Το αβέβαιο αύριο... χωρίς τη χρυσή ενδεκάδα οικονομολόγων

ZZ
Πρόσφατα, σε μία από τις σχολές του Κέμπριτζ, οι ακαδημαϊκοί έπαιξαν ένα ενδιαφέρον παιχνίδι. Εφτιαξαν μια ποδοσφαιρική ομάδα με την ιδανική ενδεκάδα οικονομολόγων που έγραψαν ιστορία! Εύκολα διάλεξαν τους 11 από οικονομολόγους που δεν βρίσκονται πια ανάμεσά μας. Επελέγησαν οι Ανταμ Σμιθ, Ντέιβιντ Ρικάρντο, Τόμας Μάλθους, Καρλ Μαρξ, Αλφρεντ Μάρσαλ, Τζον Μέιναρντ Κέινς, Φρίντριχ Χάγιεκ, Ρίτσαρντ Καν, Τζόζεφ Σουμπέτερ, Χιούμαν Μίνσκι και Χέρμαν Ντάλι. Ωστόσο, απίστευτα δύσκολη ήταν η επιλογή 11 σύγχρονων οικονομολόγων ανάλογης ικανότητας. Και διαπίστωσαν πως δεν θα μπορούσε να μπει στην ομάδα κανένας άλλος κεϊνσιανός οικονομολόγος πλην του Μίνσκι. Πυρήνας της θεωρίας του Μίνσκι είναι η αντίληψη πως οι απορρυθμισμένες αγορές έχουν την εγγενή τάση να παράγουν κύκλους ανάπτυξης και κατάρρευσης και ότι οι περίοδοι σταθερότητας εμπεριέχουν το σπέρμα της επικείμενης φούσκας. Είναι ενδιαφέρον το ότι ο Μίνσκι προειδοποίησε για τους κινδύνους του συστήματος το 1974, όταν έφευγε από τη μόδα η οικονομική θεωρία του Κέινς, εκείνη την περίοδο του στασιμοπληθωρισμού, μετά την πρώτη μεταπολεμική πετρελαϊκή κρίση.
Από τους εν ζωή οικονομολόγους, οι καθηγητές του Κέμπριτζ εξέφρασαν την εκτίμηση ότι μόνον ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ και ο Πολ Κρούγκμαν θα μπορούσαν να καταλάβουν μία θέση στην ομάδα. Κανείς από τους ακαδημαϊκούς του Κέμπριτζ δεν πίστευε ότι οι συμβατικές οικονομικές θεωρίες μπορούν να περιγράψουν καλά τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος. Τα Οικονομικά ως επαγγελματικός κλάδος όχι μόνον δεν έχουν να μας πουν τίποτε περί του τι έφερε τον κόσμο στα πρόθυρα οικονομικής κατάρρευσης, αλλά ούτε καν ενδιαφέρονται για το θέμα.
Η διάκριση μεταξύ οικονομολόγων δεν είναι εκείνη μεταξύ οπαδών του Κέινς και οπαδών του Χάγιεκ, αλλά ανάμεσα σε εκείνους που θέλουν να βλέπουν τον κόσμο όπως είναι και όσους ενδιαφέρονται περί του πώς θα ήταν αν συμμορφωνόταν με τα δικά τους μαθηματικά μοντέλα.
Οι απόψεις που έφεραν στα οικονομικά οι Σμιθ, Μαρξ και Κέινς δεν προήλθαν από διαφορετικούς υπολογισμούς, αλλά από μια προσπάθεια να κατανοήσουν τι συνέβαινε στα πρώτα στάδια της βιομηχανικής επανάστασης, της ανάπτυξης του 19ου αιώνα και της Μεγάλης Υφεσης. Ενα πείραμα μπορεί να μας δείξει πόσο περιορισμένη είναι η σύγχρονη οικονομική προσέγγιση. Ας υποθέσουμε ότι σας χαρίζουν 100 στερλίνες, υπό τον όρο ότι θα τις μοιραστείτε με έναν άγνωστο. Πώς θα τις μοιραστείτε; Η απάντηση ενός οικονομολόγου σήμερα θα ήταν: να δώσετε στον άγνωστο μία λίρα και να κρατήσετε τις 99 για τον εαυτό σας. Ετσι, θα είστε και οι δύο σε καλύτερη κατάσταση, εσείς όμως θα έχετε το μέγιστο όφελος. Αλλά δεν είναι σίγουρο πως θα συμβεί αυτό, αφού προσβάλλει την αίσθηση δικαίου πολλών ανθρώπων, αρκετοί εκ των οποίων είναι υπέρ της ισοκατανομής των χρημάτων.
Υπάρχουν πολλοί οικονομολόγοι, που εναντιώνονται στην επικρατούσα αντίληψη. Ανάμεσά τους, οι Αντριου Οσβαλντ, Αμάρτια Σεν, Ρόμπερτ Φρανκ – μπορείτε να διαλέξετε ανάμεσα σε αυτούς που αναλύουν τον τρόπο με τον οποίο ζούμε σήμερα. Πρέπει, όμως, να μας ανησυχεί ότι οι οικονομικές θεωρίες που εμπίπτουν στην επικρατούσα αντίληψη έχουν την τάση να κλονίζουν τα ίδια τα θεμέλια της οικονομικής επιστήμης. Τη δεκαετία του 1930, ο Κέινς ενδιαφερόταν περισσότερο για την οικονομική ανάλυση του καζίνο παρά για τις εικονικές προσομοιώσεις του Μόντε Κάρλο. Σήμερα, όμως, δεν υπάρχει κανένας Κέινς, Σουμπέτερ ή Χάγιεκ ικανός να δώσει απαντήσεις στα δεινά μας.