Αντιδρά ο ασθενής;

Του Θοδωρη Πελαγιδη*

Υπάρχει ένα νέο το οποίο φαίνεται να παρέχει ίσως μια ακτίνα φωτός στο τούνελ της ύφεσης που αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική οικονομία. Και αυτό είναι, με το δεδομένο της ανεπανάληπτης προβλεπόμενης μειώσεως κατά 9,2% του ΑΕΠ (22 δισ. ευρώ) μόνο για το 2010 του δημοσιονομικού ελλείμματος, η σχετικά περιορισμένη υποχώρηση του πραγματικού ΑΕΠ. Η υποχώρηση αυτή φαίνεται για το σύνολο του 2010 να καταλήγει σαφώς κάτω του προβλεπομένου -4%, ίσως και γύρω στο -3,5%. Για να γίνει κατανοητή η σημασία του ρυθμού μεγέθυνσης του ΑΕΠ, αρκεί να ειπωθεί μόνο ότι μία μονάδα θετικής απόκλισης από το ποσοστό που προβλέπει το ΔΝΤ μπορεί να φέρει το ύψος του χρέους στο 120% του ΑΕΠ το 2015 (αντί της επίσημης προβλέψεως για 140%) και μόλις 80% το 2020. Σε αυτήν την περίπτωση, όλοι οι διεθνείς αναλυτές, οργανισμοί και παράγοντες των αγορών που προβλέπουν χρεοκοπία, αναδιάρθρωση του χρέους και γενικότερα κατάρρευση της οικονομίας της χώρας μπορεί να διαψευστούν.

Πραγματικά, όταν κανείς παρατηρεί τα στοιχεία είναι αδύνατο να δεχθεί πως είναι δυνατόν μια οικονομία να αντέξει μια τόσο μεγάλη και απότομη δημοσιονομική προσαρμογή χωρίς ύφεση ιρλανδικού επιπέδου, δηλαδή τριπλάσια της ελληνικής μείωση του ΑΕΠ. Αυτό ίσως έχει κάποιους λόγους. Οι υπολογισμοί για το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2009 επιβαρύνθηκαν με δαπάνες και ανείσπρακτους φόρους, με αποτέλεσμα οι στόχοι του 2010 να είναι πιο επιτεύξιμοι. Ομως, θα ήταν λάθος να μείνουμε μόνο εκεί. Η ελληνική οικονομία φαίνεται να διαθέτει κάποιες εφεδρείες και αντισώματα που δεν μπορούν να ιδωθούν στα υπάρχοντα στοιχεία. Υπάρχει μεγάλο περιθώριο εισοδήματος που δεν καταγράφεται και που βοηθά να μην καταβαραθρώνεται η ιδιωτική κατανάλωση (-2,8% για το 2010), όπως και η ζήτηση για χρήμα (+2,8% ακαθάριστη πιστωτική επέκταση, Μάιος). Εχει σημασία επίσης η μικρή βελτίωση του οικονομικού κλίματος (Alpha Bank, 30/6).

Και όλα αυτά, παρά την προσπάθεια της κυβέρνησης να περιστείλει τόσο τη ζήτηση όσο και, κυρίως, να μεταφέρει στην κοινωνία ένα κλίμα επικείμενης κατάρρευσης ώστε να «περάσουν» τα μέτρα με το λιγότερο πολιτικό κόστος, πράγμα όμως που τρομοκρατεί σχεδόν τους πολίτες και δυνητικά μπορεί να τους φέρει σε μια κατάσταση βαθιάς αποχής από την κατανάλωση, γεγονός που μπορεί πράγματι να «σκοτώσει» την οικονομία αν συνεχιστεί. Επί του παρόντος, πάντως, η ζήτηση συντηρείται σε σαφώς μειωμένα επίπεδα, χωρίς όμως να έχει καταρρεύσει συνολικά. Και αυτό εξηγεί τη σχετικά περιορισμένη ύφεση. Εξηγεί ακόμη, έως ένα βαθμό, και την άνοδο των τιμών. Ο πληθωρισμός ξεπερνά σήμερα το 5%. Το αποτέλεσμα είναι ότι ενώ όλοι προσπαθούν για τον αποπληθωρισμό, ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα, από την κυβέρνηση μέχρι τον Στρος Καν του ΔΝΤ, αυτός να μην έρχεται. Μάλιστα, ούτε καν για το 2011 προβλέπεται κάτι τέτοιο, μια που τότε οι τιμές προβλέπεται να αυξηθούν με 1,5% περίπου. Εάν μάλιστα ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ βελτιωθεί πέρα από τα προβλεπόμενα, τότε ίσως ο πληθωρισμός να είναι και λίγο υψηλότερος.

Η οικονομία, επίσημη και ανεπίσημη, φαίνεται να αντιδρά στα επιβαλλόμενα σκληρά μέτρα σαν να ανθίσταται σε μια φαρμακευτική αγωγή που είναι μάλλον ισοπεδωτική παρά εκλεπτυσμένη και στοχευμένη, γι’ αυτό και προσπαθεί να αποβάλει τα φάρμακα. Πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι η ελληνική οικονομία είναι παράδοξη στη δομή της, μοναδική διεθνώς, με τεράστια ατυπία και συνεισφορά των υπηρεσιών στο εισόδημα, ατυπία μάλιστα για την οποία δεν έχουμε επαρκή στοιχεία. Επομένως, στις εκτιμήσεις μας, πέραν του γεγονότος ότι είναι πολύ νωρίς ακόμη, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και επιφυλακτικοί, πράγμα το οποίο δεν κάνουν συνήθως οι διεθνείς αναλυτές, άλλοι από πρόθεση, άλλοι από άγνοια, και γι’ αυτό ίσως πέσουν έξω στις προβλέψεις τους.

Πώς όμως συνάδει η άνοδος των τιμών με την τόνωση των εξαγωγών (+2% το 1ο 4μηνο) που παρατηρείται εσχάτως, ενώ μάλιστα είναι κάπως νωρίς να υποθέσουμε ότι οι τελευταίες ευνοούνται από την πτώση του κόστους εργασίας που έχει επιβάλει η κυβέρνηση πριν από λίγες εβδομάδες;

Αυτή ίσως είναι άλλη μια επιβεβαίωση ότι η ελληνική οικονομία έχει κάποιες εφεδρείες και ότι πιθανώς η ραγδαία επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ήρθε κυρίως από τον καλπασμό των εισαγωγών τα 2 - 3 τελευταία χρόνια, αποτέλεσμα πράγματι της αλόγιστης δημοσιονομικής διαχείρισης της προηγούμενης κυβέρνησης. Ομως, η επιμονή των εξαγωγών δεν συνάδει σίγουρα με την επικρατούσα άποψη ότι η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας καταρρέει ή ότι ισχύει αυτό που διαδίδεται αυτάρεσκα συνήθως ότι «…η Ελλάδα δεν παράγει τίποτα». Αυτός ο μηδενισμός είναι πράγματι ο χειρότερος εχθρός μας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η χώρα έχει μεταποίηση περίπου 10% του ΑΕΠ. Στο πλαίσιο αυτό, αξίζει να διερευνηθεί η άποψη της ερευνητικής ομάδας της Alpha Bank σχετικά με άλλες χώρες όσον αφορά τη βελτιωμένη εικόνα της ανταγωνιστικής θέσης της χώρας, γεγονός που μπορεί να εξηγεί και μια σειρά δυσεξήγητων «αντιδράσεων» της ελληνικής οικονομίας που προαναφέρθηκαν.

* Καθηγητής οικονομικής ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_11/07/2010_407563