Κρισιμα Ερωτηματα

Απαντά ο Νουριελ Ρουμπινι*

ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ

—Χρειάζονται οι ΗΠΑ συγκεκριμένη πολιτική δολαρίου για την αποτροπή μιας κρίσης στο νόμισμα της χώρας, πυροδοτούμενης από την αύξηση του δημόσιου χρέους;

—Μια νέα πτώση του δολαρίου μπορεί να επιδεινώσει την κρίση στην αγορά κατοικίας αλλά και στο σύνολο της οικονομίας. Οι μειώσεις των επιτοκίων, ενδεχομένως, να οδηγήσουν σε αποδυνάμωση του αμερικανικού νομίσματος. Μπορεί να κριθεί αναγκαία μια παρέμβαση στις αγορές νομισμάτων. Δεδομένων των αναγκών χρηματοδότησης που θα συναντήσει το αμερικανικό κράτος τα επόμενα έτη, μια σταθερή και ανοδική ισοτιμία του δολαρίου θα προσήλκυε αναγκαία για την οικονομία κεφάλαια από το εξωτερικό.

—Μήπως τα πακέτα διάσωσης της κυβέρνησης κρύβουν επενδυτικές ευκαιρίες;

—Υπάρχουν δυο πτυχές στο θέμα αυτό. Από τη μια πλευρά, οι ανησυχίες για τον πιστωτικό κίνδυνο του δημόσιου χρέους, ως συνακόλουθο των αδυναμιών στη δημοσιονομική και νομισματική κατάσταση της χώρας, οδήγησαν σε μια αύξηση της έκδοσης ομολόγων, η οποία μπορεί να ενισχύσει τις αποδόσεις. Από την άλλη πλευρά, η υποψία ότι τα πακέτα διάσωσης δεν θα αποτρέψουν τον αποπληθωρισμό, πιθανότατα να μειώσει τις αποδόσεις.

—Ποιο είναι το ναδίρ στις αμερικανικές μετοχές;

—Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, ο δείκτης Standard & Poor’s 500 παραμένει υπερτιμήμενος συγκριτικά με το κόστος αντικατάστασης περιουσιακών στοιχείων. Εκτιμάται ότι θα υποστεί πρόσθετες απώλειες 55% μέχρι το 2014, φθάνοντας τις 400 μονάδες, σύμφωνα με την Credit Lyoinnais Securities Asia. Η Merrill Lynch, ωστόσο, προβλέπει ότι ο δείκτης θα βυθιστεί μέχρι τις 660 μονάδες.

ΕΥΡΩΠΗ

—Τι επιφυλάσσεται για το ευρώ μέσα στην επόμενη 10ετία;

—Η Financial Times επισημαίνει πως η ηπειρωτική Ευρώπη θεωρεί ότι το ευρώ θα ξεπεράσει σε κύρος το δολάριο μέσα στην επόμενη πενταετία. Σύμφωνα με έρευνες, οι Ευρωπαίοι καλωσορίζουν τη διεύρυνση της Ευρωζώνης πέραν των υφιστάμενων 15 κρατών-μελών, αλλά υπάρχουν φόβοι για την αναζωπύρωση των πληθωριστικών πιέσεων, τις οποίες δεν έχει χαλιναγωγήσει αποτελεσματικά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αλλοι υποστηρίζουν ότι η Ευρωζώνη ήταν μια επιτυχία, αν και υποδεικνύουν τις ανισορροπίες μεταξύ των κρατών-μελών της.

—Ποιες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είναι περισσότερο εκτεθειμένες στην παγκόσμια κρίση και γιατί;

—Η επίδραση της παγκόσμιας κρίσης στην Ανατολική Ευρώπη καθίσταται όλο και πιο αισθητή, ειδικότερα σε ό,τι αφορά χώρες όπως η Λεττονία και η Ουγγαρία, ο οποίες ήδη απευθύνθηκαν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για οικονομική βοήθεια. Τα κεντρικά σημεία αδυναμίας αυτών των χωρών είναι τα εξής: μεγάλος δανεισμός σε ξένες ισοτιμίες, συνέπειες από την πτώση των εξαγωγών στην Ευρωζώνη, μεγάλη εξάρτηση των τραπεζών από εξωτερικό δανεισμό.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

—Θα περιορίσει τις οικονομικές ανισορροπίες, σε διεθνές επίπεδο, η τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση;

—Η αναγκαστική αύξηση των αποταμιεύσεων στις ΗΠΑ και η μείωση του πλεονάσματος των πετρελαιοπαραγωγών χωρών είναι δύο παράγοντες που μπορεί να μειώσουν τις ανισορροπίες στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών. Ομως, η κρίση μπορεί να εκτροχιάσει αυτές τις ανισορροπίες ή να οδηγήσει στη βίαιη εκτόνωσή τους.

ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ

—Ο κύκλος των υπεραποδόσεων στην αγορά εμπορευμάτων ολοκληρώθηκε;

—Οι χαμηλές τιμές των εμπορευμάτων προκάλεσαν μειώσεις στην παραγωγή και καθυστερήσεις στις επενδύσεις, καλλιεργώντας τις «κατάλληλες» συνθήκες για έλλειψη προσφοράς στο μέλλον, όταν θα έχει αποκατασταθεί η ζήτηση. Η οικονομική ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες χώρες υποστηρίζει το σενάριο για την αναθέρμανση των υπεραποδόσεων στην αγορά εμπορευμάτων. Ωστόσο, η τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση μπορεί να περιορίσει τις δυνατότητες μόχλευσης, δηλαδή δανεισμού για την πραγματοποίηση τοποθετήσεων, διατηρώντας ένα ράλι σε μετριοπαθή επίπεδα συγκριτικά με τα κέρδη που είχαν εξασφαλιστεί πριν από τη διασπορά της κρίσης.

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ

—Πώς θα διαμορφωθεί η γεωπολιτική κατάσταση, σε παγκόσμια κλίμακα, κατά τη διάρκεια του 2009;

—Η κρίση έχει τη δυναμική να επιταχύνει ή να ενισχύσει ήδη υπάρχουσες τάσεις, όπως είναι η αναδιάρθρωση των διεθνών οικονομικών οργανισμών, η ενίσχυση του εθνικιστικού αισθήματος και οι κοινωνικές αναταραχές, παρατείνοντας κάθε διαδικασία εκδημοκρατισμού και οδηγώντας σε μια σκληρή στάση πάνω σε περιβαλλοντικά θέματα. Η πολιτική αστάθεια στις χώρες της Ασίας και άλλες αναδυόμενες αγορές μπορεί να επιδεινώσει τις συνέπειες της κρίσης και κατά συνέπεια να αποτρέψει την είσοδο επενδυτικών κεφαλαίων.

Επιπροσθέτως, η χρηματοπιστωτική κρίση μπορεί να εγκαθιδρύσει την πεποίθηση ότι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη είναι πιο ανίσχυρες σε σχέση με το παρελθόν, ενώ η μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου δοκιμάζει την οικονομική ισχύ της Ρωσίας, του Ιράν και της Βενεζουέλας.

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

—Ποιο είναι το μέλλον της επενδυτικής τραπεζικής;

—Η μετατροπή της Goldman Sachs και της Morgan Stanley από επενδυτικές σε εμπορικές τράπεζες, για να αποσπάσουν κεφάλαια της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ, σηματοδότησε ένα κομβικό σημείο στην ιστορία του κλάδου. Το τι θα συμβεί από εδώ και πέρα είναι αμφισβητήσιμο. Αντί θα συμβιβαστούν με τις προδιαγραφές του κλάδου μπορεί να ηγηθούν μιας αλλαγής στον χαράκτηρα του. Εχουν ζητήσει, για παράδειγμα, να εξαιρεθούν από κανόνα που απαγορεύει σε εμπορικές τράπεζες κάθε δραστηριότητα στις αγορές εμπορευμάτων για την επόμενη διετία, ενώ η Morgan Stanley ζήτησε παράταση πενταετίας. Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτό είναι προάγγελος συγγενών και πιο μόνιμων εξαιρέσεων.

—Θα συρρικνωθεί ο κλάδος των κεφαλαίων αντιστάθμισης κινδύνου (hedge funds) από τα 2 τρισ. στο 1 τρισ. δολάρια;

—Από το 1990 μέχρι το 2008 ο συγκεκριμένος κλάδος επεκτάθηκε κατά 50%, σύμφωνα με τα στοιχεία του ενεργητικού του, φθάνοντας τα 2 τρισ. δολάρια. Σήμερα προβλέπεται ότι ο αριθμός των εταιρειών διαχείρισης hedge funds, τα οποία εκτοξεύθηκαν τα τελευταία χρόνια στα 7.000, μπορεί να μειωθεί κατά το ήμισυ. Οι απώλειες του κλάδου κορυφώθηκαν μόνον το Νοέμβριο στα 64 δισ. δολάρια, με τους δείκτες αποδόσεων να έχουν συρρικνωθεί επί έκτο συναπτό μήνα. Ηδη, μέσα στο πρώτο μισό του 2008 έβαλαν λουκέτο 350 εταιρείες του κλάδου, αντανακλώντας μια αύξηση της τάξης του 16% από την αντίστοιχη περυσινή περίοδο.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

—Τι να περιμένουμε από εδώ και στο εξής στις επιχειρήσεις;

—Τα δεδομένα του 2008 δεν είναι ενθαρρυντικά. Ο όγκος εξαγορών και συγχωνεύσεων μειώθηκε κατά το ένα τρίτο μέσα στο 2008, τερματίζοντας μια πενταετία μεγάλης δραστηριότητας στον τομέα αυτό. Η έλλειψη ρευστότητας, η κατακόρυφη πτώση των τιμών των μετοχών και η ευρύτερη χρηματοπιστωτική κρίση αποθαρρύνουν τη σύναψη συμφωνιών. Ο παγκόσμιος όγκος συναλλαγών αυτής της φύσης μειώθηκε στα 2,89 τρισ. δολάρια. Είναι το χαμηλότερο επίπεδο από το 2005.

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

—Το ράλι του ευρώ έναντι του δολαρίου είναι προσωρινό;

—Η αναδιάρθρωση χαρτοφυλακίων, ο επαναπατρισμός κεφαλαίων και η συρρίκνωση του όγκου διαπραγμάτευσης στις αγορές έχουν αποδυναμώσει το δολάριο, το οποίο θα παραμείνει ευάλωτο ως βασικό νόμισμα των αγορών μέχρι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της γαλλικής τράπεζας BNP Paribas.

—Θα είναι πιο συντηρητικά στο 2009 τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια;

—Η τάση συσσώρευσης ξένου συναλλάγματος -με τα σχετικά αποθέματα να έχουν εκτοξευθεί την τελευταία δεκαετία από τα 2 τρισ. στα 7 τρισ. δολάρια- φαίνεται να εξάντλησε κάθε περιθώριο, λόγω της οικονομικής κρίσης. Οι μεγαλύτεροι κάτοχοι αποθεμάτων ξένου συναλλάγματος στην ευρύτερη Ασία -Ιαπωνία, Ταϊβάν, Ινδία, Βραζιλία, Νότια Κορέα και πετρελαιοπαραγωγές χώρες- αντιμετωπίζουν τις δικές τους προκλήσεις. Η συσσώρευση αποθεμάτων αναμένεται να είναι βραδύτερη από το δεύτερο εξάμηνο του 2008. Μέσα στο τρίτο και το τέταρτο τρίμηνο, πέρυσι, μοναδικές χώρες που εξακολούθησαν να έχουν σταθερά συναλλαγματικά αποθέματα ήταν η Κίνα και λίγες πετρελαιοπαραγωγές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία, η Λιβύη και η Αλγερία. Αλλες χώρες, όπως η Ρωσία και η Ινδία, έχουν αναγκαστεί να δαπανήσουν αρκετά από τα αποθέματά τους για να παρέμβουν στις αγορές συναλλάγματος.

Πάντως, τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια που στηρίζουν την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα θα συνεχίσουν τις αγορές ξένου συναλλάγματος.

* Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και πρόεδρος της RGE Monitor.

Οι ερωτήσεις–απαντήσεις δημοσιεύθηκαν στην ιστοσελίδα RGE Monitor

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyagor_2_04/01/2009_298114