G. Soros: Η χειρότερη κρίση της 60ετίας

του George Soros

Η τρέχουσα οικονομική κρίση επισπεύστηκε από τη φούσκα στη στεγαστική αγορά των ΗΠΑ. Σε κάποια σημεία ομοιάζει με άλλες κρίσεις που έχουν αναδυθεί μετά το τέλος του Β’ Π.Π. κατά τη διάρκεια μεσολαβούντων διαστημάτων τεσσάρων έως δέκα ετών. Ωστόσο, υπάρχει μία προφανής διαφορά: Η τρέχουσα κρίση δηλώνει το τέλος μιας εποχής στην πιστωτική επέκταση βασισμένης στο δολάριο και στα διεθνή νομισματικά αποθέματα. Οι περιοδικές κρίσεις του παρελθόντος ήταν μέρος ενός μεγαλύτερου ξεσπάσματος. Η τρέχουσα κρίση είναι το αποκορύφωμα μιας σούπερ έκρηξης που κράτησε περισσότερα από 60 χρόνια. Οι ”εκρηκτικές” διαδικασίες συνήθως περιστρέφονται γύρω από τις πιστώσεις και πάντα αναμιγνύουν μια σειρά από προκαταλήψεις και παρανοήσεις. Αυτό όπως είθισται οφείλεται στην αποτυχία να αναγνωριστεί ένας κυκλικός συσχετισμός ανάμεσα στην πρόθεση για δανεισμό και στην αξία των ενεχύρων.
Η χαλάρωση των πιστώσεων γεννά ζήτηση που ωθεί υψηλότερα την αξία των ακινήτων, η οποία με τη σειρά της τονώνει τη δυνατότητα λήψης πιστώσεων. Μια φούσκα ξεκινά όταν οι άνθρωποι αγοράζουν σπίτια με την προσδοκία ότι μπορούν να αναχρηματοδοτήσουν τα στεγαστικά τους δάνεια με κέρδος.
Η πρόσφατη έκρηξη είναι μια τέτοια περίπτωση. Η σούπερ έκρηξη της 60ετίας είναι κάτι πιο περίπλοκο. Κάθε φορά που η πιστωτική επέκταση είχε... μπελάδες, οι αρχές παρενέβαιναν διοχετεύοντας ρευστότητα και ανακαλύπτοντας άλλους τρόπους για να τονώσουν την οικονομία. Αυτό δημιούργησε ένα σύστημα ασύμμετρων κινήτρων, γνωστό επίσης ως ”moral hazard”, που ενθάρρυνε ακόμη περισσότερο την πιστωτική επέκταση. Το σύστημα ήταν τόσο επιτυχημένο που οι άνθρωποι κατέληξαν να πιστεύουν σε αυτό που ο άλλοτε πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν αποκαλούσε ”η μαγεία της αγοράς” και εγώ αποκαλώ ”αγοραίο φονταμενταλισμό”.Οι φονταμενταλιστές πιστεύουν ότι οι αγορές τείνουν στην εξισορρόπηση και πως το κοινό συμφέρον εξυπηρετείται με το να επιτρέπεται στους μετέχοντες σε αυτές να κυνηγούν το συμφέρον τους. Πρόκειται για προφανή παρανόηση, καθώς ήταν οι παρεμβάσεις των αρχών που απέτρεψαν την κατάρρευση των αγορών και όχι οι ίδιες οι αγορές.
Ωστόσο, ο φονταμενταλισμός κυριάρχησε στις θεωρίες για τις αγορές κατά τη δεκαετία του 1980, όταν οι αγορές ξεκίνησαν να παγκοσμιοποιούνται και οι ΗΠΑ ξεκίνησαν να έχουν έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Η παγκοσμιοποίηση επέτρεψε στις ΗΠΑ να απομυζήσουν τις οικονομίες όλου του υπόλοιπου κόσμου και να καταναλώσουν περισσότερα απ’ όσα παράγουν. Οι αγορές ενθάρρυναν τον κόσμο να δανειστεί, επινοώντας ακόμη πιο εκλεπτυσμένα εργαλεία και περισσότερο γενναιόδωρους όρους. Οι αρχές βοήθησαν και υποκίνησαν τη διαδικασία επεμβαίνοντας όταν το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα κινδύνευε. Από το 1980 οι ρυθμιστικές κινήσεις προοδευτικά χαλάρωσαν έως ότου πρακτικά εξαφανίστηκαν. Η σούπερ έκρηξη ξέφυγε από τον έλεγχο όταν τα νέα προϊόντα έγιναν τόσο περίπλοκα που οι αρχές δεν μπορούσαν πλέον να υπολογίσουν τους κινδύνους και άρχισαν και οι ίδιες να στηρίζονται στη διαχείριση του κινδύνου στην οποία επιδίδονταν οι τράπεζες. Παρόμοια τα πρακτορεία αξιολόγησης επαναπαύτηκαν στην πληροφορία που τους δινόταν από τους ίδιους τους δημιουργούς των σύνθετων αυτών προϊόντων.
Επρόκειτο για σοκαριστική αποποίηση ευθύνης.Ό,τι μπορούσε να πάει στραβά, πήγε. Αυτό το οποίο ξεκίνησε με τα ενυπόθηκα δάνεια εξαπλώθηκε σε όλες τις χρεωστικές υποχρεώσεις, φτάνοντας μέχρι και να απειλήσει τη ζάμπλουτη αγορά των swap. Το τελικό χτύπημα ήρθε όταν ο διατραπεζικός δανεισμός που βρίσκεται στην καρδιά του συστήματος δέχτηκε πλήγμα από το γεγονός ότι οι τράπεζες δεν μπορούσαν να εμπιστευτούν η μία την άλλη. Οι κεντρικές τράπεζες χρειάστηκε να κάνουν ενέσεις με απροσδιόριστα ποσά χρημάτων.Η πιστωτική επέκταση τώρα θα πρέπει να ακολουθηθεί από μια περίοδο συστολής, καθώς αρκετά από τα νέα εργαλεία και τις νέες πρακτικές είναι επισφαλή και μη διατηρήσιμα.
Η ικανότητα των οικονομικών αρχών να αναζωογονήσουν την οικονομία περιορίζεται από την απροθυμία του υπόλοιπου κόσμου να αυξήσει τα συναλλαγματικά του αποθέματα σε δολάριο. Μέχρι πρόσφατα, οι επενδυτές ήλπιζαν ότι η FED θα έκανε ό,τι χρειαζόταν προκειμένου να αποφύγει την ύφεση, μια και αυτή ήταν η πρακτική της σε προηγούμενες παρόμοιες περιστάσεις. Τώρα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ενδεχομένως η FED δεν είναι σε θέση να το κάνει αυτό. Με το πετρέλαιο, τα τρόφιμα και άλλα εμπορεύματα στα ύψη, η FED έχει πλέον να ανησυχεί και για τον πληθωρισμό. Αν τα ομοσπονδιακά κεφάλαια υποχωρήσουν πέραν ενός συγκεκριμένου σημείου, το δολάριο θα βρεθεί εκ νέου υπό πίεση και οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων θα πάρουν την ανιούσα. Ποιο είναι αυτό το σημείο δεν είναι δυνατόν να το γνωρίζει κανείς. Όταν όμως φτάσουμε εκεί, η ικανότητα της FED να τονώσει την οικονομία θα έχει φτάσει στο τέλος της.
Αν και μια ύφεση του ανεπτυγμένου κόσμου είναι τώρα λίγο έως πολύ αναπόφευκτη, η Κίνα, η Ινδία και κάποιες από τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες βρίσκονται σε εντελώς διαφορετική φάση. Έτσι η τρέχουσα κρίση δεν είναι τόσο πιθανό να προκαλέσει παγκόσμια ύφεση, αλλά περισσότερο μια ριζική αναδιάταξη στην παγκόσμια οικονομία, που θα περιλαμβάνει τη σχετική ”πτώση” των ΗΠΑ και την ”άνοδο” της Κίνας και άλλων αναπτυσσόμενων χωρών. Ο κίνδυνος είναι πως οι πολιτικές εντάσεις που θα προκύψουν από τη διαδικασία αυτή -συμπεριλαμβανομένου του αμερικανικού προστατευτισμού- είναι πιθανό να αποτελέσουν προσκόμματα στην παγκόσμια οικονομία και να θέσουν οι ίδιες τον κόσμο σε ύφεση ή κάτι ακόμα χειρότερο.
http://www.euro2day.gr/articles/149301/