Μήπως η Fed δημιουργεί «φούσκες»;

Είναι εύκολο να κάνεις μια «φούσκα». Αλλωστε το μέγεθός της είναι αντίστροφα ανάλογο από το περιεχόμενό της. Οσο πιο μεγάλη είναι η φούσκα, τόσο λιγότερο αναλογικά περιεχόμενο έχει. Ή, για να το πούμε διαφορετικά, τόσο περισσότερο «αέρα» έχει η φούσκα, τόσο λιγότερη αξία έχει το περιεχόμενό της. Οι εταιρείες Ιντερνετ στη δεκαετία του 1990, η Lehman, η Citigroup, η AIG. Αύριο; Τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα είναι μία κλασική περίπτωση φούσκας εν τη γενέσει. Μια φούσκα, οι συνέπειες της οποίας θα είναι πολλαπλάσιες από κάθε προηγούμενη φούσκα, καθώς η αμερικανική κυβέρνηση χρηματοδοτεί εδώ και χρόνια τον εαυτό της, αγοράζοντας αμερικανικά κρατικά ομόλογα.

Η συνταγή της «φούσκας»

Ο δοκιμασμένος τρόπος για δημιουργηθεί μία φούσκα είναι η εκμετάλλευση πρωτογενών ενστίκτων. Κατεξοχήν μεταξύ αυτών είναι η απληστία και το αντίστροφό της, ο πανικός. Απληστία δημιούργησε τη φούσκα του subprime, από τις επενδυτικές τράπεζες οι οποίες δημιούργησαν τα τοξικά προϊόντα, τα hedge funds και τα συνταξιοδοτικά ταμεία τα οποία τα αγοράζαν, μέχρι τους αγοραστές των ακινήτων, τα οποία ήταν πέρα από τις δυνατότητές τους με δάνεια, τα οποία ήξεραν καλά ότι δεν ήταν σε θέση να τα ξεπληρώσουν. Η κατάρρευση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος το 2007 ήταν το λογικό αποτέλεσμα της απληστίας όλων των εμπλεκόμενων στην αγορά των τοξικών αυτών προϊόντων. Κατάρρευση, η οποία επηρέασε ευθέως τις οικονομίες και τις αγορές, καθώς αφενός οι τραπεζικοί ισολογισμοί αποδείχτηκαν ιδιαίτερα εύθραυστοι προκειμένου να αναλάβουν ρίσκο χρηματοδότησης επιχειρήσεων και καταναλωτών ειδικά σε περίοδο ύφεσης και αφετέρου η οικονομική δραστηριότητα πάγωσε εντελώς. Ενας φαύλος κύκλος δηλαδή, ο οποίος αυτοτροφοδοτείται και αδυνατεί να απεμπλακεί προκειμένου η ρευστότητα, να επανέλθει στην πραγματική οικονομία και αμέσως μετά στις αγορές. Το γεγονός αυτό δημιουργεί την παρούσα στρεβλή κατάσταση στο χρηματοοικονομικό σύστημα, ιδίως όσον αφορά την παροχή πιστώσεων, οι οποίες στην πράξη έχουν πλέον στασιμοποιηθεί. Και οι παραδοσιακές συνταγές πιστωτικής ενίσχυσης, μέσω της μείωσης επιτοκίων, ακόμα και σε μηδενικά επίπεδα, έχουν αποδειχθεί ανίσχυρες να καθησυχάσουν τις ανησυχλιες και να τονώσουν την οικονομία.

Οι εμπειρίες από την Ιαπωνική κρίση

Είναι αξιοσημείωτο ένα ακόμα κοινό σημείο σε όλες τις φούσκες, είτε αυτές προέρχονται από απληστία, είτε από πανικό. Η χρησιμοποίηση δυσνόητων ονομάτων τα τελευταία χρόνια, όπως Collateralized Debt Obligations ή Asset Backed Securities, για να περιγραφούν αυτά τα οποία ευρέως ονομάστηκαν (άλλωστε αποδείχθηκαν τέτοια) τοξικά ομόλογα. Το εφεύρημα της Fed  για να αντιμετωπίσει τη χρηματοοικονομική κρίση του 2007, η Ποσοτική Χαλάρωση (Quantitative Easing), είναι στην πράξη η αγορά αμερικανικών κρατικών ομολόγων.

Στα μέσα Σεπτεμβρίου η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών αποφάσισε την επέκταση του υπάρχοντος προγράμματος αγοράς χρέους, με στόχο την τόνωση της αμερικανικής οικονομίας και τη διευκόλυνση των δανειοδοτήσεων και της κατανάλωσης. Συγκεκριμένα, το Fed αποφάσισε να αυξήσει το χαρτοφυλάκιο τίτλων μακράς διάρκειας, με εγγυήσεις ενυπόθηκα δάνεια, που κατέχει κατά 40 δισεκατομμύρια δολάρια ανά μήνα, ενώ παράλληλα γνωστοποίησε την πρόθεσή του να διατηρήσει τα επιτόκιά του μεταξύ του 0 και του 0,25% «τουλάχιστον έως τα μέσα του 2015». Το επεκταμένο πρόγραμμα, που σηματοδοτεί τον τρίτο γύρο ποσοτικής χαλάρωσης (QE3) υπό το βλέμμα του προέδρου του Fed, Μπεν Μπερνάνκι, αναμένεται να παραμείνει σε ισχύ εάν οι προοπτικές στην αγορά εργασίας «δεν βελτιωθούν σημαντικά». Σε περίπτωση μάλιστα που η αναμενόμενη βελτίωση δεν επέλθει, τότε η Τράπεζα θα «πραγματοποιήσει περαιτέρω αγορές περιουσιακών στοιχείων και θα χρησιμοποιήσει ανάλογα τα άλλα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της», διατηρώντας «μία πολύ διευκολυντική στάση στη νομισματική πολιτική [που] θα παραμείνει κατάλληλη για ένα αξιόλογο χρονικό διάστημα αφότου [ακόμα] η οικονομική ανάκαμψη ενισχυθεί».

Για να πραγματοποιηθεί το σχέδιο η Fed αναγκάστηκε να αυξήσει τον ισολογισμό της κατά 50% σε σχεδόν 3,1 τρισ. δολάρια. Σκοπός της κίνησης αυτής είναι η μείωση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων προκειμένου να ενισχυθεί η επιχειρηματική και καταναλωτική πίστη. Παρά τη μείωση του βασικού επιτοκίου της Fed κάτω από το 0,25%, ουσιαστικά δηλαδή τον μηδενισμό του, και τη μείωση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων, τα μακροπρόθεσμα επιτόκια έχουν παραμείνει σε υψηλά σχετικά επίπεδα. Επιπλέον, τα σημαντικά πακέτα ενίσχυσης των τραπεζών, τα οποία οδήγησαν στη μείωση των διατραπεζικών επιτοκίων, δεν έχουν οδηγήσει σε αύξηση των χορηγήσεων. Στη θεωρία, το σχέδιο της Ποσοτικής Χαλάρωσης ενδεχομένως να λειτουργεί. Αγοράζοντας κρατικά ομόλογα, η Fed εισάγει χρήματα στην αγορά. Παράλληλα, η αύξηση της ζήτησης οδηγεί στην αύξηση των τιμών των ομολόγων και άρα στη μείωση της απόδοσής τους (υπενθυμίζεται ότι οι τιμές των ομολόγων κινούνται αντίθετα από τις αποδόσεις τους). Αρα, καθώς μειώνεται το κόστος χρήματος, ενώ έχουν στη διάθεσή τους νέα κεφάλαια, οι τράπεζες αυξάνουν τις χορηγήσεις τους με αποτέλεσμα την ενίσχυση της οικονομίας και την έξοδο από την κρίση. Το σχέδιο δηλαδή το οποίο εφαρμόζει από την αρχή της δεκαετίας του 1990 η Ιαπωνία και το οποίο έχει στην πράξη αποδειχθεί ανεπιτυχές.

Οι διαφωνούντες

Κάποιοι διαφωνούν με το πρόγραμμα της Fed, επισημαίνοντας πως η πλεονάζουσα ρευστότητα πιθανότατα θα δημιουργήσει πληθωριστικές πιέσεις. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι το σχέδιο αυτό δημιουργεί μία νέα κατάσταση έλλειψης ισορροπίας, αντίστοιχη με αυτήν η οποία οδήγησε στην κρίση του 2007. Νέες πιστώσεις δεν υπάρχουν για δύο λόγους, οι οποίοι δεν έχουν να κάνουν με το κόστος του χρήματος. Αφενός οι τράπεζες δεν έχουν τη δυνατότητα να χορηγήσουν πιστώσεις, ανεξάρτητα από το επιτόκιο το οποίο θα χρεώσουν. Με ισολογισμούς δεμένους σε τοξικά προϊόντα και μη εξυπηρετούμενα δάνεια, δεν είναι σε θέση να προχωρήσουν σε νέες πιστώσεις, χωρίς να θέσουν την ίδια τη βιωσιμότητά τους σε κίνδυνο. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι στο τρέχον οικονομικό περιβάλλον το ρίσκο είναι αυξημένο. Η μείωση των επιτοκίων μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων οδηγεί σε πλασματική μείωση του κόστους και άρα σε στρέβλωση της αποτίμησης του ρίσκου. Προκειμένου οι τράπεζες να χορηγήσουν νέα δάνεια με χαμηλότερα επιτόκια θα πρέπει να «χαλαρώσουν» τα κριτήρια χορηγήσεων. Ομως η χρηματοοικονομική κρίση του 2007 ήταν  αποτέλεσμα του φθηνού χρήματος και της χαλάρωσης των κριτηρίων χορήγησης πιστώσεων μετά το 2001. Με άλλα λόγια, οι συνθήκες ακριβώς οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε φούσκα.

Αν σκάσει η φούσκα…

Το σχέδιο Ποσοτικής Χαλάρωσης της Fed δημιουργεί σημαντικές στρεβλώσεις στο κόστος του χρήματος και στην αποτίμηση του ρίσκου. Κυρίως όμως δημιουργεί ένα νέο δεδομένο για τις αγορές. Μέχρι σήμερα θεωρούσαν ότι τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα ήταν το απόλυτο καταφύγιο κινδύνου και το αμερικανικό νόμισμα παρείχε ασφάλεια σε περιόδους κρίσης. Με την έκρηξη του αμερικανικού κρατικού δανεισμού σε επίπεδα αντίστοιχα με αυτά της Ιταλίας, ή της χώρας μας, το ανεξέλεγκτο τύπωμα δολαρίων και τώρα την αγορά ομολόγων από την ίδια τη Fed, οι επιφυλάξεις που εκφράζουν κάποιοι οικονομολόγοι είναι μάλλον φυσιολογικές. Κυρίως, όμως, δημιουργούν εύλογες ανησυχίες για τις συνέπειες από το ενδεχόμενο δημιουργίας φούσκας στην αγορά των αμερικανικών κρατικών ομολόγων και του δολαρίου.

http://www.x-hellenica.gr/PressCenter/Articles/2334.aspx 

_______________________________________________

είπαμε: non-revolving credit, ήτοι "σε δόσεις"