι το υψηλό εμπορικό πλεόνασμά της με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Όμως αυτό δεν είναι κάτι από το οποίο μπορούν να εμπνευστούν οι υπόλοιποι: το πλεόνασμα μιας χώρας σημαίνει ότι κάποια άλλη αντιμετωπίζει έλλειμμα.

Μία εντυπωσιακή τάση που επικράτησε το τελευταίο διάστημα είναι ότι το γερμανικό πλεόνασμα ενισχύθηκε εν τω μέσω της κρίσης και παρά την πολύ αδύναμη πορεία των οικονομιών άλλων κρατών-μελών. Η γερμανική οικονομία ανακάμπτει χάρη στις εξαγωγές, αλλά η ιδιωτική κατανάλωση ουσιαστικά ακολουθεί πτωτική πορεία. Η αδυναμία της εγχώριας κατανάλωσης θα οδηγήσει σε ουσιαστική υποχώρηση των πραγματικών μισθών και θα μειώσει το συναλλαγματικό ισοζύγιο της Γερμανίας με την υπόλοιπη ευρωζώνη. Όμως, είναι αδύνατον για χώρες όπως η Ισπανία και η Ελλάδα να τακτοποιήσουν τα δημοσιονομικά τους χωρίς να επιτύχουν καλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Για να το καταφέρουν θα πρέπει να εξισορροπήσουν τις εμπορικές τους συναλλαγές με τις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης.

Η ευρωζώνη χρειάζεται πιο σκληρούς δημοσιονομικούς κανονισμούς. Επίσης, θα πρέπει να θέσει όρια στο ύψος των πλεονασμάτων και των ελλειμμάτων. Εάν δεν γίνει το δεύτερο, το πρώτο δεν μπορεί να λειτουργήσει. Υπάρχει και η εναλλακτική λύση μιας δημοσιονομικής (πολιτικής) ένωσης. Βάσει αυτής, οι δυνατότερες οικονομίες θα πρέπει να χρηματοδοτούν τις πιο αδύναμες σε σταθερή βάση, όπως άλλωστε ισχύει και τώρα για κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις. Κανείς δεν φαίνεται να επιθυμεί μία τέτοια εξέλιξη, τουλάχιστον καμία από τις "ισχυρές" οικονομίες.

του Simon Tilford, επικεφαλή οικονομολόγου το Centre for European Reform

'Ισως, ο παραπάνω κύριος σας φαίνεται αρκετά ..μετριοπαθής, ας διαβάσουμε και τι δήλωσε πριν λίγες μέρες ένας σεβαστός Γερμανός οικονομολόγος:

το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια έχει εκτοξευτεί «με μία απίστευτη ταχύτητα σε ένα απίστευτο επίπεδο». Το 2008 έφτασε στο 19% του ΑΕΠ, ένα μέγεθος που «υπό κανονικές συνθήκες παλαιότερα λέγαμε ότι η χώρα- αν δεν έχει χρεοκοπήσει- έχει χάσει τόσο πολύ έδαφος στον διεθνή ανταγωνισμό, ώστε πρέπει να προχωρήσει σε μεγάλη υποτίμηση. Είναι μεγέθη που έχουν οι χώρες της Βαλτικής, η Ρουμανία, η Βουλγαρία. Η Ελλάδα όμως δεν μπορεί να καταφύγει στο εργαλείο της υποτίμησης». Όμως την ώρα που η Ελλάδα συσσώρευε ένα υπέρογκο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, η Γερμανία αποκτούσε ένα υπέρογκο πλεόνασμα. Αυτό «ερμηνεύει μέχρις ενός σημείου και το δημοσιονομικό έλλειμμα», διότι «το ένα έλλειμμα πρέπει να ιδωθεί σε συνάρτηση με το άλλο», ως δίδυμο έλλειμμα, δημοσιονομικό και ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Δεν είναι καθαρά ελληνικό πρόβλημα, είναι «γενικότερο πρόβλημα για χώρες όπως Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, ακόμα και Γαλλία». Και το πρόβλημα αυτό, κατά τον κορυφαίο οικονομολόγο της UΝCΤΑD, έχει μία αιτία: «Την έντονη συμπίεση (ντάμπινγκ) των μισθών που ακολούθησε η Γερμανία στο πλαίσιο της ευρωζώνης».

το «ντόμινο για τον δρόμο της χρεοκοπίας που πήραν Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία δεν άρχισε από τις εκθέσεις του οίκου αξιολόγησης Fitch στο Λονδίνο, αλλά από τους μισθούς των επιχειρήσεων στη Γερμανία». Με τον τρόπο αυτό «η Γερμανία απέσπασε τεράστια πλεονεκτήματα μέσα στην ευρωζώνη έναντι κυρίως των χωρών του Νότου και κυρίως έναντι της Ελλάδας».

«για την ανταγωνιστικότητα στον χώρο της Ευρωζώνης το καθοριστικό μέγεθος είναι το μισθολογικό κόστος μονάδας». Το ποσοστό πληθωρισμού που επιτρέπει η ΕΚΤ είναι λίγο κάτω από 2%. Αν συνυπολογιστεί αυτό στο μισθολογικό κόστος μονάδας, ο μέσος όρος αύξησής του στα χρόνια λειτουργίας της ΟΝΕ είναι περίπου στο 21%. Στην Ελλάδα η πραγματική αύξηση ήταν 26%. Στη Γερμανία μόλις 8% και στην ΟΝΕ χωρίς τη Γερμανία 27%.

Αυτά λέει - και ίσως να ντρέπεται λίγο - ο Γερμανός Χάινερ Φλάσμπεκ, κορυφαίος οικονομολόγος της Διαρκούς Συνόδου του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UΝCΤΑD) - link πηγής

Και μιας και είπαμε πολλά για την Ελλάδα, ας πούμε και μερικά για τη Γερμανία - link πηγής

η κρίση στις γερμανικές κρατικές τράπεζες –Landesbanken, όπως αποκαλούνται– είναι εξαιρετικά σοβαρή. Οι Landesbanken ανήκουν στα ομόσπονδα κρατίδια της χώρας και ειδικεύονται στις χορηγήσεις επενδύσεων των μικρού και μεσαίου μεγέθους γερμανικών επιχειρήσεων, τις γνωστές Mittelstand. Αρκετές από αυτές χρειάστηκαν τεράστια κρατικά κεφάλαια για να σωθούν από τη χρεοκοπία. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και σήμερα αποτελούν τον «μεγαλύτερο συστημικό κίνδυνο» στο τραπεζικό σύστημα της χώρας.

Οπως έχει υπολογίσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι ζημίες των κρατικών τραπεζών της Γερμανίας ανέρχονται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, ποτέ μέχρι σήμερα η κυβέρνηση Μέρκελ δεν έχει αποκαλύψει το ακριβές μέγεθος των ζημιών. Τις αποκρύπτει επιμελώς και από τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Οι τράπεζες έχουν συσσωρεύσει τεράστιες ζημίες που έχουν ρημάξει την κεφαλαιακή τους επάρκεια. Ενώ και η Commerzbank, η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Γερμανίας, δεν έχει αποπληρώσει τα χρέη της και δρν έχει επιστρέψει στο κράτος τα δανεικά.

Κατά τα λοιπά... η Γερμανίδα καγκελάριος φοβάται ότι «τα επόμενα χρόνια, το ευρώ θα διανύσει μία πολύ δύσκολη φάση» και αναφέρει ως πηγή ανησυχίας την οικονομική κρίση στην Ελλάδα όσον αφορά τη συνοχή της Ευρωζώνης.

Λίγα λόγια ακόμα για τις Landesbanken από τον Economist:

Tο μέγεθος των ζημιών των κρατικών γερμανικών τραπεζών Landesbanken, οι περισσότερες από τις οποίες ελέγχονται από τις περιφερειακές κυβερνήσεις και τα τοπικά ταμιευτήρια, αποκαλύφθηκε στα τέλη του περασμένου μήνα από κάποιο έγγραφο που διέρρευσε και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Sueddeutsche Zeitung. Aναφέρεται στο σχετικό δημοσίευμα πως η γερμανική οικονομική αρχή Bafin υπολογίζει ότι γερμανικές τράπεζες -κυρίως Landesbanken- κατέχουν τοξικά ομόλογα 816 δισεκατομμυρίων ευρώ. Στις 6 Μαΐου πέντε Landesbanken υποβαθμίσθηκαν από τη Standard & Poor’s. Tα χρέη των τραπεζών που επλήγησαν περισσότερο είναι τόσο μεγάλα, ώστε μόνον η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να τις στηρίξει με μετρητά.

...

Nομοσχέδιο για την απομάκρυνση των τοξικών περιουσιακών στοιχείων των γερμανικών τραπεζών, τα οποία υπολογίζονται σε 853 δισ. ευρώ, και τη μεταφορά τους σε ξεχωριστές εταιρείες (τις λεγόμενες «κακές τράπεζες») προωθεί η κυβέρνηση της χώρας.

Tο σχέδιο προβλέπει τη μεταφορά των τοξικών επενδύσεων των τραπεζών και άλλων χρηματοπιστωτικών εταιρειών σε ξεχωριστές εταιρείες. Ως αντάλλαγμα, οι τράπεζες που θα μεταβιβάσουν τα τοξικά τους θα εκδώσουν ομόλογα με κρατική εγγύηση. Υπολογίζεται ότι οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί της Γερμανίας βαρύνονται με τοξικά δάνεια ύψους 853 δισεκατομμύρια ευρώ, από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος επιβαρύνει τις κρατικές τράπεζες.

Tο νομοσχέδιο προβλέπει ότι οι τράπεζες θα μεταφέρουν τα περιουσιακά στοιχεία με το 90% της λογιστικής τους αξίας στις «κακές τράπεζες», ενώ θα πληρώνουν ένα ετήσιο κόμιστρο για την κρατική εγγύηση.

(Σημείωση: το Νομοσχέδιο έγινε Νόμος στην Γερμανία της Μέρκελ τον Ιούλιο 2009 - λινκ wiki στα γερμανικά)

Είχατε ποτέ διαβάσει κάτι σχετικό με τις Landesbanken;
Τι; Πρώτη φορά διαβάζετε κάτι σχετικό;
Και δεν σας φαίνεται λίγο περίεργο;
Ίσως είσασταν πολύ αφοσιωμένοι στην χρεοκοπία της Ελλάδας...

υ.γ. κύριε Παπακωνσταντίνου,
ο Keynes, ο Tilford, ο Φλάσμπεκ και βέβαια οι Landesbanken είναι προφανές ότι αποτελούν ισχυρά σημεία για τη σύναψη συμφωνίας με τις υπόλοιπες χώρες PIGS και μερικές άλλες.
Στη τελική, βγείτε και πείτε στους Έλληνες πολίτες κάτι χιλιοειπωμένο: εάν θέλετε τα πράγματα να πάνε καλύτερα, και αφού η ΕΚΤ δεν πρόκειται να κόψει χρήμα για τον κάθε ένα από εμάς (μόνο για τις τράπεζες είναι διατεθειμένη να το κάνει), να αγοράζετε μόνο ότι παράγεται στην Ελλάδα ενώ, εάν δεν μπορείτε να κάνετε αλλιώς, μην αγοράστε από τις μεγάλες χώρες ΟΝΕ.
Δεν μας βοηθούν, δεν τις προτιμούμε κι εμείς.